تولید دانش‌بنیان یا تولید متمرکز بر دانش، توام با کارآفرینی و اشتغال زایی، رمز شکوفایی صنعت داخلی و توسعه صنعتی است. تقویت تولید دانش‌بنیان با هدف افزایش بهره وری و توسعه اشتغال پایدار بسیار حائز اهمیت است. کشورهای پیشرفته با تلاش مستمر در جهت توسعه تولید مبتنی بر دانش، صنعت داخلی خود را به سطحی از رشد و شکوفایی رسانده‌اند تا بتوانند محصولات تولیدی خود را به سایر کشورها صادر کرده و درصد بالایی از اشتغال، درآمد و ارزش‌افزوده کشورشان را به بخش های تولیدی اختصاص دهند زیرا توسعه تولید دانش بنیان در کشور علاوه بر ایجاد اشتغال و آسایش، سبب تولید محصولات جدید و با کیفیت می‌شود.
در بسیاری از کشورها توسعه‌یافته صنایع خودروسازی ، یکی از اجزای مهم اقتصاد ملی به‌شمار می‌رود و از عوامل اصلی توسعه اقتصادی و از اساسی‌ترین شاخص‌های توسعه اجتماعی کشورهاست. به این لحاظ در اغلب کشورهای صنعتی به موازات سرمایه‌گذاری در بخش‌های مهم تولیدی، اقتصادی و کشاورزی، به توسعه و بهبود صنعت خودرو نیز توجه شده و به طور مستقیم و غیرمستقیم (صنایع مرتبط) در آن سرمایه‌گذاری می‌شود.
صنعت خودروسازی ایران به عنوان رکن دوم اقتصاد ملی و یکی از بخش‌های مهم صنعتی، در حرکت به سمت توسعه اقتصادی ، از جمله بخش‌های زیربنایی اقتصادی کشور است که به صورت مستقیم فرآیند توسعه تولید مبتنی بر دانش را تحت تاثیر قرار می دهد و از عوامل مهم توسعه کسب و کار و اقتصاد به شمار می رود. لذا توجه به تولید دانش بنیان و طراحی و تولید محصولات جدید در شرکت های خودروساز داخلی ( سواری و تجاری ) نقش مهمی در خودکفایی و ارتقای کیفی تولید ملی کشور دارد. طبق آمار و ارقام موجود، بخش تولید کشور « به ویژه صنعت خودروسازی» تاثیر بسزایی در توسعه فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی و اشتغال زایی داشته و به این سبب توجه به توسعه صنایع خودروسازی و صنایع وابسته به آن از اولویت خاصی برخوردار است.
توسعه تولید خودرو و صنایع مرتبط با صنعت خودروسازی در کشور ، علاوه بر ایجاد اشتغال، توسعه کسب و کار، توسعه رفاه و آسایش جامعه، سبب تولید محصولات رقابتی باکیفیت، توسعه صادرات صنایع داخلی و افزایش سهم بازار جهانی می‌شود. صنایع خودرو سازی یکی از مولفه‌ها و شاخص‌های تعیین کننده در میزان توسعه کشورهاست. ایران در صنعت خودروسازی از زیرساخت‌های مناسبی برخوردار است و زیرساخت‌های لازم در شرکت‌های خودروساز فعال در ایران وجود دارد و در حال حاضر در خاورمیانه خودروسازی که امکان رقابت با صنعت خودروسازی ایران را داشته باشد وجود ندارد و ورود فناوری‌های نوین به صنعت خودرو ایران موجب توسعه روزافزون این صنعت خواهد شد که سرمایه‌گذاری را در صنعت خودرو ایران ممکن خواهد کرد. در این راستا بهره‌گیری از فناوری‌های نوین صنعت در خودروسازی و ارتقای کیفی قطعات از مهم‌ترین پیش‌شرط‌های تولید دانش بنیان و تولید خودرو باکیفیت است و به اعتقاد کارشناسان حوزه بازار، کیفیت محصول در کنار نرخ مناسب ضامن توسعه فروش و افزایش سهم بازارهای منطقه‌ای و جهانی است که اگر مورد عنایت جدی دولت و تولیدکنندگان قرار گیرد، با رونق تولید در صنایع کشور ، اشتغال زایی نیز محقق می‌شود.
با نگاهی به راهبردهای اثرگذاری بیشتر این صنعت در رشد اقتصادی کشور در می‌یابیم بهبود نقش صنعت خودرو کشور در توسعه صنعتی و اقتصادی در گرو اجرایی کردن ۵ راهبرد : ایجاد و توسعه پایگاه های تولید خودرو با علامت تجاری داخلی، تاکید بر صادرات خودرو، ایجاد و توسعه پایگاه تولید قطعات با علامت تجاری داخلی با تاکید بر مزیت‌های داخلی، جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی برای توسعه صادرات و راه‌اندازی مراکز طراحی، آزمون و خدمات مهندسی خودرو در منطقه است که اجرای این اقدامات در توسعه کمی و کیفی صنعت خودرو، بهبود رشد اقتصادی و توسعه تولید دانش بنیان در خودروسازی کشور است که در نهایت ارتقای برند خودرو ملی را به ارمغان می‌آورد.
با توجه به‌گستردگی صنایع خودروسازی در ایران( سواری و تجاری ) ، این صنعت از حیث اثرگذاری بر توسعه کسب وکار، افزایش فرصت‌های شغلی و ایجاد اشتغال پایدار، توسعه حمل و نقل عمومی، افزایش رفاه اجتماعی نقشی بی‌بدیل دارد. به جرأت می‌توان گفت توسعه‌یافتگی صنعت خودرو ایران در زمینه فناوری و کارآمدی و توانمندی آن و حرکت در مسیر تولید دانش بنیان، بستر توسعه صنعتی را در کشورمان فراهم می‌کند.
از سویی کارشناسان حوزه‌های اقتصادی و صنعتی معتقدند بخش مهمی از موفقیت‌های راهبردی در زمینه توسعه اقتصادی و کسب‌وکار، به‌واسطه توسعه فعالیت‌های پژوهشی در خودروسازی و سرمایه‌گذاری در این بخش است. هر چند ممکن است سرمایه‌گذاری در صنایع داخلی به‌ویژه صنعت خودرو، بار مالی به همراه داشته باشد، لیکن برای تسریع در روند توسعه این صنعت در کشور و برطرف کردن موانع توسعه تولید دانش بنیان در صنعت خودرو به منظور جهانی‌سازی برند خودروی ایرانی، تقبل هزینه‌های این بخش از سوی دولت اجتناب‌ناپذیر است. ارتباط بین صنعت خودرو با بخش‌های گوناگون اجتماعی و اقتصادی این باور را تقویت می‌کند که در ایران، خودروسازی و صنایع مرتبط با آن، موتور محرک صنعت کشور بوده و از ارکان اصلی اقتصاد و تجارت هستند. با وجود اینکه صنعت خودرو تنها عامل توسعه به‌شمار نمی‌رود، اما آثار اقتصادی آن در همه زمینه‌ها و فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی مشهود است. لذا توسعه صنعت خودروسازی، علاوه بر ایجاد اشتغال ، موجب توسعه کسب و کار ، افزایش رفاه و آسایش جامعه می‌شود.
بسیاری از کشورها با تمرکز بر تولید نوآورانه ، صنعت خودرو را به سطحی از رشد و شکوفایی رسانده‌اند که بتوانند بخش عمده ای از محصولات خود را به سایر کشورها صادر کرده و درصد بالایی از اشتغال، درآمد و ارزش افزوده کشورشان را به آن اختصاص دهند زیرا جهش در تولید توام با رونق فروش ، علاوه بر ایجاد اشتغال و آسایش آحاد جامعه سبب تولید محصولات باکیفیت‌تر و مناسب‌تر می‌شود. از سوی دیگر اگر کشوری دارای سازمان‌ها و صنایع تولیدی قدرتمندی باشد که توان حضوری موفق در بازارهای بین‌المللی را داشته باشند، قدرت اقتصادی آن کشور نیز افزایش خواهد یافت. لذا بهبود کیفیت محصولات موضوع مهم و حیاتی در سازمان ها و بنگاه های تولیدی کشور برای افزایش سهم در بازارهای جهانی است.
تحقق تولید دانش بنیان تنها با تولید نوآورانه و باکیفیت ممکن است. با این روش شرکت‌های تولیدی از بازگشت سرمایه، سود فروش، سهم بازار، کاهش هزینه‌ها و نرخ سهام از رشد قابل‌توجهی برخوردار خواهند شد. به این لحاظ در شرایط کنونی برای تحقق تولید دانش بنیان ، باید با بهره‌گیری از ظرفیت نخبگان جوان، ایجاد نوآوری و تمرکز تولید بر ظرفیت‌ها و توان داخلی و افزایش بهره‌وری در تمامی بخش‌های تولیدی موجود در کشور و توجه به جهش در کیفیت و کمیت تولیدات صادرات‌محور، شرایط و فضای مناسبی برای ارائه محصول تولیدی به بازارهای داخلی و خارجی فراهم شود. در این راستا باید به ظرفیت‌های صنعت کشور توجه بیشتری داشته باشیم و به‌طور همزمان برای ایجاد اقتصاد دانش‌بنیان نیز برنامه‌ریزی شود تا با تمرکز بر تولید نوآورانه به سمت ارتقای تولید داخلی حرکت کنیم. اقتصاد دانش‌بنیان استفاده از دانش برای ایجاد کالاها و خدمات و یکی از الزامات اساسی در تحقق تولید دانش بنیان و تقویت برند کالاهای باکیفیت داخلی است و از آنجا که اقتصاد دانش بنیان برپایه تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات تشکیل شده، اصلاح فضای کسب‌وکار برای تحقق اقتصاد دانش‌بنیان اهمیت زیادی دارد.
به منظور توسعه تولید دانش بنیان و نوآورانه در صنعت خودرو سازی، توجه به همکاری شرکت های خودرو ساز داخلی با مراکز علمی و پژوهشی کشور جهت تعیین راهبردهای پژوهشی در راستای خودکفایی و توسعه محصولات جدید، تبادل اطلاعات و فناوری و ارتقای کیفیت فعالیت‌های پژوهشی مرتبط با صنعت خودروسازی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در واقع تولید محصولات جدید با قیمت رقابتی، منجر به توسعه تولید و مبتنی بر دانش، اشتغال زایی، توسعه و رونق فروش و افزایش درآمد خوروسازان و تامین نظر مشتریان خودروهای ایرانی در بازارهای داخلی و خارجی می‌شود. بنابراین توسعه تولید نوآورانه و تقویت برند خودروهای داخلی، توجه به کیفیت و قیمت گذاری مناسب می بایست بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
* شهرام شیرکوند - حائز 28 رتبه برتر در جشنواره های بین المللی و ملی مطبوعات و خبرگزاری های کشور
