حمل و نقل دریایی از مهم ترین روش های حمل و نقل است که در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گیرد. این روش حمل و نقل قرنهاست که در حمل کالا و مسافر به انسان یاری رسانده تا علاوه بر سفر ، به تجارت نیز بپردازد. حمل و نقل مسافران ، حیوان یا کالا از طریق دریا در طول تاریخ ثبت شده و به طور گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته و می گیرید. لیکن با توسعه حمل و نقل هوایی و سرعت انتقال مسافر، حیوان یا کالا ، اهمیت حمل و نقل دریایی اندکی کاسته شده است. هرچند مسافران در حال حاضر هم برای مسافرت های کوتاه مدت و تفریحی ، سفر دریایی را انتخاب می کنند. همچنین به دلیل به صرفه بودن حمل و ترانزیت دریایی نسبت به حمل و نقل هوایی، روش حمل و نقل دریایی از مهم ترین انتخاب های تجار و فعالان اقتصادی است وعلیرغم توسعه روش های حمل و نقل، حمل دریایی همچنان در اولویت فعالان حوزه کسب و کار است و بر اساس آمار های موجود بیش از هشتاد درصد حمل و نقل در جهان از طریق دریا انجام می شود.
توسعه صنعت حمل و نقل دریایی موجب رونق کسب و کار و رشد اقتصادی کشور است. امروزه حمل و نقل دریایی یکی از اجزاء مهم اقتصاد کشور محسوب می شود و به دلیل داشتن نقش زیربنایی تأثیر قابل توجهی بر فرآیند رشد اقتصادی کشور دارد. حمل و نقل دریایی دربرگیرنده فعالیت هایی است که به شکلی گسترده در زمینه های تولید، توزیع و مصرف کالا و خدمات جریان داشته و در مجموعه فعالیت های اقتصادی نقشی بی بدیل دارد و به نظر می رسد بدون توسعه شبکه حمل و نقل دریایی کشور، تصور رشد و توسعه عمومی کشور غیرممکن خواهد بود.
لذا در شرایط فعلی بخش حمل و نقل دریایی کشور برای توسعه سهم بازار فعلی، می بایست توجه بیشتری به سازوکارهای بازار و توسعه خدمات داشته باشد. البته توسعه این بخش در گرو افزایش سرمایه گذاری بوده و شرط تحقق آن نیز اقتصادی شدن حمل و نقل دریایی به واسطه اعمال سیاست های حمایتی مبتنی بر فضای کسب و کار است. بر همین اساس در مقوله رشد و توسعه اقتصاد در این مقطع زمانی و روند گسترش آن باید به نقش سیستم های حمل و نقل دریایی در بهینه سازی هزینه ها، زمان سفر، سرعت جابجایی، ایمنی و سطح خدمات ارائه شده توجه بیشتری داشت.
از آنجا که صنعت دریایی بخش مهمی از حمل و نقل کشور را دربر می‌گیرد باید برای توسعه سهم بازار، برنامه‌ای جامع تدوین شود و یکی از این برنامه ها ، فراگیری فنون بازاریابی است. بازاریابی محصول یا خدمت، عامل ماندگاری و بالندگی موسسات و بنگاه‌های اقتصادی است و بدین جهت از اهمیتی ویژه برخوردار بوده و برای توسعه فروش و افزایش سهم بازار امری کلیدی تلقی می‌شود. حال اگر این فرآیند با پشتوانه تحقیقات بازار همراه شود ، که خود می‌تواند بخشی از علم بازاریابی باشد، به طور قطع اثربخشی بیشتری خواهد داشت.
« راسبی گازیر» معتقد است در بازاریابی، اطلاعات تنها به عنوان مبنایی برای اتخاذ تصمیمات بهتر نیست، بلکه یک دارایی ارزشمند است که از نظر استراتژیک می‌تواند مزایای رقابتی به بار آورد. در شرایطی که تولید و عرضه کالا و خدمات به‌عنوان مبنا و میزانی برای سنجش توسعه یافتگی اقتصادی کشورها قلمداد می‌شود، عنصری نقش حیاتی دارد که پایداری این روند را تضمین کند. این عنصر بدون شک مصرف‌کننده است که حق انتخاب دارد. از این‌رو گزینه‌هایی که برای انتخاب پیش‌روی اوست و براساس آنها یکی را بر دیگری مقدم می‌دارد، بسیار اساسی و تعیین‌کننده است.
باید این موارد را شناخت، تحلیل کرد و تولید انواع کالا و خدمات را بر پایه آنها بنیان نهاد. البته قبل از هرچیز باید پذیرفت که لازمه تحقق این هدف، شناخت علاقه های مشتری، مدیریت تجربه مشتریان، درک تحولات بازار و برنامه‌ریزی صحیح برای توسعه محصولات و خدمات جدید است و در شرایط فعلی باید به سراغ تحقیقات بازاریابی رفت. تحقیقات بازاریابی زمانی ضرورت دارد که مشکلی مشاهده می‌شود؛ نظیر کاهش سهم بازار یا ضعیف شدن نحوه توزیع. تحقیقات بازاریابی، روشی عینی، منظم و منسجم است که از طریق آن اطلاعات لازم و مناسب برای تصمیم‌گیری مدیر بازاریابی فراهم می‌آید.
یکی از مواردی که موجبات تصمیمات سازنده و درست مدیران بازاریابی را فراهم می‌آورد، تحقیقات بازاریابی است. تحقیقاتی که به طور کلی به گروه‌های تحقیقات درباره بازار، تحقیقات درباره مشتری و مصرف‌کننده و تحقیقات درباره محصولات و خدمات تقسیم می‌شود. تحقیقات بازاریابی کاربردهای زیادی دارد؛ از این تحقیقات بیشتر در تعیین سیاست‌های بازاریابی استفاده می‌شود و به این ترتیب از عوامل قابل کنترل و خارج از کنترل بازار به بهترین صورت استفاده می‌شود.
تحقیقات بازاریابی با کشف بازارهای جدید، موارد استفاده از کالاها و خدمات پیشین را توسعه می‌دهد. مهم‌ترین مزیت تحقیقات بازاریابی این است که موجب حذف تصمیماتی که بر اطلاعات نادرست است، می‌شود و از آنجا که معمولا پس از تصمیم‌گیری‌های مهم تجاری، امکان بازگشت وجود ندارد، از سرمایه‌گذاری‌های سنگین و بدون تحقیق و مطالعه در بخش‌های غیرضروری جلوگیری می‌شود.
همچنین موجب کاهش هزینه‌ها می‌شود و تاثیر فعالیت‌های تبلیغاتی را افزایش داده و باعث توسعه فروش خمت یا کالا می‌شود. در سازمان‌هایی که برنامه کار خود را با توجه به نیازها و خواسته‌های مشتریان تنظیم می‌کنند، تحقیقات بازاریابی گامی اساسی در مسیر شناختن مشتریان است. باید گفت نقش حیاتی تحقیقات بازاریابی برقراری پیوند بین مشتری و سازمان از طریق اطلاعات است.
بسیاری از فعالان حوزه تجارت معتقدند توسعه حوزه حمل و نقل دریایی منجر به توسعه صادرات کالاهای ایرانی و جهانی‌سازی خواهد شد. از این‌رو تولیدکنندگان باید با برنامه‌ریزی برای صادرات کالا از طریق دریا، توسعه بازارهای صادراتی و افزایش کشورهای هدف را در اولویت قرار دهند و سبب رونق اقتصادی و افزایش ظرفیت صادراتی شوند. امید است متولیان امر تدابیر مناسبی را برای بهبود فضای کسب و کار در حوزه حمل و نقل دریایی و توسعه سهم بازار این بخش در صنعت حمل و نقل اتخاذ نمایند.
* شهرام شیرکوند – حائـز 28 رتبـه برتر در جشنواره های بین المللی و ملی مطبوعات و خبرگزاری های کشور
