روغن؛ مایع حیاتی در پیشرانه خودرو است و موتور بدون‌روغن چند دقیقه بیشتر دوام نخواهد آورد زیرا قطعات متحرک موتور را روانکاری و از سایش آن‌ها جلوگیری می‌کند؛ بنابراین، اگر روغن نباشد اصطکاک شدید قطعات و درنهایت آسیب جدی آن‌ها را به دنبال خواهد داشت. این مایع به خنک کردن قطعات نیز کمک می‌کند؛ بنابراین، توجه به روغن‌موتور بسیار مهم خواهد بود. همیشه باید روغن به‌اندازه کافی در پیشرانه وجود داشته باشد و به‌موقع هم تعویض شود تا خاصیت خود را از دست ندهد. روغن نو و سالم رنگ کهربایی و شفاف دارد اما به‌مرور زمان در موتور سیاه می‌شود. تغییر رنگ روغن گاه به معنای وجود مشکل در موتور خواهد بود اما این موضوع را نباید همیشه نشانه تعویض روغن دانست. سیاه شدن روغن حتی می‌تواند به معنای سالم بودن موتور باشد. در ادامه قصد داریم با دلایل سیاه شدن روغن موتور آشنا شویم.
دوده
دوده محصول فرعی احتراق است و در پیشرانه‌های مجهز به سیستم تزریق مستقیم سوخت بیشتر دیده می‌شود. ازآنجاکه روغن داخل پیشرانه در جریان است و با دوده‌های حاصل از احتراق تماس پیدا می‌کند، به‌مرور سیاه خواهد شد. البته چون اندازه ذرات دوده کمتر از یک میکرون است، نمی‌تواند باعث سایش قطعات موتور شود اما زمانی که انباشت ذرات دوده، آلاینده‌های بزرگ‌تری را تشکیل دهند این دوده می‌تواند مشکل‌ساز شود. این همان چیزی است که باعث سیاه شدن بیش از حد و قیری شدن روغن موتور می‌شود؛ بنابراین باید روغن‌موتور سیاه و غلیظ‌شده را بلافاصله تعویض کنید.
چرخه حرارتی
روغن‌موتور در حین کار با هر چیزی که داخل موتور باشد ازجمله رسوبات انباشته روی قطعات موتور در تماس است. ازآنجاکه رسوبات کربن معمولا سیاه‌رنگ هستند، می‌توانند دلیل سیاه شدن روغن‌موتور باشند. ازسوی‌دیگر پیشرانه خودرو در طول استفاده، بارها سرد و گرم می‌شود. به‌عنوان‌مثال، زمانی که خودرو از شب تا صبح خاموش است، پیشرانه سرد می‌شود و هنگام روشن کردن داغ خواهد شد. این چرخه هرروز و شاید چند بار در روز تکرار شود. در این روند، با هر بار گرم شدن روغن موتور پدیده اکسیداسیون روغن روی می‌دهد و حرارت زیاد موتور هم واکنش اکسیداسیون روغن‌موتور را تسریع می‌کند که درنتیجه رنگ روغن‌موتور تیره می‌شود. پدیده اکسیداسیون زمانی اتفاق می‌افتد که مولکول‌های اکسیژن با مولکول‌های روغن واکنش می‌دهند و باعث تجزیه شیمیایی بخشی از روغن می‌شوند، درست همان‌طور که اکسیژن هوا باعث قهوه‌ای شدن رنگ یک تکه سیب یا زنگ زدن قطعات آهنی می‌شود.
افزودنی یا ادتیوهای روغن
در فرمولاسیون روغن‌موتور افزودنی‌هایی وجود دارد که خاصیت شویندگی و پاک‌کنندگی آلودگی‌ها را دارند. این مواد افزودنی، باعث تمیز شدن موتور و حمل ذرات آلودگی به سمت فیلتر روغن می‌شوند. فیلتر روغن بخشی از ذرات دوده معلق در روغن موتور را که به هم چسبیده‌اند و همچنین ذراتی را که اندازه‌ای بیش از دو میکرون دارند، جذب می‌کند ولی ذرات دوده با قطر کمتر از دو میکرون همچنان در روغن موتور باقی می‌مانند که باعث تیرگی رنگ روغن می‌شوند. بنابراین، اگر روغن‌موتور پس از مدتی به میزان معقولی تیره یا سیاه شود، می‌توان گفت هم موتور و هم روغن‌موتور هر دو سالم هستند اما اگر روغن از دوده اشباع شده باشد، به‌طور غیرطبیعی سیاه و غلیظ خواهد شد که در این صورت باید تعویض شود. دلایلی که در بالا برشمردیم عمدتا رایج هستند و مشکلی ایجاد نمی‌کنند اما عوامل دیگر مثل شرایط کار و عملکرد موتور، کیفیت احتراق موتور، کیفیت فیلترهای روغن و هوا و عمر روغن‌موتور نیز در سیاه شدن آن نقش دارند که باید به این موارد هم توجه کرد.
