بیستمین نمایشگاه بین‌المللی قطعات، لوازم و مجموعه‌های خودرو تهران با حضور گسترده شرکت‌های داخلی و خارجی آغاز به کار کرد. این رویداد سالانه فرصتی برای ارائه آخرین دستاوردها، تبادل دانش فنی و بررسی چالش‌ها و ظرفیت‌های صنعت قطعه ایران به‌شمار می‌رود. در کنار دستاوردهای فنی و غرفه‌های متنوع، حاشیه‌هایی مانند سطح مشارکت مسئولان و نحوه برگزاری نمایشگاه نیز توجه فعالان و رسانه‌ها را به‌خود جلب کرد.
بی‌توجهی یا مشغله مسئولان در افتتاحیه؟!
بیستمین نمایشگاه بین‌المللی قطعات، لوازم و مجموعه‌های خودرو بار دیگر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گردهمایی‌های سالانه برای فعالان صنعت‌خودرو کشور آغاز به‌کار کرد؛ رویدادی که در آن تولیدکنندگان قطعه، شرکت‌های دانش‌بنیان، انجمن‌های تخصصی و تصمیم‌گیران صنعتی گرد هم آمدند تا تازه‌ترین دستاوردها، ظرفیت‌ها و دغدغه‌های خود را در معرض دید مخاطبان بگذارند.
با این حال انتظار می‌رفت افتتاحیه نمایشگاه امسال نیز با حضور و مشارکت بالاترین مقامات وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت)، به‌ویژه وزیر یا حداقل یکی از معاونان اصلی او برگزار شود؛ انتظاری که نه فقط از منظر تشریفات دولتی، بلکه با هدف ارسال پیام حمایت واضح از صنعت قطعه و تجدید قوای روحی تولیدکنندگان وجود داشت و به‌حق بود.
حضور مسئولان عالی‌رتبه وزارت صمت می‌توانست امید و انگیزه مضاعفی برای پیگیری مطالبات، حل مشکلات انباشته و باز شدن گره‌های ساختاری این صنعت در میان فعالان ایجاد کند.این درحالی است که در نمایشگاه امسال نه‌تنها وزیر صمت، بلکه حتی معاونان کلیدی حوزه خودرو و مجموعه ایدرو نیز در مراسم افتتاحیه حضور نیافتند و تنها معصومه آقاپور علیشاهی، مشاور رئیس‌جمهور در امور همکاری‌های اقتصادی در این مراسم حاضر شد؛ اتفاقی که به‌وضوح از همان آغاز نمایشگاه موجی از انتقاد و نارضایتی را میان غرفه‌داران، مدیران واحدهای تولیدی و فعالان قطعه‌سازی ایجاد کرد.
این غیبت، آن هم در شرایطی که صنعت قطعه کشور با بحران‌هایی نظیر تحریم، کمبود ارز، نوسانات قیمت مواداولیه، کاهش قدرت خرید مردم و چالش‌های فناورانه دست‌وپنجه نرم می‌کند و بیش از همیشه به توجه و حمایت حاکمیت و دولت نیاز دارد، محسوس بود و چه بسا تبعات بلندمدتی در پی داشته باشد.
غیبت آشکار مقامات وزارت صمت در افتتاحیه نمایشگاه فضایی از دلسردی و نارضایتی را میان بسیاری از پیشکسوتان و مدیران قطعه‌سازی رقم زد. یکی از چهره‌های شناخته‌شده صنف قطعه‌سازی در گفت‌وگوهای غیررسمی تصریح کرد که برای پیگیری مساله با مسئولان وزارتخانه بارها تماس برقرار کرده، اما پاسخ تنها این بوده که معاون یا وزیر سفر است و شاید در روزهای آتی (در صورت بازگشت زودهنگام به تهران) سری به نمایشگاه بزند که این پاسخ نشانه کم‌اهمیت دانستن مسائل قطعه‌سازی از سوی سیاست‌گزاران است.
این ذهنیت مجموعه قابل توجهی از غرفه‌داران و فعالان حاضر در نمایشگاه است که از عدم‌اهتمام و توجه جدی وزارت صمت به‌صنف خود گله داشتند و تاکید می‌کردند که پس از پایان نمایشگاه، موضوع را از جانب انجمن‌ها به‌اطلاع مقامات خواهند رساند.
آنچه از مشاهدات مستقیم و گفت‌وگو با فعالان نمایشگاه آشکار شد، عدم‌مشارکت کارآمد دولت در پیگیری و حل چالش‌های عمده قطعه‌سازان بود. این درحالی است که برگزاری نمایشگاه در سال‌های گذشته همواره با استقبال مقامات اجرایی و پیام‌های حمایتی و گاهی حتی وعده‌های مشخص همراه بود؛ اما امسال حتی صدای رسمی برای شنیدن مشکلات حاضرین هم شنیده نشد.
جولان چینی‌ها زیر سایه غیبت سایپا و عظام
حاشیه مهم دیگر نمایشگاه امسال، غیبت محسوس شرکت سایپا بود که همواره یکی از بازیگران کلیدی این عرصه به‌شمار می‌رفت. جای خالی این برند به‌شدت محسوس بود و موضوع بحث بسیاری از مراجعه‌کنندگان قرار گرفت. حتی از گروه قطعات خودرو عظام نیز هیچ نماینده‌ای در نمایشگاه حاضر نبود. به‌همین دلیل، نقش برندهای چینی در نمایشگاه امسال پررنگ‌تر از گذشته بود؛ شرکت‌هایی که با روحیه تهاجمی‌تر و نمایش نوآوری‌های بیشتر، حتی در غرفه‌های بزرگ قراردادهای جدید انعقاد می‌کردند.
این شرکت‌های چینی با آگاهی از فضای نامشخص مذاکرات بین‌المللی ایران و آمریکا و ابهام در روابط تجاری، با انعقاد قراردادهایی مشروط تلاش کردند تا اگر شرایط مساعد شد، سهم بازار بیشتری از بازار قطعات خودرو ایران را نصیب خود کنند و در صورت عدم‌تحقق توافقات نیز، مسئولیتی متوجه آن‌ها نباشد. این سیاست، هم دغدغه رقابت جدی و هم آینده بازار داخل را در ذهن بازیگران داخلی بیشتر و جدی‌تر کرده بود. از جمله غرفه‌های شلوغ و پرتردد، غرفه متعلق به شرکت کروز بود.
این شرکت با نمایش قطعات خودرو و پلت‌فرم‌هایی که به سبک مدرن از بدنه غرفه آویزان شده بودند، موتورسیکلت برقی تولید داخل و نوآوری در قطعات را برجسته کرد. کروز با تسلط بر سالن اختصاصی و ارائه نمونه‌های تولید انبوه موتورسیکلت و قطعات خودرو، توانست توجهات را بر آینده صنعت قطعه‌سازی و امکان ورود به‌حوزه‌های نوظهور (مانند حمل‌ونقل پاک و برقی) متمرکز کند.
از سوی دیگر، شرکت ساپکو نیز با آوردن پلت‌فرم جدید ریرا و اعلام نیازهای فنی در حوزه قطعات، چهره متفاوتی را از تعامل میان سازنده خودرو و قطعه‌ساز به‌نمایش گذاشت. انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور، انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو و جمعی از قطعه‌سازان متوسط و کوچک نیز با غرفه‌های فعال و حضور مدیران، تلاش کردند تصویری از ظرفیت و چالش‌های موجود را به‌مخاطبان ارائه دهند. علاوه‌بر آنچه گفته شد، نکته قابل توجه در مقایسه با سال گذشته، رشد سطح آگاهی عمومی و افزایش تعداد علاقه‌مندان به‌حوزه قطعات خودرو بود.
امسال بازدیدکنندگان نمایشگاه، چه در قامت فعالین بازار و خریداران عمده و چه مخاطبان عادی، گفت‌وگوهای طولانی و جدی‌تری را درمورد مفاهیم فنی و کیفی قطعات شکل می‌دادند. بر این اساس اکثر مراجعه‌کنندگان وقتی با غرفه‌ای گفت‌وگو می‌کردند، بر مسائل کیفی، ویژگی‌ها و مشکلات رایج قطعات تمرکز داشتند و به‌دنبال انتقال دغدغه‌ها، تجربه‌ها و مشکلات بازار بودند.
این اتفاق حکایت از رشد آگاهی عمومی نسبت به‌اهمیت کیفیت قطعه، نقش مستقیم آن در ایمنی خودرو و ضرورت فرهنگ‌سازی و آموزش فنی برای مشتریان و رانندگان داشت. اما نکته تاسف‌برانگیز این بود که برگزارکننده نمایشگاه، هیچ سازوکاری برای دریافت و جمع‌آوری دیدگاه‌ها و مشکلات قطعه‌سازان و بازدیدکنندگان پیش‌بینی نکرده بود.
بر این اساس هیچ پنلی برای انتقال انتقادات یا برگزاری نشست‌های رسمی تجربه‌محور تدارک ندیده بود و این باعث شد بسیاری از دغدغه‌های مهم صنعت گم یا فراموش شود.
کمبود نظم و ضعف ساختاری در برگزاری نمایشگاه
یکی از جدی‌ترین انتقادات امسال، ضعف ساختاری در جانمایی غرفه‌ها و نبود حداقل استانداردهای لازم برای برقراری نظم و انضباط بود. بسیاری از فعالان، از انجمن‌ها گرفته تا تولیدکنندگان بزرگ قطعه، نسبت به‌بلاتکلیفی محل غرفه‌ها تا آخرین لحظه و آشفتگی در سامان‌دهی نمایشگاه گلایه می‌کردند.
اغلب شرکت‌کنندگان این وضعیت را نشانه آشکار فقدان مدیریت حرفه‌ای و هماهنگی ضعیف ستاد برگزارکننده می‌دانستند. نبود هم‌نشینی شرکت‌های هم‌حوزه و پراکندگی برندهای هم‌سطح در بخش‌های مختلف، سردرگمی و نارضایتی بازدیدکنندگان را هم دوچندان کرده بود. مشکلات فقط به‌نظم فیزیکی محدود نماند؛ برخی شرکت‌ها از فقدان و نبود اخبار و اطلاعات کافی درباره پنل‌های تخصصی نیز انتقاد داشتند.
بر این اساس «اندیشکده خودرو» با وجود برگزاری دو پنل تخصصی درباره خصوصی‌سازی و نقش هوش مصنوعی در آینده قطعه‌سازی، به‌دلیل ضعف اطلاع‌رسانی و نبود هماهنگی مناسب، نتوانست شرایط مناسبی را برای حضور موثر فعالان صنف و کارشناسان در این دور از نمایشگاه مهیا و فراهم کند.
این ناهماهنگی‌ها، فرصت انتقال دانش و تعامل واقعی میان فعالان را از بین برد و جریان یادگیری جمعی را مختل کرد؛ به‌ویژه زمانی که صنعت قطعه بیش از پیش به هم‌افزایی فکری و حرکت موازی برای عبور از چالش‌ها نیاز دارد.
درهمین حال، مشکلات ریشه‌ای صنعت نیز همچنان پابرجاست: از تامین ارز و نوسان بهای مواداولیه گرفته تا بحران انرژی، هزینه‌های فزاینده تولید، آشفتگی سیاست‌گزاری و فاصله معنادار کیفیت و فناوری نسبت به‌استانداردهای جهانی. هر سال تعداد این معضلات افزایش می‌یابد؛ اما نمایشگاه امسال هم نشان داد «گوش شنوایی» برای حل بنیادی این مسائل وجود ندارد و صرفا به‌نمایش توان فعلی قطعه‌سازان محدود می‌ماند.
به‌طور کلی، بسیاری از قطعه‌سازان حاضر در نمایشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای‌خودرو» تاکید کردند که هدف اصلی آن‌ها از حضور در نمایشگاه، دیگر بازاریابی یا افزایش فروش نیست؛ بلکه فرصتی برای انتقال نارضایتی‌ها، تقاضا برای حمایت واقعی و بیان گلایه‌ها از روند فرسایشی تولید در شرایط موجود است.
