در سال ۲۰۲۴، صنعت تولید اتوبوس‌های شهری و بین‌شهری شاهد تحولات چشمگیری بود. با افزایش تقاضا برای حمل‌ونقل عمومی پایدار و توسعه فناوری‌های نوین و خروج از رکود پاندمی کرونا، تولیدکنندگان بزرگ جهانی رقابت فشرده‌ای را برای کسب سهم بیشتر از بازار آغاز کردند. از چین و هند گرفته تا اروپا و آمریکای‌شمالی، استراتژی‌های متفاوتی برای پاسخ به نیازهای در حال تغییر حمل‌ونقل شهری اتخاذ شده است. در این گزارش، به‌بررسی وضعیت تولید اتوبوس‌های شهری و بین‌شهری در سال ۲۰۲۴ و معرفی کشورها و شرکت‌های پیشتاز در این حوزه می‌پردازیم.
وضعیت کلی بازار جهانی اتوبوس در سال ۲۰۲۴
بر اساس گزارش‌های منتشرشده از منابعی چون Cognitive Market Research و IMARC Group، بازار جهانی اتوبوس در سال ۲۰۲۴ به ارزش تقریبی ۵۱.۲ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود با نرخ رشد سالانه ۶.۶ درصد تا سال ۲۰۳۱ به رشد خود ادامه دهد.
این رشد عمدتا به‌دلیل افزایش شهرنشینی، نیاز به کاهش ترافیک و آلودگی و تمرکز دولت‌ها بر نوسازی ناوگان‌های فرسوده حمل‌ونقل عمومی است. به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، اتوبوس‌های عمومی به‌عنوان راه‌حل مقرون‌به‌صرفه و زیست‌محیطی مطرح شده‌اند.
آسیا-اقیانوسیه: پیشتاز بازار جهانی اتوبوس
منطقه آسیا-اقیانوسیه با در اختیار داشتن بیش از ۴۰ درصد از سهم بازار جهانی اتوبوس در سال ۲۰۲۴ به عنوان پیشتاز این صنعت شناخته می‌شود. چین، هند، ژاپن و کره‌جنوبی با سرمایه‌گذاری‌های کلان در توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و همچنین تمرکز بر تولید اتوبوس‌های برقی و هیبریدی، نقشی کلیدی در این بازار ایفا می‌کنند. چین به‌تنهایی حدود ۵۹ درصد از سهم بازار اتوبوس را در این منطقه در اختیار دارد.
چین: رهبر بلامنازع تولید اتوبوس
چین در سال ۲۰۲۴ نه‌تنها بزرگ‌ترین تولیدکننده، بلکه بزرگ‌ترین صادرکننده اتوبوس در جهان بود. شرکت‌هایی چون یوتونگ (Yutong) و بی‌وای‌دی (BYD) با استفاده از فناوری‌های نوین و بهره‌گیری از حمایت‌های دولتی، تولید اتوبوس‌های برقی را به‌سطح جدیدی رسانده‌اند. یوتونگ با ظرفیت تولید سالانه بیش از ۳۰ هزار دستگاه اتوبوس، نه‌تنها در بازار داخلی، بلکه در اروپا، آمریکای لاتین و آفریقا نیز حضور فعالی دارد.
بی‌وای‌دی نیز با گسترش فعالیت‌های خود در بازارهای بین‌المللی و تولید اتوبوس‌های بدون آلایندگی، به یکی از نمادهای تحول سبز در صنعت حمل‌ونقل تبدیل شده است.
هند نیز با توجه به حجم بالای جمعیت و نیاز فوری به‌توسعه ناوگان حمل‌ونقل، در حال تبدیل شدن به‌یکی از قطب‌های تولید اتوبوس در جهان است. دولت هند با اجرای طرح‌هایی مانند FAME برای حمایت از خودروهای برقی، زمینه رشد شرکت‌هایی مانند Tata Motors و Ashok Leyland را فراهم کرده است.
اروپا: رشد چشمگیر اتوبوس‌های برقی
در اروپا، سیاست‌های سخت‌گیرانه زیست‌محیطی و اهداف کاهش گازهای گلخانه‌ای منجر به‌رشد بی‌سابقه تولید و فروش اتوبوس‌های برقی شده است. در نیمه اول سال ۲۰۲۴، فروش اتوبوس‌های برقی در اروپا ۳۵ درصد افزایش یافت. به‌ویژه، شرکت چینی یوتونگ موفق شد سهم خود در بازار اروپا را به ۱۴ درصد برساند. این شرکت با رشد ۹۹.۸ درصدی در ثبت سفارشات، تبدیل به دومین برند پرفروش اتوبوس برقی در اروپا شد.
از سوی دیگر، شرکت‌های اروپایی مانند مرسدس‌بنز (Daimler Buses)، رایت‌باس (Wrightbus)، ولوو و ایوکو (Iveco) نیز با معرفی مدل‌های جدید الکتریکی و هیبریدی، در حال تقویت مواضع خود در بازار هستند. اروپا به‌لطف زیرساخت‌های پیشرفته شارژ، یارانه‌های دولتی و آگاهی بالای شهروندان نسبت به مزایای حمل‌ونقل پاک، یکی از مناطق پیشرو در پذیرش اتوبوس‌های برقی است.
آمریکای شمالی: تمرکز بر اتوبوس‌های مدرسه‌ای و شهری
بازار اتوبوس در آمریکای شمالی در سال ۲۰۲۴ به ارزش ۷.۱۳ میلیارد دلار رسید. بیش از ۹۲ درصد از این بازار به اتوبوس‌های تک‌طبقه اختصاص دارد که بیشتر آن‌ها در خطوط شهری یا به عنوان اتوبوس‌های مدرسه‌ای استفاده می‌شوند. اتوبوس‌های مدرسه‌ای با سهمی بالغ بر ۸۰ درصد از کل بازار، همچنان نقش غالب را دارند.
در ایالات‌متحده، تولیدکنندگانی مانند Blue Bird و Navistar همچنان در صدر قرار دارند. درعین حال، شرکت‌هایی مانند Proterra که در زمینه تولید اتوبوس‌های برقی فعالیت می‌کنند، سهم خود را به‌سرعت افزایش داده‌اند. با وجود چالش‌هایی چون کمبود باتری و زیرساخت‌های شارژ، روند الکتریکی شدن ناوگان در آمریکای شمالی نیز شتاب گرفته است.
بازارهای در حال ظهور: فرصت‌ها و چالش‌ها
در کنار بازارهای توسعه‌یافته، کشورهای آفریقایی، آمریکای‌جنوبی و بخشی از آسیای مرکزی نیز در حال حرکت به‌سوی نوسازی ناوگان حمل‌ونقل خود هستند. گرچه در این مناطق چالش‌هایی نظیر کمبود منابع مالی، ضعف زیرساخت‌ها و محدودیت‌های فنی وجود دارد، اما فرصت‌هایی چون رشد جمعیت، افزایش نیاز به جابه‌جایی و برنامه‌های توسعه‌ای دولت‌ها، شرایط را برای ورود تولیدکنندگان بین‌المللی مهیا کرده است.
به‌طور مثال، شرکت‌هایی مانند یوتونگ و BYD با صادرات اتوبوس به آمریکای لاتین و آفریقا، حضوری پررنگ در این مناطق پیدا کرده‌اند. همچنین بانک‌های توسعه‌ای بین‌المللی مانند بانک توسعه آسیایی و بانک جهانی نیز با اعطای وام‌هایی برای خرید اتوبوس‌های پاک، به کشورها کمک می‌کنند تا ناوگان خود را نوسازی کنند.
پیشتازان جهانی تولید اتوبوس در سال ۲۰۲۴
بررسی آمارها نشان می‌دهد که چند شرکت خاص سهم عمده‌ای از بازار جهانی تولید اتوبوس را در اختیار دارند. یوتونگ به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده اتوبوس در جهان با ظرفیت تولید سالانه بیش از ۳۰ هزار دستگاه، جایگاه خود را تثبیت کرده است. پس از آن، BYD با تمرکز بر اتوبوس‌های برقی و گسترش سریع در بازارهای اروپایی و آمریکای لاتین در رده دوم قرار دارد.
در اروپا، برندهایی چون مرسدس‌بنز، ایوکو و ولوو در کنار برندهای تازه‌واردی مانند Solaris لهستان، بخش بزرگی از بازار را در اختیار دارند. دایملر باس با دو برند سترا و مرسدس‌بنز به‌ویژه در بازارهای آلمان، فرانسه و اسپانیا پیشتاز است. در ایتالیا، شرکت ایوکو در سال ۲۰۲۴ با ثبت بیش از ۲ هزار دستگاه اتوبوس، ۴۱ درصد از سهم بازار را در اختیار گرفت.
فناوری‌های نو بازوی افزایش سهم مسافربری جاده‌ای
سال ۲۰۲۴ برای صنعت تولید اتوبوس‌های شهری و بین‌شهری، سالی پر از تحول و رقابت بود. روندهای کلیدی همچون گذار به‌سوی حمل‌ونقل پاک، رشد فناوری‌های برقی و هوشمند و تمرکز بر صادرات به بازارهای نوظهور، چهره جدیدی به این صنعت داده‌اند.
در این میان، چین با تمرکز بر نوآوری و صادرات، نقشی بی‌بدیل ایفا می‌کند و اروپا با سیاست‌های زیست‌محیطی پیشرفته، بستر مناسبی برای توسعه اتوبوس‌های برقی فراهم آورده است. در سمت دیگر، آمریکای شمالی با اتکای سنتی به اتوبوس‌های مدرسه‌ای و هم‌زمان، حرکت آهسته به سمت الکتریکی‌سازی، مسیری متفاوت را دنبال می‌کند.
پیش‌بینی می‌شود در سال‌های پیش رو، ترکیبی از فناوری‌های برقی، خودران و هوشمند، آینده صنعت اتوبوس‌سازی را شکل دهند. در این مسیر، کشورهایی که بتوانند هم‌زمان زیرساخت مناسب، نوآوری صنعتی و سیاست‌گزاری پایدار داشته باشند، به پیشتازان نسل جدید حمل‌ونقل عمومی جهانی تبدیل خواهند شد.
