خبر جهش ۶۱ درصدی درآمد عملیاتی و رشد چشمگیر نرخ فروش محصولات ایرانول در این پنج ماه، به‌سرعت در رسانه‌های اقتصادی کشور و میان تحلیلگران بازار سرمایه بازتاب یافت و خشکسالی رکود در بسیاری از صنایع کشور را به‌چالش کشید. این موفقیت را نه تنها باید در قالب فروش و ارقام مالی، بلکه در متن تحولات عمیق ساختاری، رقابتی شدن بازار نفت و روانکارها و نقش‌آفرینی ایرانول در بازار صادراتی تحلیل کرد؛ چراکه تحرکات و تصمیمات این شرکت می‌تواند الگویی برای سایر فعالان این صنعت و صنایع هم‌گروه باشد. دو موضوع کلیدی، یعنی صعود درآمد و نرخ فروش محصولات، نه‌تنها برگ برندهای برای ایرانول محسوب می‌شود، بلکه مزیت رقابتی این شرکت را در بازاری پرتلاطم و متاثر از دلار و تصمیمات سیاست‌گزار تقویت می‌کند. در این تفسیر تحلیلی، به بازخوانی ابعاد این جهش، ترکیب درآمدی، نقش بازار داخلی و صادراتی، تحلیل هزینه‌ها و مقایسه با رقبا خواهیم پرداخت تا تصویری جامع و ژرف از جایگاه ایرانول در سال جاری و چشم‌انداز پیش رو ارائه دهیم.
تحلیل عملکرد مالی پنج‌ماهه نخست ۱۴۰۴ ایرانول
در بازه پنج ماهه ابتدایی ۱۴۰۴، ایرانول موفق شد درآمد عملیاتی خود را به ۱۲ هزار میلیارد تومان برساند؛ رقمی که در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته، رشد چشمگیر ۶۱ درصدی را نمایان می‌سازد. این سطح از افزایش در شرایطی رقم خورده است که بسیاری از شرکت‌های بزرگ کشور با رکود تقاضا، محدودیت‌های نرخ‌گذاری دستوری و افزایش هزینه‌های تامین مواداولیه روبه‌رو بوده‌اند. این موفقیت، حاصل مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، مدیریتی و بازار است که به‌طور هماهنگ توانسته‌اند منجر به خلق چنین رشد قابل توجهی شوند. نکته مهم در تحلیل این درآمد، توزیع هوشمندانه میان بازار داخلی و صادراتی است. به‌طور مثال، تنها در مردادماه، فروش ایرانول به ۲ هزار و ۷۴۶ میلیاردتومان رسید که از این میزان ۲ هزار و ۱۷۸ میلیاردتومان مربوط به بازار داخلی و ۵۶۸ میلیاردتومان حاصل صادرات بود. سهم ۸۰ درصدی فروش داخلی و ۲۰ درصدی صادرات در این ماه نشان می‌دهد که ایرانول هماهنگ با ظرفیت‌های بازار داخل و فرصت‌های برون‌مرزی حرکت کرده است. همچنین مجموع درآمد ایرانول از ابتدای سال جاری تا پایان مرداد به بیش از ۱۲ هزار و ۴۳۰ میلیاردتومان بالغ می‌شود که بیانگر ثبت رکوردهایی پی‌درپی در حوزه فروش و سودآوری بوده است. با نگاهی به روند فروش ماهانه و مقایسه درصد تغییرات نسبت به‌سال قبل، روشن می‌شود که حرکت صعودی ایرانول روندی پایدار داشته و از حاصل یک اتفاق یا افزایش کوتاه‌مدت نرخ‌ها فراتر است. این موضوع جایگاه ویژه‌ای را برای ایرانول در میان چهار بازیگر اصلی صنعت روانکار در کشور به ارمغان آورده است.
رمزگشایی از جهش ۶۱ درصدی درآمد عملیاتی
عامل اصلی جهش ۶۱ درصدی درآمد ایرانول را باید در ترکیبی از افزایش حجم فروش، مدیریت بهینه سبد محصولات و رشد نرخ‌های فروش جست‌وجو کرد. ایرانول موفق شده است در تمامی شاخص‌های کلیدی مالی شامل درآمد عملیاتی، سود ناخالص، سود عملیاتی و سود خالص رشدهای چشمگیری را ثبت کند که نشانه بهبود بنیادین مدیریت هزینه و بهره‌وری تولید است. در گزارش‌های مالی سه‌ماهه اول ۱۴۰۴، درآمد عملیاتی ایرانول به ۷ هزار و ۱۵۲ میلیاردتومان رسید که در قیاس با رقم ۴ هزار و ۶۴۹ میلیاردتومانی سال قبل، جهش ۵۴ درصدی را تجربه کرد. درحالی که بهای تمام‌شده تولید ۵۸ درصد افزایش یافت، سود ناخالص شرکت، با رشد ۳۹ درصدی به یک‌هزار و ۴۱۹ میلیاردتومان رسید. سود عملیاتی نیز با ۴۵ درصد رشد نسبت به‌سال پیش بالغ بر یک‌هزار و ۱۷ میلیاردتومان و سود خالص با افزایش ۵۱ درصدی به بیش از ۷۹۶ میلیاردتومان رسید. برآیند این شاخص‌ها حکایت از بهبود کارایی ساختار هزینه‌ای، افزایش خوداتکایی زنجیره تولید و انعطاف‌پذیری بالای شرکت در مدیریت قیمت محصولات دارد. در سال جاری، آمارهای مربوط به نرخ فروش نیز به‌وضوح نمایانگر افزایش توان قیمت‌گذاری ایرانول بوده است؛ به‌طوری که روغن‌موتور بنزینی با رشد ۱۰۶ درصدی و روغن‌موتور دیزلی با افزایش ۷۴ درصدی قیمت همراه شده‌اند. این ارقام نشان می‌دهد ایرانول فراتر از حجم فروش، توانسته فرصت‌های قیمتی پیش رو را نیز به‌نفع بنگاه و سهامداران خود مدیریت کند.
محرک اصلی رشد سودآوری
صعود نرخ فروش محصولات، محرک اصلی جهش سودآوری ایرانول در ۵ ماهه نخست ۱۴۰۴ محسوب می‌شود. این رشد نرخ فروش سبب شد سودآوری شرکت با سرعتی فراتر از رشد هزینه‌های تولید افزایش یابد. طبق آمار رسمی منتشره، نرخ فروش روغن‌موتور بنزینی در این بازه نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از دو برابر شده است (۱۰۶ درصد رشد) و روغن دیزلی نیز افزایش قابل توجه ۷۴ درصدی را تجربه کرده است. این رشد نرخ‌ها فقط اثر افزایش هزینه‌های مواد اولیه و نرخ ارز نبوده و از مدیریت فعالانه شرکت در بازار بهره‌برداری از فضای قیمتی داخلی و خارجی، ضریب نفوذ بیشتر در شبکه توزیع و توانایی در انتقال بخشی از هزینه‌های افزایش‌یافته به مصرف‌کننده و بازار حاصل شده است. افزون بر این، نرخ فروش محصولات ایرانول از طریق ترکیب بهینه محصولات (میکس فروش) و توسعه دامنه سبد کالایی، حداکثرسازی درآمد را هدف قرار داده است.
سهم روغن‌موتور بنزینی و دیزلی به‌عنوان پرفروش‌ترین محصولات با نرخ‌های فروش افزایش‌یافته، ستون فقرات درآمد شرکت را در ماه‌های اخیر تشکیل داده است. از سوی دیگر، در بازار صادراتی، روغن‌پایه و روغن‌های فرآیندی به‌واسطه رشد نرخ‌های جهانی و امکان قیمت‌گذاری مبتنی بر نرخ دلار، متوسط نرخ فروش ایرانول را در بورس و همچنین بازارهای هدف صادراتی ارتقا داده است. چنین جهشی در نرخ فروش محصولات نهایی، نقش موثری در حفظ حاشیه سود و تداوم روند صعودی سودآوری شرکت ایفا کرده است.
سبد محصولات ایرانول و سهم هر بخش از کیک درآمد
ترکیب سبد محصولات ایرانول به‌عنوان پیشران درآمدزایی شرکت، از سه ضلع کلیدی تشکیل شده است: روغن‌موتور بنزینی، روغن‌موتور دیزلی و روغن پایه. گزارش‌های مالی نشان می‌دهد در ماه مرداد و به‌طور کل در پنج‌ماهه نخست سال، روغن‌موتور دیزلی و بنزینی حدود ۴۵ و ۴۶ درصد سبد فروش ایرانول را تشکیل داده‌اند. این نسبت‌های بالای فروش بر اهمیت بی‌چون‌وچرای این دو محصول در، درآمدزایی شرکت دلالت دارد. در بعد صادرات، سهم عمده درآمد از فروش روغن‌پایه و روغن‌های فرآیندی تامین می‌شود؛ این محصولات از قیمت‌گذاری آزادتر و پیروی از نرخ‌های جهانی برخوردارند. میانگین نرخ فروش، به‌ویژه در بخش صادراتی، رقابت‌پذیری و سودآوری این بخش را نسبت به بازار داخلی افزایش می‌دهد. در کنار این، محصولات جانبی مانند گریس، ضدیخ و پارافین نیز سهم حدودا ۱۰ تا ۱۵ درصدی در، درآمد شرکت‌های این صنعت دارند؛ گرچه سهم اصلی همان روغن‌های موتوری و پایه باقی می‌ماند. این ترکیب محصولی، ایرانول را قادر ساخته است تا علاوه‌بر جذب حداکثری تقاضای بازار داخلی و تامین نیاز صنایع و خودروها، در بازارهای صادراتی نیز بسته به‌شرایط هر بازار و قیمت جهانی، انعطاف عملیاتی لازم را داشته باشد. همچنین توسعه محصولات جدید، توجه به‌کیفیت و رعایت استانداردهای روز دنیا نیز نقش موثری در حفظ سهم بازار سبد محصولات ایرانول ایفا کرده است.
سهم صادراتی محصولات ایرانول
ورود ایرانول به عرصه صادرات در سال‌های اخیر با هدف افزایش ارزآوری، کاهش ریسک‌های ناشی از محدودیت‌های داخلی و بهره‌مندی از رشد نرخ‌های جهانی کلید خورد. در ۵ ماهه نخست ۱۴۰۴، صادرات شرکت با فروش ۵۶۸ میلیاردتومانی در مرداد و درصد کلی ۲۰ درصدی از کل فروش، بخش قابل توجهی از درآمد شرکت را به‌خود اختصاص داده است. جمع‌بندی ۵ ماهه، رقم درآمد صادراتی را به‌رقمی در حدود ۲ هزار و ۴۴۰ میلیارد تومان می‌رساند که اهمیت این بخش را دوچندان می‌کند. صادرات ایرانول عمدتا معطوف به‌کشورهای همسایه، کشورهای منطقه خلیج‌فارس، آسیای میانه و کشورهای بازار ثانویه بوده است؛ بازارهایی که به‌دلیل نزدیکی جغرافیایی و ضرورت تامین روانکارهای استاندارد، همواره همکاری با ایرانول و برندهای ایرانی را مطلوب یافته‌اند. کیفیت مناسب محصولات صادراتی، شبکه فروش و خدمات پس از فروش در کشورهای مقصد و قیمت رقابتی ناشی از دسترسی به‌خوراک ارزان‌تر، باعث شد ایرانول در حوزه صادرات نسبت به‌بسیاری از رقبای داخلی دست بالا را داشته باشد. طبق آمار منتشره توسط بورس ۲۴ و خبرگزاری‌های اقتصادی، سهم صادراتی ایرانول از کل فروش مقداری در سال گذشته ۳۱ درصد بوده است که در ۱۰ ماهه منتهی به‌پایان دی‌ماه ۱۴۰۳ با رشد ۱۰ درصدی به ۴۱ درصد رسید؛ به‌همین ترتیب سهم فروش ریالی صادراتی با رشد ۸ درصدی به ۳۱ درصد ارتقا یافته است. این رشد سهم صادراتی حاصل برنامه‌ریزی مدیریت ایرانول برای توسعه بازارهای برون‌مرزی، افزایش ظرفیت تولید روغن‌های فرآیندی و پایه و ورود به‌بازارهای جدید بوده است.
بررسی هزینه‌های تولید و تاثیر قیمت لوب‌کات
هزینه‌های تولید در صنعت روانکار ایران، عمدتا به‌دلیل وابستگی به مواداولیه وارداتی و نرخ لوب‌کات تعیین می‌شود؛ لوب‌کات به‌عنوان ماده اصلی تولید روغن‌پایه، حدود ۹۰ درصد هزینه مستقیم تولید را تشکیل می‌دهد و قیمت آن تابعی از نرخ ارز، قیمت جهانی نفت و سیاست‌گزاری پالایشگاه‌هاست. قیمت‌های به‌روز لوب‌کات، طبق اعلام بورس کالا در خرداد ۱۴۰۴ برای نوع سبک حدود ۲۸۹ هزارتومان و برای نوع سنگین ۲۸۱ هزارتومان به‌ازای هر کیلوگرم تعیین شده است. نوسانات قیمت لوب‌کات، تاثیر سنگینی بر سودآوری شرکت‌های روانکار دارد؛ چراکه افزایش سریع قیمت خوراک در بازه کوتاه‌مدت، امکان افزایش متقارن نرخ فروش محصولات نهایی را کاهش می‌دهد (به‌ویژه آن‌که نرخ‌گذاری دستوری و محدودیت‌های سازمان حمایت برای افزایش قیمت روغن‌موتوری همچنان برقرار است). همچنین افزایش قیمت لوب‌کات طی سال‌های اخیر سبب شد حاشیه سود نسبت به قبل کاهش یابد؛ با این حال، مدیریت بهینه ساختار هزینه‌ای ایرانول و استفاده از ظرفیت‌های تولید باعث شد با وجود رشد هزینه مواد اولیه، شرکت بتواند تا حد قابل قبولی نرخ‌های فروش را ارتقا دهد و آسیب جدی نبیند.
