«۹۱، ۹۵، ۹۸، ۱۰۰و...» اعدادی هستند که معمولا در پمپ‌بنزین‌های کشورهای توسعه‌یافته به‌چشم می‌خورند و نمایانگر عدد اکتان سوخت هستند. درواقع باید در نظر داشت مالکان اَبَرخودروها در کشورهای پیشرفته بدون هیچ مشکلی سراغ ایستگاه‌های رایج عرضه سوخت می‌روند و از سوختی با یکی از این اعداد باک خودروهای‌شان را پر می‌کنند. مشتریان و مصرف‌کنندگان معمولا بر اساس قیمت هر مدل بر حسب تومان- لیتر (یا دلار-لیتر) سوخت را انتخاب می‌کنند؛ اما انتخاب بهترین و مناسب‌ترین نوع سوخت لزوما بر اساس ارزش مالی آن نیست.

معمولا خودروسازان به‌نام، حداقل نرخ اکتان مورد نیاز برای استفاده در خودروهایشان را اعلام می‌کنند؛ چراکه استفاده از سوخت اکتان پایین‌تر در آن خودرو، باعث وارد آمدن آسیب به موتور در درازمدت و کاهش عملکرد آن می‌شود؛ حتی مصرف سوخت نیز افزایش می‌یابد و در نتیجه میزان انتشار آلایندگی‌ها بیشتر می‌شود.

از سوی دیگر قیمت بنزین درحال افزایش است و احتمالا تمام مصرف‌کنندگان، بهترین گزینه را ارزان‌ترین نوع سوخت می‌دانند؛ با این همه، بهتر است نگاهی به معانی درجه‌های مختلف سوخت داشته باشیم تا مناسب‌ترین سوخت را برای خودرو خود انتخاب کنیم. به‌زبان ساده، درجه اکتان نشان‌دهنده پایداری سوخت است و هرچه این عدد بالاتر باشد، با سوختی پایدارتر سر و کار داریم.

یوروسِویک، متخصص تکنولوژی سوخت اکتان را این‌گونه توصیف می‌کند: «عدد اکتان سوخت نشان‌دهنده گرایش سوخت به احتراق خودکار (خود اشتعالی) یا انفجار در دما و فشار بالا در حضور هواست.»

این انفجار نابالغ سوخت و احتراق آن به‌اصطلاح «ضربه زدن» (knocking) سوخت نیز شناخته می‌شود. هرچه سوختی در برابر فرآیند ضربه زدن مقاوم‌تر باشد، گزینه بهتری برای استفاده در موتورهای مجهز به‌توربوشارژ، سوپرشارژ و دیگر موتورها با نسبت فشار بالا خواهد بود؛ چراکه موتورهای مجهز به‌کمک پیشرانه که نسبت فشارهای بالایی دارند، معمولا در خطر ضربه زدن قرار دارند؛ بنابراین سازندگان با کاهش دمای موتور یا مخلوط سوخت و هوا، به کنترل این پدیده ناخواسته می‌پردازند.

عددی برای تعیین بررسی اکتان

معیار RON را می‌توان مخفف عبارت «Research Octane Number» یا عدد تحقیقاتی اکتان، به‌عنوان یکی از دو روش مرسوم برای نشان دادن عدد اکتان سوخت دانست. روش دیگر نمایش عدد اکتان، MON یا عدد اکتان موتور نام دارد. البته راه‌های دیگری هم هستند؛ اما این دو شیوه بیشترین کاربرد را دارند.

یوروسِویک دراین‌باره می‌گوید: «RON: بیانگر میل به اشتعال تحت فشار کاری بالاست؛ فشارهایی چون بالا رفتن از یک کوه یا تپه یا شتاب گرفتن خودرو. MON: نمایانگر میل سوخت به اشتعال در فشار کاری کم است. برای نمونه، رانندگی در بزرگراه یا جاده فعالیتی نسبتا سبک محسوب می‌شود.

حداقل MON برای سوخت معمولی برابر ۸۱ است. درحالی که این رقم برای سوخت مرغوب برابر ۸۵ و حداکثر آن نیز برابر ۸۶ تعیین شده است.» بر اساس تعریفی از «دپارتمان محیط و انرژی کامن ولث» در استرالیا، سوخت هنگامی مرغوب تلقی می‌شود که عدد RON آن ۹۵ و بالاتر باشد.

با استناد به «اتحادیه جاده‌های ملی و رانندگان استرالیا»، سوخت مرغوب توانایی موتور را برای تولید قدرت با استفاده از افزایش غلظت سوخت امکان‌پذیر می‌کند. این افزایش چگالی باعث کنترل بیشتر احتراق سوخت شده و از سوختن پیش از موعد سوخت، «پینگ» جلوگیری می‌کند. همه این‌ها منجر به ارائه قدرت توسط موتور به شکلی نرم‌تر و یکنواخت‌تر خواهد شد.

یوروسِویک می‌افزاید: «موتورهای مدرن با استفاده از بنزین‌های با اکتان بالاتر، بهینه‌تر عمل می‌کنند. استفاده از بنزین با اکتان بالا در مواقعی که موتور تحت کم‌فشاری کاری قرار دارد، می‌تواند از آن محافظت کند. اگر موتور برای استفاده از اکتان بالاتر حسگر ضربه زدن نیز داشته باشد، خروجی بهتر خواهد بود و شاهد مصرف سوخت به مراتب بهینه‌تری هستیم.»

اگر تصور می‌کنید چون خودرو نیاز به سوختن مداوم سوخت دارد پس هر اکتانی را می‌تواند قبول کند، اشتباه می‌کنید. بیشتر خودروها یک کف عدد اکتان دارند که زیر درِ باک خودرو درج شده است و باید رعایت شود. در بسیاری از خودروهای بنزینی، حداقل عدد اکتان RON ۹۱ است؛ اما با پیشرفت صنعت، خودروهای مدرن امروزی کم‌کم میل به استفاده از سوخت مرغوب‌تر با عدد اکتان ۹۵ دارند؛ به‌ویژه اگر از سیستم‌های کمک‌پیشرانه نظیر توربوشارژ نیز استفاده کنند.

سیستم کامپیوتری یک خودرو به‌گونه‌ای طراحی شده است که از اپراتور (کاربر) انتظار دارد حداقل اکتان تعیین‌شده توسط شرکت را به خورد موتور دهد؛ چراکه موتور به‌خصوص برای سوزاندن اکتان معین زمان‌بندی و برنامه‌ریزی شده است.

نادیده گرفتن توصیه خودروسازان در درازمدت باعث وارد آمدن آسیب به‌خودرو شما می‌شود. در سوی دیگر ماجرا، اگر سوختی با اکتانی بیش از آن‌چه سازنده خودرو توصیه کرده است استفاده کنید، به‌عنوان مثال اگر خودرو شما به اکتان ۹۵ نیاز داشته باشد و شما بنزین اکتان ۹۸ را به‌خورد آن بدهید، بدترین حالت این است که استفاده از این اکتان بالا سودی نخواهد داشت و عملا مانند اکتان ۹۵ خواهد سوخت؛ چراکه خودرو شما آن‌قدر جدید نیست که بتواند از سوخت با اکتان بالاتر از ۹۵، بهترین استفاده را داشته باشد.

اکتان E۱۰ به‌سوختی اطلاق می‌شود که فاقد سرب و مخلوطش حاوی ۹۰ درصد بنزین و ۱۰ درصد اتانول است. اتانول نوعی الکل بی رنگ است که به‌عنوان سوختی تجدیدپذیر و سازگارتر با محیط‌زیست شناخته می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند استفاده از سوخت اتانول با توجه به‌منبع تولید آن، در مقایسه با انواع سوخت‌های کربنی می‌تواند باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شود.

سوخت E۱۰ با توجه به‌قیمت پایین‌تر شاید نظر بسیاری از رانندگان را به‌خود جلب کند، اما پیش از استفاده از آن باید از سازگاری آن با خودرو اطمینان حاصل کرد.

متخصصان می‌گویند بیشتر خودروهای تولیدشده پس از سال‌های ۱۹۸۶ میلادی با این سوخت سازگاری دارند. با این حال، ممکن است خودروهایی نیز باشند که برای سوزاندن اتانول طراحی و بهینه‌سازی نشده‌اند؛ بنابراین بهتر است پیش از استفاده از این نوع سوخت، از سازگاری آن اطمینان حاصل کنید.