مردمی سازی بورس یکی از اهداف مهم اقتصادی دولت‌ها در راستای توسعه پایدار و افزایش مشارکت عمومی در بازار سرمایه و اقتصاد ملی به شمار می‌آید. مفهوم مردمی‌سازی بورس به حضور فعالانه عموم مردم در بازار سرمایه اشاره دارد و به معنای افزایش مشارکت و امکان سرمایه‌گذاری اقشار مختلف جامعه با سرمایه‌های کوچک در این بازاراست. هدف مردمی‌سازی بازار سرمایه، ایجاد فضایی است که آحاد جامعه بتوانند با آگاهی و اطمینان در معاملات بورس شرکت کنند، به نحوی که مزایای اقتصادی و اجتماعی این مشارکت به طور گسترده در جامعه احساس شود. این امر نه تنها باعث توزیع بهتر ثروت در جامعه می‌شود، بلکه با افزایش پایه سرمایه‌گذاری مردمی در پایداری بازار و رشد اقتصادی اثر دارد.
مردمی سازی بورس از ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حائز اهمیت است که هر یک به نحوی به رشد پایدار و ارتقاء سلامت مالی کشور کمک می‌کنند. به این صورت که در بعد اقتصادی، یکی از تأثیرات مردمی سازی بازار سرمایه، افزایش نقدشوندگی بازارسرمایه است و هرچه تعداد بیشتری ازمردم در این بازار سهیم باشند، جریان سرمایه دربازار تسهیل شده و امکان سرمایه‌گذاری بلندمدت وکوتاه‌مدت برای همه افراد فراهم می شود. این افزایش حجم معاملات موجب تثبیت قیمت‌ها، کاهش نوسانات شدید و بهبود شاخص‌های کلان اقتصادی خواهد شد.همچنین جذب سرمایه‌های خرد مردم، زمینه را برای تامین مالی شرکت‌ها ویا پروژه‌های بزرگ در حوزه های صنعتی و خدماتی فراهم می‌کند. به عبارتی مردمی سازی بازار سرمایه، به عنوان راهکاری مناسب برای تبدیل پس‌اندازهای خرد به سرمایه گذاری مولد، برای توسعه اقتصادی کشور و ارتقای توان مالی خانواده‌ها ازاهمیت بسزایی برخورداراست و در کاهش وابستگی به منابع دولتی و بانک‌ها نقش مؤثری دارد.
در بعد اجتماعی، مشارکت مستقیم آحاد مردم درعرصه بورس، موجب افزایش سواد مالی و آگاهی اقتصادی می‌شود. هنگامی که افراد عادی درجامعه با شرایط بازارو فرصت‌های سرمایه‌گذاری ومفاهیمی مانند بازار سرمایه، سهام، سود و زیان، ریسک، بازده سرمایه و کسب وکار آشنا شوند، تصمیمات اقتصادی آگاهانه تری می گیرند. افزایش سواد مالی به طور مستقیم موجب کاهش رفتارهای هیجانی و متعادل شدن عرضه و تقاضا می‌گردد. وقتی افراد با دانش کافی وارد بازار شوند، ریسک‌های ناشی از تصمیمات ناآگاهانه کاهش می‌یابد، لذا توجه به ضرورت آموزش سرمایه گذاری در بورس برای مردم وتشویق آنان به سرمایه‌گذاری هوشمندانه، موجب ارتقای فرهنگ سرمایه‌گذاری و تقویت اعتماد عمومی به سیستم مالی خواهد شد. اعتماد به نهادهای مالی، یکی از ارکان اساسی توسعه و شکوفایی اقتصاد مردم سالاراست و مردمی سازی بورس، نقش کلیدی در تقویت آن ایفا می‌کند.
از دیدگاه اجتماعی-فرهنگی، مردمی سازی بورس درتوزیع عادلانه ثروت، مشارکت اجتماعی، تقویت ساختار اقتصادی و ارتقای توان رقابتی کشور در سطح ملی و بین‌المللی موثر است و موجب ایجاد نوعی حس مالکیت عمومی نسبت به اقتصاد و شرکت‌های بزرگ در جامعه می شود. در واقع هنگامی که شهروندان سهام‌دار شرکت‌های مختلف باشند، رفتار مصرفی و سرمایه‌گذاری آنان به لحاظ منطقی وآگاهانه تعدیل خواهد شد. به تعبیری این نوع مشارکت همگرایی اجتماعی ایجاد می‌کند، زیرا میان سهامداران ازصنوف و اقشارمختلف، دغدغه‌های مشترک اقتصادی شکل می‌گیرد و زمینه برای همبستگی و سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه‌های ملی و راهبردی کشور مهیا می‌شود. لذا سیاست‌گذاری اصولی جهت افزایش حضورمردم در بورس، یک ضرورت اساسی برای توسعه پایدار اقتصاد است.
یکی از نتایج مردمی سازی بورس، تأثیر بر بهبود توزیع درآمد خواهد بود. به این نحو که مشارکت گسترده مردم برای سرمایه گذاری در بورس، به خصوص در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و اوراق بهادار خرد، امکان بهره‌مندی اقشار مختلف ازسود فعالیت اقتصادی شرکت‌های بزرگ را فراهم می‌آورد.این فرآیند افزون بر اینکه نابرابری اقتصادی را کاهش می دهد، موجب افزایش انگیزه سرمایه‌گذاری و پس‌انداز در میان طبقات متوسط و حتی کم درآمد جامعه می‌شود. همچنین در توسعه نوآوری و افزایش رقابت میان نهادهای مالی اثرگذار است. این رقابت موجب ایجاد بازاری پویا با استانداردهای شفاف واخلاقی می‌شود که علاوه بر تامین منافع سرمایه‌گذاران، منجربه ارتقای سطح حرفه‌ای و کارایی نهادهای مالی خواهد شد. البته اثرگذاری این روند زمانی آشکار خواهد شد که توام با سیاست‌های حمایتی دولت و تشویق سرمایه‌گذاری خرد، ظرفیت واقعی بازار سرمایه برای ارتقای سطح رفاه عمومی جامعه به حداکثر برسد.
در مجموع مردمی سازی بورس موجب کشف بهتر قیمت‌ها و بهبود کارایی بازارمی‌شود و تبادل سهام را سریع‌تر و شفاف‌تر می کند. ورود افرادی بانگرش‌های متنوع مالی واهداف سرمایه‌گذاری متفاوت که دیدگاه‌های متعددی را برای ارزش‌گذاری سهام ارائه می‌کنند سبب می شود که قیمت‌ها متناسب با واقعیت‌های اقتصادی تعیین شوند. این کارایی، علاوه بر کاهش ریسک سیستماتیک وعدم تقارن اطلاعات، جذابیت بازار برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای را نیز افزایش می‌دهد. به این لحاظ اثرترکیبی افزایش اعتماد عمومی، نقدشوندگی بالا و کشف قیمت دقیق، دربلندمدت محیطی پایدار و مقاوم در برابر شوک‌های اقتصادی برای بورس فراهم می‌آورد.
یکی از عوامل مهم در مشارکت مردم و تقویت بازار سرمایه، شفافیت و نظارت دقیق برارکان بازاراست. نهادهای نظارتی می بایست امکان رصد معاملات، کنترل ریسک سیستماتیک و ارزیابی عملکرد شرکت‌ها را داشته باشند. بدیهی است شفافیت درگزارش‌دهی مالی شرکت‌ها و ارائه اطلاعات دقیق و قابل اتکا به سهامداران، زمینه رشد اعتماد و افزایش مشارکت مردمی را فراهم می‌آورد . در بعد قانونی و سیاست‌گذاری، مردمی سازی بورس مستلزم چارچوب‌های مقرراتی مدرن وشفاف است. دولت و سازمان بورس و اوراق بهادار با تدوین قوانین جامع، محدود کردن ریسک‌های متقابل و ایجاد سازوکارهای نظارتی مؤثر، می‌توانند زمینه را برای افزایش مشارکت عمومی امن فراهم کنند. نهادینه سازی حقوق سهامداران خرد، شفافیت اطلاعات مالی و الزام به انتشار گزارش‌های دوره‌ای، همگی الزامات هدایت بازار به سمت مردمی شدن است. این اقدامات اعتماد عمومی به بازارسرمایه را تقویت می‌کند و مشارکت فعال مردم را تضمین می‌نماید.
بنابراین مردمی سازی بورس نه تنها ابزارتقویت اقتصاد داخلی کشورو توسعه بازار سرمایه است، بلکه مسیر افزایش آگاهی و سواد مالی و افزایش فرهنگ پس‌انداز و سرمایه گذاری را در جامعه هموار می‌کند. رشد مشارکت مردمی در بورس، در نهایت موجب ارتقاء کیفیت تصمیمات اقتصادی، کاهش نوسانات و بهبود عملکرد بلندمدت اقتصاد کشور خواهد شد، به نحوی که همه اقشار مردم از مزایای آن بهره‌مند شوند و منابع مالی بالقوه جامعه و ظرفیت‌های موجود برای جذب سرمایه داخلی به سمت تولید و توسعه کشور هدایت شود.
* شهرام شیرکوند، حائز ۳۵ رتبه برتر در جشنواره های بین المللی وملی مطبوعات و خبرگزاری های کشور
