روز گذشته، رئیس شورای‌شهر تهران گفت حمل‌ونقل عمومی تهران دو سال است که وضعیت هشدار را هم پشت سر گذاشته و در آستانه فروپاشی قرار دارد. بررسی آمارهای مختلف هم نشان می‌دهد دولت سال‌هاست از پرداخت حقوق قانونی شهرداری تهران ازجمله سهم این نهاد از جریمه‌های راهنمایی‌ورانندگی و همچنین درآمدهای دولت از محل اجرای قانون هوای‌پاک عدول کرده است. پیش‌تر نیز رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران گفته بود تکمیل شبکه مترو پایتخت به حدود ۲۰۰هزارمیلیاردتومان سرمایه نیاز دارد، این در حالی است که شهرداری تهران در تامین مبالغی حتی به اندازه یک‌بیستم این رقم نیز دچار مشکل است.
رئیس شورای شهر تهران به‌تازگی از عبور سیستم حمل‌ونقل عمومی از وضع هشدار خبر داد و گفت: «حدود دو سال است که از وضعیت هشدار در مورد سیستم حمل‌ونقل عمومی تهران عبور کرده‌ایم و همان زمان هشدارهای لازم را به مسئولان دادیم و در رسانه‌ها اعلام کردیم.»
محسن هاشمی به ایسنا گفت: «سیستم حمل‌ونقل عمومی تهران در آستانه فروپاشی و ۱۰سال است ناوگان اتوبوسرانی تهران نوسازی نشده، درحال‌حاضر بیش‌از ۸۰درصد اتوبوس‌های تهران فرسوده شده‌اند و با کمبود ۵۰درصدی هم مواجه هستیم، یعنی به‌جای ۹هزاردستگاه‌اتوبوس اکنون حدود ۵هزار و ۵۰۰ دستگاه اتوبوس فعال در تهران داریم.»
رئیس شورای شهر تهران با تاکید بر اینکه در مترو این کمبودها بیشتر احساس می‌شود، زیرا سه‌خط مترو در سال‌های اخیر افتتاح شده اما واگن و تجهیزات آن تامین نشده است و این خطوط تجهیزات سایر خطوط را استفاده می‌کنند، ادامه داد: «طبیعی است این مشکلات، موجب کمبود تجهیزات و افزایش استهلاک و عدم اورهال و تعمیرات اساسی به‌موقع در تجهیزات می‌شود، اخیرا هم شاهد سوانحی در این حوزه بودیم که به‌دلیل نبود تلفات، رسانه‌ها به‌سادگی از کنار آن عبور کرده‌اند.»
بار ناکارآمدی بر دوش شهروندان
وی درمورد ارتباط دو حادثه در مترو و ارتباط آن با فرسودگی قطعات و قطارها گفت: «سری نخست قطارهایی که در مترو تهران مورداستفاده قرار گرفتند، به عمری بیش‌از ۲۰سال رسیده‌اند که قاعدتا باید مورد تعمیرات اساسی و نوسازی قرار بگیرند اما متاسفانه به‌دلیل کمبود اعتبارات و ناوگان، این اتفاق رخ نداده است. زمانی که از زمان لازم برای تعمیرات اساسی عبور می‌شود، احتمال سانحه افزایش می‌یابد و درواقع دیگر آن سیستم ایمنی ندارد.»
هاشمی درمورد برنامه اورهال اتوبوس‌های پایتخت به‌جای خرید اتوبوس‌های جدید هم گفت: «توجه داشته باشید زمانی‌که اعتبار تامین اتوبوس‌های نو تخصیص پیدا نمی‌کند، ما ناگزیر به تعمیر ناوگان فعلی برای جبران موقت کمبود و کاهش آلودگی هستیم، اما این اقدام نمی‌تواند جایگزین تامین اتوبوس‌های نو شود. شهرداری باید جسارت داشته باشد و قرارداد خرید اتوبوس‌های گازسوز با کارخانه‌های داخلی و اتوبوس‌های برقی با تولیدکننده‌های خارجی را منعقد کند.»
وی ادامه داد: «در یک‌سال گذشته که وقت ما به کاغذبازی بین دستگاه‌های مختلف گذشت، قیمت ارز دوبرابر و عملا قدرت خرید ما نصف شد. علاوه‌بر این، متاسفانه نه مدیران شهرداری ریسک لازم را پذیرفتند و نه دستگاه‌های دولتی و سیستم‌بانکی مشکل را حل کردند. شرایط به‌گونه‌ای است که شهروندان باید هزینه این ناکارآمدی را پرداخت کنند.»
رئیس شورای شهر تهران ادامه داد: «همین حالا باید حداقل ۳هزارمیلیاردتومان اوراق مشارکت جذب کنیم که البته با این اقدامات اعتبار شهرداری آسیب می بیند.»
وی در مورد چشم‌انداز بهبود اوضاع باتوجه به شرایط مالی دولت گفت: «شرایط مالی دولت تابع مسائل تحریم و سیاست خارجی است، شاید نتوان قبل‌از تعیین‌تکلیف ریاست‌جمهوری آمریکا درباره آینده درازمدت وضعیت اقتصادی نظر داد. با این‌حال، در همین شرایط هم می‌توان بهتر از مدیریت روزمره، تبلیغاتی و ریسک‌گریز عمل کرد، به شرط آنکه اولویت‌ها و تدبیر لازم ازسوی مدیران اجرایی شهر در نظر گرفته شود و با واقع‌گرایی و عملگرایی با چالش‌ها مواجه شویم.»
مردم ناراضی اما ناچار به استفاده از ناوگان فرسوده
در پرسش و پاسخی که «دنیای خودرو» از میان ۱۰۰ شهروندان تهرانی که برای رفت‌وآمدهای از وسایل حمل‌ونقل عمومی و به‌طور خاص اتوبوس و مترو استفاده می‌کنند، بیش‌از ۹۰درصد آنها از شرایط واگن‌ها و اتوبوس‌ها ناراضی بودند. برخی از آنها اعلام کردند افزایش قیمت در صورت بالارفتن کیفیت یا ظرفیت واگن‌ها و اتوبوس‌ها می‌تواند قابل‌قبول باشد، این درحالی است که سالانه شاهد افزایش قیمت بلیت هستیم، اما ارائه خدمات هر سال تنزل پیدا می‌کند. این افراد، خود را ناچار به استفاده از اتوبوس و مترو اعلام کردند و گفتند در شرایطی که گزینه دیگری با قیمت مناسب باشد، از اتوبوس و مترو استفاده نخواهند کرد.
بیشتر این افراد معتقد بودند در شرایطی که تهران از نظر شیوع بیماری کرونا در وضعیت هشدار و قرمز قرار دارد، استفاده از اتوبوس و مترو به‌شدت خطرناک بوده اما افزایش هزینه‌ها به گونه‌ای است که آنها ترجیح می‌دهند این خطر را که البته به قیمت جان‌شان تمام می‌شود، بپذیرند.
شرایط ناوگان حمل‌ونقل عمومی تهران واقعا چقدر بد است؟
ناوگان اتوبوسرانی شهری تهران، دستکم از سال ۱۳۹۰ به این‌سونوسازی نشده، این در حالی است که ناوگان اتوبوسرانی پایتخت، سهم حداقل ۱۶درصدی از حمل‌ونقل شهری در تهران را بر دوش دارد. سال گذشته سیدآرش حسینی‌میلانی، رئیس وقت کمیسیون محیط‌زیست شورای شهر تهران گفته بود درصورت تداوم این وضعیت، تهران در ۴سال آینده با فرسودگی ۸۹درصدی ناوگان اتوبوسرانی خود مواجه خواهد بود.
این در حالی است که بر اساس طرح موسوم به LEZ قرار بود بخشی از درآمدهای دولت از محل اجرای قانون هوای پاک و همچنین درآمدهای ناشی‌از اخذ جریمه‌های رانندگی به شهرداری تهران تخصیص داده شود.
به‌صورت دقیق‌تر، مطابق ماده ۹ قانون هوای پاک، وزارت کشور موظف شده است با همکاری وزارتخانه‌های اقتصاد و صمت، زمینه نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهری با اولویت شهرهای بالای ۲۰۰هزارنفر جمعیت را در مدت پنج‌سال، از طریق کمک بلاعوض، یارانه، تسهیلات یا صفر کردن سود بازرگانی واردات خودروهای برقی- بنزینی (هیبرید) و خودروهای الکتریکی و موتورسیکلت برقی، به انجام برساند.
ازدیگرسو، براساس یکی از مصوبات شورای اقتصاد در سال ۱۳۹۷، قرار شده بود منابع حاصل از صرفه‌جویی در مصرف سوخت برای افزایش ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران به حدود ۱۹هزار دستگاه اتوبوس تخصیص داده شود. البته ناگفته پیداست که دولت تقریبا از تمام این تعیین تکلیف‌های قانونی عدول کرده است.
ازآن‌سو، در تیرماه سال جاری، مسعود رنجبریان، مدیر کل برنامه‌ریزی‌وتوسعه شهری معاونت حمل‌ونقل و ترافیک تهران از افزایش چشمگیر مطالبات شهرداری تهران از دولت در حوزه حمل‌ونقل و ترافیک پایتخت در سال ۱۳۹۸ خبر داد و گفت: «بر اساس ماده (۲۳) قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، سهم شهرداری تهران از وجوه حاصل از جریمه‌های تخلفات رانندگی در محدوده شهر تهران به میزان ۶۰درصد تعیین شده، این در حالی است که صرفا ۳۵میلیاردتومان بابت این موضوع در سال ۱۳۹۸ به شهرداری تهران اختصاص یافته است.» وضعیت تکمیل شبکه مترو تهران هم به همین اندازه بغرنج است.
محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران نیز چندی قبل گفت برای تکمیل خطوط مترو تهران به حدود ۲۰۰هزارمیلیاردتومان بودجه نیاز است، در حالی‌که دولت و شهرداری قطعا توانایی تامین این میزان منابع مالی برای توسعه مترو پایتخت را ندارند.
