به گزارش «اخبار خودرو»،شیوه توزیع بنزین در ایران ظاهرا قرار است یک‌بار دیگر هم دستخوش تغییر اساسی شود. 36نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرحی تهیه کرده‌اند که بر اساس آن، قرار است یارانه سوخت نه به خودروها که به شهروندان تخصیص یابد و هر کس مصرف کمتری داشته باشد، می‌تواند مازاد بنزین خود را به نرخ مشخص (قیمت فوب خلیج‌فارس) به دولت بفروشد.
این طرح البته جدید نیست و پیش از افزایش سه‌برابری قیمت بنزین در آبان‌ماه سال 1398 هم روی میز دولت و مجلس وقت قرار داشت. اما به‌دلایلی نامعلوم این طرح به طرح افزایش سه‌برابری قیمت سوخت در آبان ماه سال گذشته بدل شد. با این همه، طرح جدید که حتی در صورت تصویب در مجلس هم با موانع تقنینی و اجرایی فراوانی روبه‌رو است، مشکلات بی‌شماری دارد. مهم‌ترین مشکل، ایجاد کسری بودجه برای دولت است. محاسبات روزنامه «دنیای‌خودرو» نشان می‌دهد با در نظر گرفتن قیمت متوسط 1.5دلار برای هر لیتر بنزین در براساس قیمت فوب خلیج‌فارس و احتساب دلار 30 هزار تومانی، دولت باید برای خرید هر لیتر بنزین مازاد بر مصرف شهروندان ایرانی حدود 39هزارتومان هزینه کند. در شرایطی که حدود 50درصد از ایرانی‌ها فاقد خودرو شخصی هستند، اجرای چنین طرحی به معنی ایجاد کسری بودجه خارج از حد تصور برای دولت است که می تواند به تورم افسارگسیخته بینجامد.
12مهرماه سال جاری، طرحی در پایگاه قوانین و مقررات کشور منتشر شد که منتج از طرح برخی نمایندگان مجلس برای تغییر شیوه توزیع سوخت و یارانه انرژی در کشور بود. در صورت تصویب طرح جدید، تصمیم سران سه قوه برای سه برابر شدن نرخ بنزین در آبان ماه سال گذشته عملا جای خود را به یک نظام یارانه‌ای جدید و گسترده‌تر خواهد داد. بر اساس این طرح، همه افراد، به غیر از ایرانیان مقیم خارج کشور ماهانه 30لیتر بنزین به قیمت‌لیتری هزار تومان سهمیه خواهند داشت و در صورت عدم مصرف این میزان بنزین، می‌توانند مازاد آن را به نرخ مشخص به دولت بفروشند و درواقع، برای خانوار خود درآمدزایی کنند.
جزئیات طرح جدید: بنزین برای همه و درآمد برای فرودستان
امضاکنندگان این طرح می‌گویند شیب مصرف بنزین در کشور صعودی است و با ادامه روند فعلی، میزان مصرف بنزین تا سال 1408 به حدود 250 میلیون لیتر در روز خواهد رسید و این امر موجب نیاز کشور به واردات روزانه 150 میلیون لیتر بنزین از خارج خواهد شد. احمد امیرآبادی‌فراهانی، حسینعلی حاجی‌دلیگانی، حسینعلی شهریاری، محمدرضا رضایی‌کوچی، سیدامیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی، نصراله پژمان‌فر و سیدنظام‌الدین موسوی ازجمله نمایندگان شناخته‌شده مجلس هستند که این طرح را امضا کرده‌اند و می‌خواهند دولت مکلف شود به هر ایرانی دارای کد ملی، به‌جز ساکنان خارج کشور، معادل 30لیتربنزین به قیمت سال 1397، برای استفاده از بنزین به‌طور ماهانه به کارت ملی یا کارت بانکی سرپرست خانوار اختصاص دهد.
پیشنهاد این است قیمت بنزین خارج از سهمیه، بر مبنای 90 درصد قیمت فوب خلیج‌فارس با نرخ «تسعیر ارز» در «سامانه نیما» محاسبه شود. اگر این طرح به قانون تبدیل شود، مبنای قیمت بنزین آزاد به‌صورت روزانه براساس قیمت جهانی نفت و نرخ ارز سامانه نیما تغییر خواهد کرد.
این طرح ابتدا شامل خودروهای عمومی اعم‌از تاکسی‌ها، وانت‌ها و آمبولانس‌ها نمی‌شود و در صورت تصویب آن، دولت موظف خواهد بود در 3ماه نخست از اجرای طرح، برای این خودروها سهیمه کافی اختصاص دهد اما در این فاصله، باید خودروهای عمومی یادشده دوگانه‌سوز شوند و بعد از آن سهمیه بنزین این خودروها حذف خواهد شد.
احمد امیرآبادی‌فراهانی، نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی و عضو هیات‌رئیسه مجلس، پیش از این در مورد این طرح گفته بود: «براساس این طرح، ماهانه به هر فرد 30لیتر بنزین سهمیه‌ای پرداخت خواهد شد که به کارت سرپرست خانوار واریز می‌شود، و سرپرست فرصت دارد تا پایان ماه آن را مصرف کند.» فراهانی ادامه داد: «اگر مقداری از سهمیه باقی بماند، زمانی که دولت می‌خواهد کارت سرپرست را دوباره شارژ کند، موظف است باقیمانده آن را براساس قیمت 90درصد فوب خلیج‌فارس خریداری و به حساب سرپرست واریز کند. البته زیرساخت‌های این طرح توسط شرکت پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی آماده شده است.» او ادامه داده بود: «براساس بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس اثر تورمی این طرح در دهک‌های بالا 4درصد است و در دهک‌های پایین حتی ضریب جینی را بهبود می‌بخشد.»
اماواگرهای یارانه بنزینی جدید
اما طرح جدید برای یارانه همگانی بنزین مشکلات خاص خود را دارد. به‌عنوان‌مثال، اگر قیمت بنزین فوب در خلیج فارس را حدود 1.5دلار در نظر بگیریم، 90درصد آن معادل حدود 1.3 دلار و با احتساب دلار 30 هزار تومانی، حدود 39هزار تومان است. با این حساب، دولت احتمالا هرگز قادر به خرید تضمینی مازاد بنزین از مردم نخواهد بود.
نگرانی دیگر در این خصوص، تلاش برای حذف قیمت‌گذاری دستوری از یک حوزه و تداوم آن در حوزه‌های دیگر است.
براین اساس، در حالی که طبق طرح جدید بهارستان‌نشینان قرار است نرخ بنزین به‌صورت لحظه‌ای و براساس قیمت فوب خلیج‌فارس تعیین شود، این موضوع نیز در طرح دیده شده است که افزایش کرایه خدمات حمل‌ونقل درون‌شهری (تاکسی، اتوبوس و غیره) ممنوع شود. به‌عبارت ساده‌تر، مشکل از تعیین قیمت بنزین به جایی دیگر منتقل خواهد شد.
افزون بر این، اجرای این طرح می‌تواند به افزایش میزان مصرف بنزین در کشور ختم شود. تخصیص روزانه یک‌لیتر بنزین به هر شهروند ایرانی و تضمین خرید مازاد بر مصرف آن با نرخی حدود هر لیتر 39هزارتومان، در شرایطی که طبق آمارها حدود 50درصد ایرانی‌ها فاقد خودرو شخصی هستند، به معنی کسری بودجه شدید دولت خواهد بود.
۱۱:۱۹ - ۱۳۹۹/۰۷/۱۷
