«خطوط ویژه» یا «خطوط اضطراری» در خیابان‌های تهران و برخی شهرهای بزرگ ایران، حدود یک‌دهه پیش جانمایی شدند. در پایتخت، هم‌زمان با راه‌اندازی خطوط بی‌آرتی، مسیرهای ویژه‌ای در برخی از پرترددترین خیابان‌های تهران ایجاد شدند که علاوه‌بر تردد اتوبوس‌های قرمزرنگ، در پاره‌ای اوقات به منظورهای دیگر هم از آنها استفاده می‌شد. با این همه، اگر کسی امروزه در خیابان‌های تهران و حوالی خطوط ویژه قدم بزند، از حجم تردد وسایل حمل‌ونقلی به غیر از اتوبوس‌های بی آرتی از این مسیرها شگفت‌زده خواهد شد، گویی این خطوط نه «ویژه» برای تردد کاملا «عادی» شده‌اند.
تردد از مسیر میان بر
با این همه، وضع کنونی تردد از «خطوط‌ویژه» مورد قبول پلیس راهنمایی‌ورانندگی نیست. سال گذشته رئیس پلیس راهنمایی‌ورانندگی پایتخت در مورد خودروهایی که اجازه تردد در خطوط ویژه را دارند، گفت: «برابر قانون، خودروهای امدادی و برخی خودروهای خدماتی اجازه تردد در خطوط ویژه و اضطراری را دارند.»
سردار محمدرضا مهماندار به فارس گفت: «تشخیص اینکه خودروهای فوق درحال ماموریت هستند یا نه، برعهده پلیس نیست. همین قدر که خودروهای عبوری از خط‌ویژه، از علائمی نظیر چراغ گردان یا آژیر استفاده کنند، این امر نشان می‌دهد در حال ماموریت هستند.»
او ادامه داد: «وظیفه سازمان‌ها و حراست آنهاست که این موارد را کنترل کنند تا از وسیله نقلیه با استفاده از علائم فوق، به‌عنوان یک ماموریت کاذب استفاده نشود.»
سردار مهماندار افزود: «طبق قانون اگر آمبولانس یا خودروهای پلیس از چراغ گردان و علائم استفاده کنند، برای ما محرز می‌شود که درحال ماموریت هستند. قطعا وقتی یک آمبولانس اعلام می‌کند در حال ماموریت است نگه داشتن و کنترل آن می‌تواند خسارت جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد.»
با این‌همه، صرف طرح این موضوع توسط رئیس پلیس راهنمایی‌ورانندگی تهران نشان می دهد این قانون، کاملا رعایت نمی‌شود. البته استثناهایی در این میان وجود دارد که نظارت بر موضوع را اساسا دشوار می‌کنند. اما قانون در این مورد چه می‌گوید؟
بر اساس بند ۱۰۰ ماده‌یک و مواد ۶۰ و ۱۸۶ آیین‌نامه پلیس راهنمایی‌ورانندگی مصوب سال ۱۳۸۴، وسایل امدادی هنگام انجام ماموریت از اعمال قانون در برخی موارد مستثنا می‌شوند. منظور از وسایل‌نقلیه امدادی براساس همین قانون، وسایل‌نقلیه ویژه خدمات انتظامی ترافیکی، وسایل‌نقلیه پزشکی، وسایل‌نقلیه آتش‌نشانی و وسایل‌نقلیه امداد اضطراری، آب، برق و گاز هستند.
علاوه‌بر این، در ورودی مسیرهای ویژه، تابلویی با مضمون «ورود ممنوع به استثنای اتوبوس و وسایل‌نقلیه امدادی و انتظامی» نصب شده، همچنین به استناد بند ۴۹ ماده‌یک آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، تردد دوچرخه سواران در مسیرهای ویژه ممنوع است. در مورد خودروهای دارای سرنشین با مسئولیت سیاسی نیز قانون تصریح دارد. براین اساس، فقط خودرو سفرای کشورهای خارجی و البته خودروهای دارای پرچم و نشان کشورها که تعیین‌کننده حضور سفرای آنها هستند، حق تردد در خطوط ویژه را دارند.»
قانونی که دائما زیر پا گذاشته می‌شود
اما در سال‌های اخیر، مجوز تردد خودروهای پول‌رسان نیز از این مسیرها صادر شده است؛ بر این اساس، بانک‌مرکزی می‌تواند با معرفی خودروهای پول‌رسان وابسته به بانک‌ها به پلیس راهور ناجا، جواز تردد آنها از این مسیرها را کسب کند. خودروهای مسئولان کشوری و لشکری نیز با اخذ مجوز از پلیس راهور ناجا می‌توانند از خط‌ویژه عبور کنند. اما خودروهای تشریفات وزارت امورخارجه و ریاست‌جمهوری، صرفا هنگام حضور خودرو پیشرو راهور می‌توانند از خط ویژه استفاده کنند.
با این همه، جریمه تردد غیرمجاز از این خطوط مشخص و شفاف است. طبق اعلام پلیس راهور، در سال ۱۳۹۹، استفاده وسایل‌نقلیه غیرمجاز از خطوط ویژه در کلان‌شهرها ۸۰هزارتومان و در سایر شهرها ۶۰ هزار تومان جریمه برای رانندگان درپی خواهد داشت و به‌ازای هر بار عبور این جریمه اعمال می‌شود. این در حالی است که تخلف عبور از خط ویژه، نمره‌منفی در گواهینامه نخواهد داشت.
