کارنامه ایران درزمینه زیرساخت‌های حمل‌ونقل در چهار دهه گذشته چگونه بوده است؟ باتوجه به وسعت جغرافیایی، وجود رشته‌کوه‌های متعدد و پوشش کویری در بخش قابل‌توجهی از مساحت کشور و درعین‌حال چگالی پایین جمعیتی در ایران، راه و زیرساخت‌های حمل‌ونقل همچنان یکی از نیازهای ضروری هستند. به‌همین‌جهت، پاسخ به پرسش بالا نه فقط در بررسی عملکرد دولت‌ها موثر است، بلکه می‌تواند سیگنالی نیز برای توسعه اقتصادی کشور در آینده باشد، زیرا راه یکی از بنیان‌های توسعه اقتصادی به‌شمار می‌رود. اما آیا ایران از این منظر موفق عمل کرده است؟
مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور و معاون وزیر راه‌وشهرسازی، به‌تازگی آخرین وضعیت آماری زیرساخت‌های حمل‌ونقلی کشور در حوزه ریلی، آزادراهی، بزرگراهی و جاده‌ای را تشریح کرده است.
خیراله خادمی در این مورد گفت: «وضعیت زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشور امروز نسبت‌به پیش از انقلاب اسلامی به هیچ‌عنوان قابل‌مقایسه نیست زیرا ظرفیت حمل‌ونقلی افزایش قابل‌توجهی یافته است. تا سال ۵۷ در ۴۷هزار کیلومتر راه اصلی، شریانی، فرعی و درجه ۲ وجود داشت و کل راه‌های روستایی آسفالته نیز ۳ هزار کیلومتر بود، اما امروز بیش‌از ۱۰۰ هزار کیلومتر راه روستــایی آسفالته در کشور داریم که بسیاری از این جاده‌ها مربوط به نقـاط محروم هستند.»
او ادامه داد: «در بخش زیرساخت‌های ریلی نیز تا قبل از انقلاب ۴ هزار و ۵۶۰ کیلومتر مسیر ریلی داشتیم که امروز با احتساب مسیرهای آنتنی و فرعی، مجموع خطوط ریلی ایران به ۱۴ هزار کیلومتر می‌رسد.
ازسوی‌دیگر، ۳ هزار و ۴۰۰ کیلومتر مسیر ریلی در حال ساخت داریم که براساس برنامه‌ریزی‌های سال گذشته، قرار شد تا مسیرهایی که تاثیر بیشتری در شبکه ریلی دارند و پیشرفت فیزیکی آنها هم بالاتر است در اولویت احداث قرار بگیرند؛ در این راستا ۸مسیر ریلی به طول بیش‌از یک‌هزار و ۵۰۰ کیلومتر در اولویت احداث قرار گرفت تا زودتر تکمیل و تحویل شود.
آیا زیرساخت‌های راه در ایران کافی هستند؟
در این میان، آمارهای جهانی نشان می‌دهند میزان و طول خطوط زیرساختی حمل‌ونقل در ایران در ۴ دهه گذشته رشد قابل‌توجهی داشته است. داده‌های بانک‌جهانی نیز نشان می‌دهند ایران موفق شده است در ۴ دهه گذشته، جایگاه خود در طول خطوط ریلی را ۱۲پله ارتقا بدهد و در حالی که در سال ۱۹۹۰ میلادی در جایگاه ۲۷مین کشور با طولانی‌ترین خطوط ریلی جهان قرار داشت و در سال ۲۰۱۶ میلادی به جایگاه ۱۵ ارتقا یافت
از آن سو، در سال ۱۹۹۰ میلادی، ایران ۳۱مین کشور جهان از نظر میزان حمل بار از طریق ریلی بوده که در سال ۲۰۱۶ میلادی، به جایگاه ششم ارتقا پیدا کرده است. به‌عبارتی، حجم بار جابه‌جا شده از طریق شبکه ریلی کشور در ۳ دهه گذشته، حدود ۶برابر افزایش پیدا کرده است.
داده‌های کتاب جامع آماری حمل‌ونقل، مسکن و شهرسازی کشور نیز نشان می‌دهند طول جاده‌های کشور از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۹۵، ۴.۴ برابر افزایش یافته، در حالی که طول جاده‌های روستایی کشور در همین بازه زمانی، ۱۲.۵ برابر شده است.
معاون وزیر راه و شهرسازی هم در این مورد گفت: «تا سال ۱۳۵۷، طبق آمار ۲۰۰کیلومتر آزادراه در کشور وجود داشت، اما امروز آنچه از شبکه آزادراهی زیر بار عبور ترافیک بوده، ۲۵۰۰کیلومتر و در حال سرویس‌دهی است، ۱۲۴۰ کیلومتر آزادراه دیگر نیز طبق قرارداد دردست احداث قرار دارد که به صورت سرمایه‌گذاری مشترک دولت و بخش خصوصی ساخته خواهند شد.»
او ادامه داد: «اگر به رقم ۵ هزار کیلومتر آزادراه در سطح کشور تا ۴ سال آینده برسیم، اغلب شبکه‌های اصلی اجرا شده‌اند و مابقی هم در طرح‌های توسعه های آینده قرار می‌گیرند. البته حوزه آزادراه ها اقدامات بیشتری ضروری است.»
خادمی افزود: «در بخش بزرگراهی نیز تا پیش از انقلاب یک‌هزار کیلومتر بزرگراه داشتیم، اما امروزه این میزان به ۱۷هزارکیلومتر در کشور رسیده است. البته تردد در بزرگراه‌ها نیاز به پرداخت عوارض ندارد، ضمن آنکه دسترسی بیشتری دارند و نیاز مردم به بزرگراه‌ها بیشتر است. بنابراین تلاش شده در این حوزه عملکرد بهتری داشته باشیم.»
