در اقتصاد جوامع توسعه‌یافته، بازار سرمایه محور نظام مالی به شمار می‌رود . در این کشورها میان توسعه بازار سرمایه و رشد اقتصادی ، یک رابطه مستقیم وجود دارد و فلسفه ایجاد و فعالیت بازار سرمایه، انتقال سرمایه‌های مازاد و تامین مالی و حمایت بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی است که نیازمند پشتیبانی و نقدینگی هستند. در کشورهای در حال توسعه نیز گسترش بازار سرمایه جلوی فرار سرمایه‌ها را می‌گیرد و با این نوع سرمایه‌گذاری در بخش های تولیدی، بر ثروت جامعه افزوده می‌شود.
سرمایه گذاری مطمئن همواره به عنوان یکی از دغدغه‌های اقشار مختلف جامعه مطرح بوده است و نتایج پژوهش‌های میدانی بیانگر این است که خانواده‌ها به طور عموم امکان سرمایه‌گذاری کوتاه مدت را ندارند و سرمایه‌گذاری امن میان مدت و بلند مدت برای آنها مناسب‌تر است. به این لحاظ آگاهی و سواد مالی و اقتصادی در جوامع نقش مهمی در یافتن محل امن برای سرمایه‌گذاری دارد و منجر به فهم شرایط و افزایش بهره‌وری خواهد شد که در دستیابی به ثبات اقتصادی جوامع بسیار بااهمیت است. البته بسیاری از افرادی که دانش سرمایه گذاری و تخصص مالی ندارند، سرمایه‌گذاری در بانک ها و موسسات مالی را ترجیح می دهند در حالی که با توجه به شاخص‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری، جوامع می بایست به سمت یادگیری مفاهیم اقتصادی و ارتقاء دانش سرمایه گذاری گام بردارند تا سرمایه های موجود در کشور به سمت پشتیبانی از تولید ملی هدایت شوند.
یکی از موضوعاتی که موجب توسعه عدالت اجتماعی و افزایش رفاه در جوامع می‌شود، رفع موانع ارتقاء سواد مالی ، دانش سرمایه گذاری و آگاهی مردم نسبت به واقعیت‌های جامعه و توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری و توجه دادن اقشار مختلف به پس انداز و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه با روش سهامداری است. به این منظور برای حفظ ارزش پول، می بایست سرمایه گذاری مناسب با روشی منطقی در بازارسرمایه صورت پذیرد. همچنین از این منظر که در شرایط اقتصادی موجود، مقاوم سازی اقتصاد با مانع زدایی و پشتیبانی تولیدملی برای حرکت به سمت جهش و نوآوری نیازمند حمایت و تامین مالی مستمردر فضایی قابل نظارت و شفاف است، بازار سرمایه این ظرفیت را دارد تا در جذب سرمایه‌های خرد و کلان جامعه، با هزینه متعارف و با امکان نظارت و کاهش هزینه تمام شده در تامین مالی بنگاه‌ها نقش مهم و راهبردی ایفا نماید.
در واقع بازار سرمایه از حیث این که نسبت به بازار پول بسیار گسترده‌تر است و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار می باشد به منزله پلی است که پس‌انداز واحدهای اقتصادی دارای مازاد مانند شرکت ها یا دولت ها را به واحدهای سرمایه‌گذاری که به آن نیازمند هستند، منتقل می‌کند و به این ترتیب بازار سرمایه، واحدهای پس‌انداز و سرمایه‌گذاران را با هم مرتبط می‌کند.
نقش بی بدیل حوزه بازار سرمایه در توسعه کسب وکار و ارتباط بین این حوزه با بخش‌های مختلف تولیدی، اقتصادی و اجتماعی، این باور را تقویت می‌کند که بازار سرمایه از ارکان اصلی اقتصاد و تجارت است و دراین بازار ، از پیچیده ترین معادلات اقتصادی استفاده می شود، لذا افراد سرمایه گذار باید با دانش کافی و آگاهی کامل از فراز و نشیب های بورس، تصمیمات هوشمندانه‌ای در این بازار تخصصی بگیرند تا متضرر نشوند.
در حقیقت با توسعه فرهنگ سهامداری و افزایش سطح سواد مالی و اقتصادی جامعه ، سرمایه گذاران خرُد آموزش دیده با دیدگاه یک شغل، در بازارهای مالی فعالیت خواهند نمود، به این ترتیب که سرمایه یا پس‌انداز خانواده را در بازارهای مالی کشور سرمایه‌گذاری کنندتا با این سرمایه‌گذاری، فعالان حوزه‌های تولید بتوانند از سرمایه آحاد جامعه بهره‌مند شوند و واحد تولیدی جدیدی ایجاد یا تولیدشان را گسترش دهند و سرمایه‌های راکد در مسیر پشتیبانی از تولیدداخلی و پیشرفت ملی کشور قرار می‌گیرند. لذا اگر با تقویت دانش مالی و توسعه فرهنگ سهامداری، سرمایه‌گذاری در بورس افزایش یابد، موانع توسعه تولید داخلی در کشور برطرف می‌گردد و با افزایش تولید در کشور، توسعه اقتصادی اتفاق می‌افتد. نتایج رشد و توسعه اقتصادی کشور در راستای توسعه عدالت اجتماعی عبارتند از : ۱- افزایش ثروت مردم، ۲- توسعه رفاه افراد جامعه، ۳- فقرزدایی، ۴- ایجاد اشتغال.
در حال حاضر با گسترش کمی و کیفی بازار سرمایه، ضرورت رفع موانع ارتقاء دانش سرمایه گذاری در بازار سرمایه و گسترش فرهنگ سهامداری و سرمایه‌گذاری نیز محسوس تر است و در این زمینه توسعه آموزش از سوی سازمان بورس و جلب توجه شهروندان به این نکته که سرمایه‌گذاری در بخش سهام یکی از تکنیک‌های توسعه کسب وکار ، افزایش درآمد و توسعه رفاه اجتماعی است، موجبات افزایش سهم بازار سرمایه در اقتصاد ملی را فراهم خواهد آورد.
برای تشویق و ترغیب حضور سرمایه‌گذاران در بخش بورس و سهام و توسعه سرمایه‌گذاری در این حوزه ، بازار سرمایه می بایست همزمان با ارتقاء سطح دانش سرمایه گذاران در این حوزه به توسعه فرهنگ سهامداری نیز بپردازد و از این حیث که در سال‌های اخیر ابزارها و نهادهای مالی جدیدی وارد بازار سرمایه ایران شده ، ضرورت فرهنگ سازی گسترده در جهت توسعه بازار سرمایه در کشور و ورود سرمایه گذاران خرُد آموزش دیده به بازارهای مالی بسیارحائز اهمیت است زیرا میزان سرمایه‌گذاری افراد در بورس، یکی از عوامل نشان‌دهنده میزان توسعه‌یافتگی در جوامع است.
به نظر می رسد سازمان بورس و اوراق بهادار می بایست برای افزایش ارتباط با علاقمندان فعالیت در بازار سرمایه و فعالان اقتصادی با برنامه‌ریزی اصولی و هدفمند فعالیت خود در زمینه های توسعه دانش سرمایه گذاری و توسعه فرهنگ سهامداری از طریق آموزش‌های عمومی و ارتقاء سوادمالی ، فرهنگ سازی سرمایه گذاری در بورس، پاسخگویی به مخاطبان و ذی نفعان بازار سرمایه را گسترش دهد و کلیه اطلاعات بازار سرمایه و نهادهای زیرمجموعه را به صورت روزآمد در اختیار مخاطبان بازار سرمایه قراردهد.
همچنین در راستای افزایش آگاهی جامعه و فرهنگ‌سازی گسترده برای توسعه بازار سرمایه ، آموزش عموم جامعه با قواعد بازار سرمایه، مفاهیم بورس و سرمایه گذاری و ارتقاء سواد مالی آحاد مردم بایستی از اولویت های سازمان بورس باشد تا ضمن پیشگیری از ضرر و زیان سرمایه گذاران آموزش دیده ، موفقیت سرمایه گذاران جدید در بازار بورس و سرمایه ، تضمینی برای تداوم حضور این افراد در بازار سرمایه باشد.
هر چند سازمان بورس اوراق بهادار در سال های اخیر برنامه‌های متعدد و هدفمندی برای ارتقاء دانش سرمایه گذاری و توسعه فرهنگ سهامداری درسطح جامعه را در دستور کار خود قرار داده است، اما با رشد روزافزون بازارسرمایه و جلب توجه عمومی به بورس، نیاز به فرهنگ سازی مناسب بیش از پیش محسوس است. البته رسانه ها یکی از مهم ترین ارکان توسعه آموزش و ارتقاء دانش سرمایه گذاری در بازار سرمایه هستند.
* شهرام شیرکوند - حائز 27 رتبه برتر در جشنواره های بین المللی و ملی مطبوعات و خبرگزاری های کشور
