عرضه خودرو برای طرح‌هایی مانند جوانی جمعیت و اسقاط خودروهای فرسوده ازجمله سیاست‌های سال جاری وزارت صمت و خودروسازان بوده‌اند. خودروسازان موظف هستند بخشی از تولید خود را به این طرح‌ها اختصاص دهند. این در شرایطی است که عرضه خودرو در بورس برای خودروسازان به‌صرفه‌تر است و سود مناسبی در اختیار آن‌ها قرار خواهد داد. با این وجود، این شرکت‌ها موظف هستند در این طرح‌ها هم شرکت داشته باشند و خودروها را از این طریق به فروش برسانند.
بنا بر گزارش‌ها، درمجموع کمی بیش‌از ۳۲هزار خودرو توسط خودروسازان در این طرح عرضه شده که سهم یکی از شرکت‌های خودروساز ۱۲۰۰ دستگاه و مابقی سهم دیگری بوده است. البته گفته می‌شود ۱۵هزار دستگاه از این خودروها تعیین‌تکلیف نشده و یکی از خودروسازان نام برندگان را اعلام نکرده است. در همین زمینه با جلال امینی‌فرد، سخنگوی انجمن صنفی مراکز اسقاط به گفت‌وگو پرداختیم.
وضعیت طرح فروش خودرو به دارندگان خودروهای سواری فرسوده درسال جاری چگونه بوده است؟ چه میزان خودرو در این طرح به فروش رسیده است؟
شهریورماه نخستین مرحله طرح جایگزینی اجرا شد. یکی از شرکت‌های خودروساز در مراحل اول تا چهارم، ۱۵هزار و ۹۰۰ دستگاه خودرو عرضه کرد و در مرحله پنجم تا هفتم هم حدود ۱۵هزار دستگاه خودرو عرضه شد. یعنی درمجموع باید ۳۰هزار برنده را اعلام می‌کرد. درحالی‌که از این تعداد، تنها ۱۵هزار برنده را اعلام و مابقی را تاکنون اعلام نکرده، این در حالی است که باید اسامی کسانی که در این طرح برنده شده‌اند، اعلام شود تا افراد برای گذراندن روند اسقاط به این مراکز مراجعه کنند. در پروفایل افراد شرکت‌کننده، عبارت «در حال بررسی» دیده می‌شود و تکلیف شرکت‌کنندگان معلوم نیست. در پاسخ به پیگیری ما هم می‌گویند؛ لیست قرعه‌کشی را به ستاد سوخت ارائه کرده‌ایم، اما این ستاد هنوز فهرست را تایید نکرده، در حالی‌که مرجع تایید اسقاط، فراجا است؛ یعنی برای شرکت در طرح فروش ویژه خودروهای فرسوده، ابتدا مالک خودرو فرسوده باید ثبت نام خود را انجام دهد و بعد از دریافت پیامک برنده شدن، به مرکز اسقاط مراجعه کند و بعد از تائید پلیس راهور، ستاد سوخت باید تایید اسقاط را به این شرکت ارائه کند. در این میان، برخی افراد سخن از صوری بودن روند اسقاط هم به میان آورده‌اند. این درحالی است که وقتی مالک یک خودرو فرسوده در مرکز اسقاط ثبت‌نام کرده و چهار افسر پلیس راهور هم این خودرو را بازدید کرده‌اند و پس از تفکیک به پرس رسیده و ضایعات آن تحویل مراکز ذوب شده و تایید فراجا به ستاد سوخت و بعد از آن به خودروساز رسیده است، به هیچ عنوان نمی‌توان گفت؛ روند اسقاط صوری بوده؛ اما با این ادعا عملکرد پلیس در این خصوص را زیر سوال می‌برند.
در مورد سایر خودروسازان شرایط به چه صورت است؟
در طرح یکی از شرکت‌های خودروساز ۱۲۶۰ نفر ثبت نام کردند که همه به‌عنوان برنده اعلام شدند. ظرفیت این شرکت ۱۵۰۰ دستگاه بود و به دلیل این‌که مابه‌التفاوت محصولات این شرکت با بازار بسیار کم بود، همین تعداد درخواست دادند و متقاضی کمتری نسبت‌به شرکت دیگر داشت. اما از طرح دوم به بعد، شرکت مذکور در آن شرکت نکرد و خودرویی به این بخش ارائه نداد. به نظر می‌رسد به‌دلیل این‌که محصولاتش از قرعه‌کشی خارج شده است، خود را ملزم به حضور در طرح جایگزینی نمی‌داند. درحالی‌که قرار شد خودروسازان در این طرح مشارکت کنند و ۱۰درصد محصولاتشان را در این بخش عرضه کنند. طبق قانون بازار ساماندهی خودرو هم مقرر شد این رقم به ۲۰درصد برسد که هنوز اعمال نشده است.
منظور این است که قانون ابلاغ شده، اما به‌طور کامل اجرا نشده است؟
بله این قانون اجرایی شده، اما استمرار در اجرا نداشته است. یکی از شرکت‌ها از مرحله دوم به بعد به قرعه کشی ورود نکرد. این در حالی است که متقاضی بسیاری در این بخش وجود دارد. قیمت خودروهای این شرکت برای قشر ضعیف‌تر جامعه بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر است و خودروهای کم‌مصرف‌تری را هم عرضه می‌کند. اما به‌رغم طرح‌ها و پیشنهادهایی که به این شرکت ارائه کردیم و از سوی کارشناسان ارشد شرکت هم تایید شد، این طرح اجرا نشد. دید این شرکت هم این است که به بورس ورود کنند و خودرو را در بورس عرضه کنند. تا زیان نداشته باشند. در واقع خودروسازان داخلی به دلیل قیمت‌گذاری دستوری، رغبت خود را برای مشارکت در طرح جایگزینی خودروهای فرسوده از دست داده‌اند.
مشخص است چند دستگاه خودرو فرسوده برای نوسازی ثبت‌نام کرده‌اند؟
براساس آمار که مستند خوبی است؛ ۴۰۰، ۴۲۰ و ۴۵۰ هزار نفر در سه نوبت پایانی برای طرح جایگزینی ثبت‌نام کرده‌اند تا در ازای تحویل خودرو خود به مراکز اسقاط و دریافت ۵ تا ۱۰میلیون تومان بابت لاشه خودرو، امکان خرید خودرو به نرخ کارخانه پیدا کنند. اگر سایر شرکت‌ها هم اجرای این طرح را از سر بگیرند، بالغ‌بر ۸۰۰هزار تا یک‌میلیون متقاضی برای خودروهای فرسوده پیدا می‌شود و کمبود گواهی اسقاط که از سوی وزیر اعلام و باعث شد قانون ساماندهی صنعت خودرو لایحه اصلاحی دریافت کند، برچیده می شود. درحال‌حاضر، براساس آماری که پلیس راهور داده است، ۲.۵ تا ۳ میلیون دستگاه سواری و وانت طبق قانون جدید ساماندهی‌دهی صنعت خودرو به مرز فرسودگی رسیده‌اند که مدل آن‌ها مربوط به سال ۸۵ و قبل‌تر است.
صرف این‌که سال ساخت خودرو زیر ۸۵ باشد، اسقاط انجام می‌شود؟
این کار به درخواست متقاضی قابل انجام است. باید قیمت معقول باشد. به‌عنوان مثال، یک خودرو فرسوده با سال ساخت کمتر از ۸۵، با قیمت کمتر از ۵۰ میلیون تومان پیدا نمی‌شود. مالک این خودرو بابت لاشه ۵۰میلیون تومانی آن، ۵ تا ۱۰میلیون تومان دریافت می‌کند، بدون این‌که تسهیلاتی برای نوسازی به او تعلق بگیرد. پس اگر مشوقی مانند خرید خودرو به قیمت کارخانه ولو با قرعه‌کشی هم در کار نباشد، به قول معروف صاحب اول و آخر آن خودرو فرسوده، خود مالک است.
طرحی هم اجرا شد که براساس آن به‌جای اسقاط خودروهای فرسوده، امکان پرداخت هزینه فراهم شده، این طرح چه مشکلاتی را برای مراکز اسقاط به وجود آورده است؟
درحال‌حاضر ۲۲۰ مرکز دارای مجوز در کشور داریم که می‌توانند در زمینه مراکز اسقاط فعالیت کنند. اما این طرح باعث تعطیلی تمام مراکز اسقاط شده است.
آیا اگر خودروهای فرسوده را به طرح واردات خودروهای کارکرده ببریم، تاثیری روی شرایط دارد یا باعث افزایش قیمت می شود؟
درحال‌حاضر وزیر صنعت، بحث واردات را مطرح کرده است. قبلا در بحث واردات به ازای مصرف سوخت، از یک تا هشت گواهی به خودروهایی تعلق می‌گرفت که مصرف آن‌ها بین ۵ تا ۸لیتر بود. طبق آیین‌نامه واردات، به ازای هشت دستگاه خودرو هیبرید و برقی، یک دستگاه و به ازای دو دستگاه خودرو بنزینی یک خودرو باید اسقاط شود. درحالی‌که قبلا ورود هر خودرو به‌طور میانگین موجب اسقاط ۶خودرو فرسوده می‌شد. اما درحال‌حاضر به ازای یک خودرو، نیم گواهی نیاز است؛ یعنی یک‌دوازدهم تخفیف به واردات تعلق گرفته است.
طرح پرداخت پول به‌جای اسقاط در فرآیند واردات سواری‌ها هم اعمال شده است؟
هنوز نه. اما پرداخت هزینه به‌جای اسقاط در تولید خودروهای تجاری از هم‌اکنون قابل اجراست و متقاضیان می‌توانند ۱.۵درصد قیمت کارخانه ای خودرو را به صندوق توسعه پرداخت کرده و خودروهای خود را شماره‌گذاری کنند. این کار مصداق پاک کردن صورت مساله است؛ آلودگی هوا طی چند سال آینده به‌شدت سلامت مردم را به خطر خواهد انداخت و افزایش واردات بنزین و وابسته شدن به سوخت در آینده زیان‌آور است. زمانی که خودرو وارد چرخه می‌شود، باید از طرف دیگر هم با یک نسبت معقول خارج شود. در سال ۱۴۰۱ به‌گفته خودروسازان، یک‌میلیون خودرو وارد چرخه شده که در قبال آن ۳۰ تا ۴۰ هزار دستگاه خودرو از رده خارج شده است. با این روند، تمام شهرها تبدیل به پارکینگ خودرو خواهد شد.
برای ایران چه استانداردی برای اسقاط در نظر گرفته شده است؟
براساس استانداردی که مجلس در قانون ساماندهی صنعت خودرو تصویب کرده، ۲۵درصد است. یعنی به ازای هر یک‌میلیون دستگاه خودرو باید ۲۵۰هزار دستگاه از رده خارج شود. در گذشته این رقم ۳۰درصد بود که مجلس آن را به ۲۵درصد تقلیل داده است. همین رقم هم با اصلاحیه قانون ساماندهی صنعت خودرو و پولی شدن اسقاط، به صفر رسیده است.
در سال جاری این رقم تنها ۲.۵ تا ۳ درصد بوده است. باید خودروسازان در تمام بخش‌های سواری و تجاری، به طرح‌های جایگزینی ورود کنند. وقتی خودروساز محصولات خود را با قیمت کارخانه عرضه می‌کند و برایش تفاوتی ندارد به چه کسی تحویل دهد، بهتر است در طرح‌های جایگزینی مشارکت کنند.
