به گزارش «اخبار خودرو»،بازار خودرو نیازمند خودروهای بیشتری در بازه و سگمنت قیمتی متفاوت است. به بیان ساده؛ بازار تشنه خودروهای جدید است. ممنوعیت واردات، افزایش روزافزون تورم و قیمت ارز، باعث افزایش دلالی و رشد قیمت خودروهای محدود موجود در بازار شده است، تا حدی که قیمت خودروهای مدل 2018 در بازار ایران از قیمت مدل‌های 2023 آن در بازارهای خارجی بسیار بالاتر است. این روند به دلیل سیاستگزاری اشتباه و اصرار بر اجرای این سیاست‌ها بوده است. اگر هر سال خودروهای جدیدی به بازار عرضه می‌شدند، قطعا قیمت خودروهای قدیمی دیگر رشد نمی‌کرد و بازار این چنین دچار نابسامانی نمی‌شد. تورم موجود در بازار خودرو به‌مراتب بزرگ تر از تورم موجود در اقتصاد کشور است و این نتیجه همان سیاست‌های اشتباه است. با این وجود از ابتدای سال بحث واردات مطرح بوده و همین بسیاری را دلگرم کرده است که با واردات 100هزار دستگاه خودرو در سال قیمت‌ها کمی افت خواهد کرد. اما پس از چند ماه زمان بردن برای رونمایی از آیین‌نامه واردات، شاهد سقف قیمتی برای خودروها بودیم که این قطعا برای بازار خودرو که تقاضاهای مختلفی را شامل می‌شود، مناسب نیست. درحال‌حاضر تعداد محدودی خودرو وارد شده و وزارت صمت به‌جای این‌که شرایط را برای فروش آنها تسهیل کند، بازهم بحث قرعه‌کشی را مطرح کرده است. پرداخت و بلوکه شدن 500میلیون تومان شرط حضور در این قرعه‌کشی است. هرچند گفته می‌شود به همه ثبت‌نام‌کنندگان خودرو تخصیص داده می‌شود، اما با توجه به این‌که هنوز تعداد بالایی خودرو به کشور نیامده و غیر از چند مدل، مابقی مدل‌ها مشخص نیستند، پیش‌فروش آن بسیار عجیب است. درخصوص وضعیت بازار و صنعت خودرو و همچنین تبعات این مدل فروش خودرو با مسیح فرزانه، کارشناس و فعال حوزه خودرو به گفت‌وگو پرداختیم.
چرا صنعت خودرو به این شرایط رسیده است؟ چرا وضعیت تا این حد نا بسامان شده است؟
نه‌تنها بازار خودرو بلکه سایر بازارهای سرمایه‌ای موازی در کشور مثل مسکن، طلا و سکه، بورس، ارز و...، دچار یک آشفتگی و سردرگمی و رکود هستند. بخش بزرگی از مشکلات و مصائب اقتصادی مردم ناشی‌از سیاست‌های کلان نادرست مالی و نگاه‌های گذرا به اقتصاد و صنعت در دولت‌های گذشته و فعلی است. اگر در این بین در بخش صنعت خودرو برای مثال یک رخداد بزرگ مثل عقد قرارداد با دایملر برای مونتاژ مرسدس‌بنز سواری در «تاپ‌خودرو» در دهه 80 یا تندر90 با رنو در دهه 90 هم به وقوع پیوست، برای کوتاه‌مدت بود و دوام نیاورد. یک اصل لاینفک در اقتصاد کلان در همه‌جای دنیا وجود دارد که برپایه آن می‌توان برنامه‌ریزی کرد، از یک شرکت کوچک دو-سه نفره گرفته تا یک کارخانه با چندهزار نیرو و سپس تعمیم دادن آن به اقتصاد یک کشور و آن؛ ثبات مدیریت و به‌صورت کلان‌تر ثبات اقتصادی است. دنیا مثل یک دهکده است؛ همه ما به هم متصل هستیم و اقتصاد یک زنجیره است. اگر از این زنجیره کنار برویم یا کنارگذاشته شویم، به‌مرور زمان از مراوداتمان کاسته می‌شود و می‌رسیم به شرایط امروز که بین 70 تا 80 درصد مبادلات کشور منحصر به 2 تا 3 کشور جهان است. قدیمی‌ها در این مورد اصطلاح بده-بستان را به کار می بردند و امروزی‌ها می‌گویند بیزنس و دادوستد و انتقال علم و تکنولوژی و مراودات مالی که پاشنه آشیل صنعت و اقتصاد است. بنابراین اگر می‌بینیم که وضعیت صنعت خودرو و بازار کشور بسامان نیست، تحت تاثیر سیاست‌گزاری‌های غلط و اصرار بر ادامه دادن این سیاست‌ها و همچنین عدم اتصال به زنجیره جهانی و مراوده با تمام کشورهاست. ما سیاست اقتصادی بلندمدت و کارآیی را در حوزه صنعت خودرو و بازار خودرو نداشته و برنامه‌ مشخصی نیز برای تولید خودرو اقتصادی باکیفیت در بازه اقتصادی در اختیار نداریم. به همین دلیل نمی‌توانیم بازار را هدایت کنیم و سروسامان دهیم. برای این‌که بازار دچار تلاطم نشود، نیاز به برنامه‌ریزی اقتصادی و صنعتی و همچنین ثبات اقتصادی داریم.
بازار خودرو در روزهای پایانی سال چه شرایطی را تجربه می‌کند؟
در این یک ماه و چند روز اخیر، بازار خودرو دچار تلاطم شدیدی شده و دلیلش بر همگان مشخص است؛ نرخ ارز و تورم. این به‌هم‌ریختگی و در رفتن فنر نرخ ارز برای امثال من که هرروزه در بازارند و شرایط را به‌صورت لحظه‌ای رصد می‌کنند، دور از انتظار نبود. اگر خاطرتان باشد من و همکارانم در مصاحبه‌های گذشته با شما و رسانه‌های دیگر در چند نوبت این هشدار را داده بودیم که رشد قیمتی و تورم دوباره در پیش است. این هشدارها به‌ویژه از سال گذشته و پس از شنیده شدن زمزمه حذف ارز 4200 تومانی داده شد. حدود 6 ماه پیش گفتیم اگر این رویه ادامه پیدا کند، به‌زودی شاهد 206 ششصدمیلیون تومانی خواهیم بود که متاسفانه همین‌طور شد.
این جهش قیمتی طبعا در بازار خودروهای وارداتی خیلی بیشتر بود. قیمت‌های مدل‌های پایین‌تر با مدل‌های بالاتردرزمان کوتاهی عوض شد. غیر از نرخ ارز یک دلیل دیگر هم در کنار اعلام نرخ‌های رسمی تورم و مشاهده نرخ‌های واقعی وجود دارد و آن هم عدم رسیدن سیگنال مثبت از تحولات اقتصادی و اجتماعی و سیاسی جامعه است که به‌شدت روی اقتصاد تاثیر می‌گذارد. علاوه بر این، واردات هم درواقع تا این لحظه اتفاق نیفتاده و به نظرم اگر هم بیفتد، دیگر تاثیرش را از دست داده است. به‌ویژه آن‌که تاثیر گفتاردرمانی بر بازار خودرو با بحث واردات هم به‌نوعی لوث شده است.

شاهد بودیم وزارت صمت از کسانی که خواهان خرید خودرو خارجی بودند دعوت به ثبت‌نام و بلوکه کردن 500میلیون تومان کرد. با توجه این‌که عمده این خودروها هنوز به کشور وارد نشده‌اند، این مساله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پیش از آماده شدن طرح واردات که ماه‌ها قرار بود رونمایی شود و از این ماه به ماه بعد حواله داده می‌شد، من عرض کردم چنین طرحی با این حجم از محدودیت و وزنه‌هایی که به دست و پایش بسته شده است، کارآیی ندارد. از تیراژ محدودشده واردات تا سقف قیمتی و گنجایش موتورو چندبار تکذیب و تایید فروش این خودروها در بورس و درنهایت سامانه یکپارچه، نشان از سردرگمی و بی‌معنایی و بی‌هویتی این طرح داشت.
درحال‌حاضر شرط عجیب بلوکه‌کردن 500میلیون تومان پول را هم رونمایی کرده‌اند که متاسفانه گفته می‌شود بیش از 50هزار نفر اقدام به ثبت‌نام کرده‌اند، آن‌هم برای خرید خودرویی که معلوم نیست از چه برندی است، قیمت نهایی‌اش چقدر است و چه زمانی به دست مشتری می‌رسد.
این مدل فروش خودرو بسیار خطرناک است. قطعا شما را هم مثل من یاد سال 97 و حواشی و مشکلات برای واردات کنندگان و مردم می‌اندازد که تا همین الان هم ادامه دارد و به‌نظرم آزموده را آزمودن خطاست.

چرا مردم نباید اقدام به خرید خودرو به این شکل کنند؟
این سبک فروش خودرو بدان معناست که از مصرف‌کننده پول را بگیرید و برایش خودرو وارد کنید. به نظر من انجام این کار یعنی ارزی برای واردات خودرو وجود ندارد و چیزی شبیه آرزو فروختن است. در سال 97 و قبل از آن برخی شرکت‌ها به این سبک خودرو فروختند. متاسفانه خودروها هرگز وارد نشدند و بسیاری همچنان به دنبال سرمایه از دست رفته‌شان هستند. حال نکته بسیار مهم در این بخش، این است که وزارت صمت متولی دریافت پول و فروش خودرو شده است. اگر وزارت صمت نتواند به تعهدی که داده، عمل کند، بی‌اعتمادی دوچندانی ایجاد خواهد شد. بنابراین معقول این بود که ابتدا خودروها وارد می‌شدند و سپس اقدام به فروش خودرو می‌کردند. این کار بیشتر شبیه جمع کردن نقدینگی از دست مردم است تا فروش خودرو.

اما به‌هرحال یک جمعیت 51هزار نفری حاضر به بلوکه‌شدن 500میلیون تومان از پول خود برای به دست آوردن خودروهایی شدند که هنوز وارد نشده‌اند، چرا چنین ریسکی را قبول می‌کنند؟
شرایط خرید خودرو با این روش عملا مثل خرید تخم‌مرغ شانسی است و برخی هم ناگزیر برای این‌که نقدینگی خود را به‌صورت پولی دست خود نگه ندارند و از تورم عقب نمانند، تن به این کار می‌دهند. وقتی شما به‌عنوان یک مصرف‌کننده و یک فرد معمولی اخبار را رصد می کنید، قیمت ارز و تورم را می‌بینید و متوجه می‌شوید پولتان در حال از دست دادن ارزشش به‌صورت سریع است. پس اولین و منطقی‌ترین تصمیم تبدیل این وجه نقد به یک کالای سرمایه‌ای است. بخشی از افرادی که به طرح ثبت‌نام خودرو وارداتی گام می‌گذارند، از روی ناچاری این کار را می‌کنند، برخی هم روزانه با امثال من مشورت می‌کنند و می‌گویند مستأصل هستند که به سمت کدام بازار بروند؛ طلا و سکه؟ خودرو؟ ارز؟ زمین و مسکن؟ و... . افراد دیگری هم هستند که دچار تحلیل اشتباه می‌شوند و متصورند چون قیمت خودروهای وارداتی طی این 2 سال اخیر رشد عجیبی داشته است، پس اگر موفق به خرید این سبک شوند، یعنی یک لاتاری بزرگ را برده‌اند و سود چند میلیاردی کرده‌اند. من به برخی دوستان مردد درخصوص بلوکه‌کردن 500میلیون تومان برای چیزی که معلوم نیست کی و چگونه و با چه مدلی به دستشان می‌رسد، گفتم؛ همین مبلغ را به بازار ببرید و خودرو را بخرید تا به قول معروف کالایی که خریده‌اید زیر سرتان باشد. این نحوه سرمایه‌گذاری بسیار محکم‌تراست.

باتوجه به شرایط و قیمت‌ها، همان سوال همیشگی مطرح است که آیا درحال‌حاضر وقت خرید خودرو است یا مشتری باید منتظر سال بعد و احتمال عرضه خودروهای نو و دست‌دوم باشد؟
این یکی از پرتکرارترین سوالات بوده و البته درک می‌کنم که کلیدی‌ترین پرسش برای مصرف‌کنندگان است و من فعلا یک پاسخ دارم که دورنمای اقتصادی در بازار، پالس کاهش قیمت نمی‌فرستد. با شروع سال جدید قطعا یک افزایش قیمت دیگر روانه بازار می‌شود و اگر کاهش قیمتی رخ دهد، صرفا درحد اصلاح جزیی قیمت‌ها خواهد بود. به همین دلیل مصرف‌کننده به اندازه بودجه‌اش باید خرید را انجام دهد و از امکاناتی که دارد، استفاده ببرد.
چون واردات خودرو نو و نه کارکرده و شماره‌گذاری خودروهای موجود مناطق آزاد، هیچ‌کدام نمی‌توانند شوکی به بازار خودرو بدهند. ازسوی‌دیگر طرح واردات خودروهای کارکرده بسیار خام است و چون سازوکارهای نظارتی کافی برای آن وجود ندارد، به‌راحتی می‌تواند تبدیل به جریانی شود برای واردات خودروهای کیلومترخورده و معیوب که دستکاری شده‌اند. مثل شرایطی که برای خودروهای گذرموقت رخ داده است. درهرحال با این تورم و با این نرخ ارز و این حجم نقدینگی انباشته فقط معجزه می‌تواند راهگشا باشد. چون دراین بازار نمی‌توان حتی در لحظه هم از اعداد و ارقام و داده حرف زد و این تاسف‌آور است.