وضعیت تولید اتوبوس در کشور، در سنوات گذشته با بحران روبه‌رو بوده است. این تولیدکنندگان داخلی که به‌رغم تمام مشکلات کشور و مسائل بین‌المللی توانسته‌اند توان تولید خود را افزایش دهند و خطوط تولید را زنده نگه دارند، اما با کم‌اقبالی از سوی مسئولان و سازمان‌ها مواجه شدند. در این سال‌ها به‌گفته بسیاری از تولیدکنندگان بزرگ‌ترین مشکل اتوبوس‌سازان کشور، نه تحریم‌های خارجی؛ بلکه عدم سفارش‌گذاری ازسوی متقاضیان اتوبوس بوده است. حالا سازمان‌های بزرگ داخلی درحالی برنامه مشخصی برای سفارش و خرید اتوبوس تولید داخل ندارند که شهرداری تهران، واردات اتوبوس کارکرده را در دستور کار خود قرار داده است؛ موضوعی که در هفته‌های گذشته با واکنش‌های بسیاری همراه بوده و حالا نیز دبیر انجمن خودروسازان کشور در انتقاد از واردات اتوبوس‌های کارکرده، این اقدام را خیانت به تولید داخلی دانسته است.
مغایرت واردات اتوبوس‌های آلاینده با اهداف زیست‌محیطی
براساس آن‌چه پیش از این درخصوص طرح واردات اتوبوس‌های کارکرده عنوان شده بود، درحال‌حاضر یک‌هزار دستگاه اتوبوس دست‌دوم وارداتی برای کشور در نظر گرفته شده است که از میان آن‌ها ۶۵۰ دستگاه دارای استاندارد یورو۵ و ۳۵۰ دستگاه استاندارد یورو۴ و حداقل ۱۰سال کارکرد هستند. ازسوی‌دیگر، اتوبوس‌های یورو۴ وارداتی طبق گفته مسئولان برای آن که با استانداردهای داخلی هماهنگ باشند، باید به فیلتر جذب آلایندگی مجهز باشند. اما به‌دلیل قیمت بالای این قطعه، احتمال می‌رود تنها زمان معاینه‌فنی این قطعه نصب شده و بعد از آن از خودرو جدا شود.
بنابراین مشکل دیگر این خودروها مربوط به آلایندگی مدل‌های یورو۴ خواهد بود که در صورت ورود، تنها ناوگان کشور با مدل‌های فرسوده و آلاینده توسعه خواهد یافت؛ یعنی اهداف زیست‌محیطی نوسازی ناوگان، از بین خواهد رفت.
ظرفیت‌های خالی اتوبوس‌سازان داخلی
واردات خودرو در تمام سگمنت‌ها چه مدل‌های صفر و چه کارکرده به طور معمول در شرایطی انجام می‌شود که فضای کافی از بازار داخلی در اختیار تولیدکنندگان قرار بگیرد. در غیر این صورت، بازار به نفع محصولات وارداتی تغییر خواهد کرد و تولیدکنندگان داخلی از غیررقابتی بودن بازار متضرر خواهند شد. کما آن‌که در سال‌های گذشته عدم‌سفارش به‌موقع از اتوبوس‌سازان داخلی، این بخش از خودروسازان را با ظرفیت‌های خالی مواجه کرد که جز با تدبیر دولتمردان و شهرداری‌ها بر روال تولید بازنمی‌گردند.
در همین خصوص نیز دبیر انجمن خودروسازان کشور به‌تازگی بیان کرده است که واردات اتوبوس‌های کارکرده در شرایطی قرار است انجام شود که درحال‌حاضر خطوط تولید اتوبوس متوقف و نیروی کار دراین بخش با بیکاری مواجه شده است. احمد نعمت‌بخش همچنین واردات اتوبوس‌های کارکرده به کشور را خیانت به تولیدکنندگان و کشور دانسته است.
ضرورت اختصاص زمان کافی به خودروسازان داخلی
موضوع دیگری که درخصوص واردات اتوبوس‌های کارکرده به کشور مطرح می‌شود، زمان موردنیاز تولید اتوبوس از ثبت‌سفارش تا تحویل است که به‌نظر نمی‌رسد یک‌شبه قابل‌انجام باشد. همین موضوع بهانه‌ای است تا شهرداری‌ها هر بار موضوع واردات به‌جای خرید از داخلی را مطرح کنند. این در حالی است که شهرداری‌ها با اختصاص زمان کافی به خودروسازان داخلی و ثبت‌سفارش خود، می‌توانند ارزبری را کاهش دهند و چرخه تولید اتوبوس‌سازان داخلی را فعال کنند.
احمد نعمت‌بخش نیز در خصوص این خرید از اتوبوس‌سازان داخلی به‌جای واردات مدل‌های دست‌دوم اظهار کرد: «ساخت و تولید اتوبوس فرآیندی زمان‌بر است و تامین ۵هزار دستگاه اتوبوس مورد نیاز وزارت کشور از سوی تولیدکنندگان داخلی بهیکباره امکان‌پذیر نیست.»
وی عنوان کرد: «پیشنهاد ما به وزارت کشور و شهرداری تهران اعلام نیازمندی‌ها در ناوگان حمل‌ونقل عمومی و انعقاد قراردادی پنج‌ساله با تولیدکنندگان داخل به‌نحوی است که شیوه تامین ارز، برنامه تولید خودروساز و میزان جریمه دیرکرد تحویل خودرو ازسوی خودروساز و جریمه پیش‌پرداخت ازسوی شهرداری مشخص باشد.»
تکلیف نامعلوم قطعات و خدمات اتوبوس‌های کارکرده
واردات اتوبوس‌های دست‌دوم خارجی در کنار آن که این صنعت را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، مشکلات جانبی دیگری را هم به این ناوگان و بازار تحمیل خواهد کرد که ازجمله آن می‌توان به موضوع مهم خدمات پس از فروش و تامین قطعات اشاره کرد.
اتوبوس به‌واسطه آن که در چرخ حمل‌ونقل عمومی از کاربرد بالایی برخوردار است، نیاز بیشتری به سرویس‌های ادواری و قطعات پیدا خواهد کرد. از این رو، نبود خدمات پس از فروش و پشتوانه کافی برای قطعات، به‌طور قطع این خودروها را با مشکلات بسیاری همراه کرده و هزینه بالایی را به شهرداری‌ها و دولت تحمیل خواهد کرد.
