مهاجرت افراد متخصص یکی از معضلاتی بود که گریبان فعالان واردات خودرو را طی چند سال گذشته گرفت. هرچند این موضوع بارها ازسوی مسئولان انجمن واردکنندگان خودرو به‌عنوان یک تهدید برای زمان آزادسازی واردات خودرو مطرح شد، اما از سوی مسئولان امر مورد توجه قرار نگرفت. حال که دوباره واردات خودرو به کشور آزاد شده است، جای خالی این افراد متخصص که اکثر آنها یا از کشور مهاجرت کرده یا در حوزه‌های دیگر جذب شده‌اند، کاملا احساس می‌شود.
علی قنبری، کارشناس اقتصادی و عضو هیات‌علمی گروه اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» به شدت گرفتن سیل مهاجرت نیروهای متخصص اشاره کرد و گفت: «متاسفانه درک عمیقی از تبعات مهاجرت نخبگان، اساتید و صاحبان صنعت وجود ندارد. مهم‌ترین دلیلی که باعث مهاجرت نیروهای ارزشمند و کارآزموده از کشور می‌شود، این است که افراد به دنبال محیطی برخوردار از ثبات و آرامش برای کار و زندگی هستند. همه این افراد، بارها مزایا و معایب مهاجرت را روی دو کفه ترازو قرار داده و بررسی کرده‌اند که اگر بروند چه خواهد شد و ماندن برای آنها چه دستاوردی دارد. همان‌طور که شاهد بودید، وقتی دولت اقدام به به‌روزرسانی سامانه ثبتارش کرد، بسیاری از فعالان حوزه واردات خودرو موقتا به اصناف دیگر خدمات ارائه کردند. اما دیری نپایید که ممنوعیت واردات خودرو به‌صورت قانونی، به حذف فرصت‌های شغلی موجود برای این افراد انجامید.»
وی تصریح کرد: «اقدامات دولت طی شش سال گذشته موجب شد این عرصه خالی از افراد متخصص شود و طبق آمارهایی که منتشر شد، بیش‌از 16هزار شغل در سراسر کشور که وابسته به واردات خودرو بودند، از بین رفت. این بار فعالان واردات خودرو به‌جای مهاجرت صنفی، مجبور شدند بر مهاجرت از وطن متمرکز شوند تا امروز جای خالی شرکت‌های کارآزموده و متخصصین آنان احساس شود.»
با توجه به این‌که نرخ مهاجرت از کشور در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه در تناسب قرار ندارد، بسیاری از فعالان اجتماعی و اقتصادی این آمار را زنگ خطری برای آینده صنایع کشور معرفی می‌کنند. نظر شما در این خصوص چیست؟
موضوع تنها خروج متخصصان یک حوزه از صنعت یا طیف محدودی از جامعه نیست؛ در بین افرادی که از کشور مهاجرت می‌کنند، بسیاری از آنها به وطن عشق می‌ورزند، اما از موضوعات متعددی رنجیده‌خاطر هستند و می‌خواهند آینده کار و زندگی خود را در فضا و محیطی کم‌تنش‌تر و با چشم‌انداز رشد بیشتری بسازند. قطعا یک مولفه به‌تنهایی، موجب مهاجرت نخبه‌ها و متخصصان نمی‌شود و مسائل متعددی در مهاجرت دخیل هستند. مسائلی مثل آرامش شغلی، فضای کسب‌وکار، ثبات قوانین و مقررات و امنیت سرمایه‌گذاری در این موضوع موثر است.
نمونه این مهاجرت‌ها که توجه همه را به خود جلب می‌کند، خروج یکی از صاحبان برندهای خودروسازی از کشور است. خوب است مسئولانی که مهاجرت نخبگان را مورد نقد قرار می‌دهند، نگاهی هم به فهرست فسادهای اقتصادی کشور بیندازند و همین مولفه را نیز به‌عنوان یک عامل تاثیرگذار در افزایش نرخ مهاجرت در نظر بگیرند.
آیا توسعه و برقی‌سازی صنعت خودرو درحالی‌که برخی فعالان و متخصصان مطرح این حوزه، مهاجرت را به ادامه فعالیت در کشور ترجیح می‌دهند، امکان‌پذیر است؟
اگر راه را برای افراد باانگیزه در کشور هموار نکنیم، کشورهای دیگر برای آنان فرش قرمز پهن خواهند کرد. پس بهتر است به‌جای متهم‌کردن افرادی که وطن را ترک کرده‌اند، ببینیم این افراد چه امکانات و شرایطی در اختیار داشته‌اند.
بسیاری از نخبگانی که در سطوح دانشگاهی تدریس یا در سیستم عالی کشور تحصیل کرده‌اند، سال‌ها در برابر میل به مهاجرت مقاومت کرده‌اند، اما فراموش نکنیم همین سخت‌گیری‌ها و بی‌تفاوتی برخی مسئولان نسبت به تکنولوژی‌های پیش‌رو افراد را دلسرد می‌کند. ما در قبال نخبه‌های کشور خود چه رفتاری کرده‌ایم که انتظار داریم وطن‌پرست تمام‌عیار باشند؟ وطن‌پرستی از دید مسئولان چگونه تعریف می‌شود؟ اگر به دنبال افزایش عرق وطن‌پرستی هستیم، نباید با کوچک‌ترین بهانه‌ای تندترین واکنش‌ها را نسبت به فرهیختگان کشور در سطوح عالی نشان دهیم. به عقیده من هیچکس با شادی و رضایت قلبی وطن خود را ترک نمی‌کند. خروج از کشور آخرین گزینه برای هر ایرانی است.
مهاجرت افرادی که در زمینه واردات خودرو در کشور مشغول فعالیت بودند و در این زمینه متبحر هستند، به کشورهایی که تخصص این افراد را نیاز ندارند، نکته قابل‌تاملی است. به نظر شما آیا آزادسازی واردات خودرو باعث مهاجرت معکوس این شهروندان به کشور خواهد شد؟
متاسفانه در سال‌های اخیر برخی از بهترین و با ارزش‌ترین افراد را به دلیل تنگ‌نظری‌ها، عدم شایسته‌سالاری و فشارهای مختلف اجتماعی و جناحی از کشور فراری داده‌ایم. فردی که در زمینه واردات خودرو به ایران تخصص پیدا کرده است، در بهترین شرایط با تسلط به دیگر زبان‌های بین المللی مشغول یک شغل غیرتخصصی در غربت شده، این در حالی است که برخی مسئولان با تصمیمات نادرست خود شغل این افراد را سلب کرده‌اند و بعد می‌گویند چرا این‌ها می‌خواهند بروند.
امنیت شغلی یکی از مسائلی است که فقط بُعد مادی ندارد.
امنیت شغلی یعنی یک فرد امید دارد با توجه به تخصصی که برایش آموزش دیده است، وارد عرصه فعالیت شود و قرار نیست درگیر موانعی چون قوانین سلیقه‌ای، اعمال سلیقه‌ها و وعده و وعیدها شود و در صف بیکاران منتظر بماند. امنیت شغلی یعنی اگر قرار به ممنوعیت واردات خودرو بود، باید با تغییر نوع کالای وارداتی، فرصت شغلی جایگزینی برای متخصصان در نظر گرفته می‌شد. اما طی این شش سال این اقدام صورت نگرفت.
راهکار پیشنهادی شما برای مسئولان امر درخصوص کاهش سرعت آمارهای مهاجرتی از کشور و افزایش میل به ماندن میان متخصصان و صنعتگران ایرانی چیست؟
به عقیده من مسائلی که در مهاجرت نخبگان بسیار مهم است، امنیت شغلی و حفظ سطح درآمد برای متخصصان کشور است. طی چند سال گذشته، میل به خروج جوانان از کشور کاملا محسوس است. اگر می‌خواهیم از خروج فعالان و صاحبان تفکر در صنعت پیشگیری کنیم، بهتر است بر افزایش سطح علمی و آموزشی کشور، ایجاد فضای امن زندگی و کار برای نخبگان در کشور و راه‌هایی برای تسهیل مسیر پیشرفت شغلی آنان تمرکز کنیم. بسیاری از نخبگانی که مهاجرت کرده‌اند، از ته دل مایل هستند دوباره به ایران بازگردند. حقیقت این است با تغییر شرایط، تعداد افرادی که دوست دارند برگردند، کم نیست.
