یکی از مهم‌ترین اقدامات مدیران شهری در این زمینه، تدوین آیین‌نامه‌ای برای باز نگه داشتن مسیرهای تردد خودروهای امدادی است که در داخل شهر فعالیت می‌کنند یا از استان‌های اقماری قصد ورود به‌تهران را دارند. آیین‌نامه‌ای که براساس آن معابر سطح یک و دو در کریدور تهران مشخص شدند تا به سهولت دسترسی به هسته مرکزی تهران برای امدادرسانی و توزیع نیروهای امدادی در مواقع ضروری و بحرانی کمک شود. در ادامه این موضوع را بررسی می‌کنیم.
۷۲ ساعت پس از زلزله، زمان طلایی برای ترددهای ویژه نجات
سال گذشته، متولی مدیریت بحران شهر تهران با تهیه نقشه مسیرهای تردد اضطراری در شبکه معابر پایتخت، چگونگی رفت و آمد در سطح شهر هنگام وقوع زمین‌لرزه بزرگی که منجر به‌خرابی گسترده و حوادث ثانویه می‌شود را تشریح کرد. جزئیات این نقشه از نوعی طرح ترافیک هنگام وقوع بحران ناشی از حادثه طبیعی ویرانگر حکایت دارد؛ به‌طوری که ۱۲ بزرگراه شرقی-غربی و شمالی-جنوبی در ردیف مسیرهای ویژه اضطراری نام‌گذاری شده که به‌محض بروز حادثه و خرابی‌های پس‌از آن، عبور و مرور در این بزرگراه‌ها برای عموم، محدود یا ممنوع می‌شود و فقط خودروهای امداد و نجات اجازه تردد پیدا می‌کنند.
از نگاه متولی بحران پایتخت، ۷۲ ساعت پس از زلزله احتمالی بزرگ، زمان طلایی برای ترددهای ویژه نجات شهروندان و مهار حوادث ثانویه نظیر آتش‌سوزی و ... محسوب می‌شود که مدیریت این زمان منوط به جابه‌جایی بدون ترافیک خودروهای امداد و نجات است. طرح ترافیک مخصوص تهران در وضعیت بحران (زلزله)، مسیرهای امن و ویژه برای عوامل مدیریت بحران ایجاد می‌کند تا اختلال‌های ناشی از صدمات به شهر و ازدحام شهروندان در معابر، مانع امداد تیم‌ها نشود. این طرح در صورت بروز زلزله در ساعات کاری، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند؛ چراکه ترافیک ناشی از مراجعه فراگیر شاغلان به‌منازل بر ترددهای عمومی معمول افزوده می‌شود.
افزایش سفرهای بازگشت به خانه پس از زلزله احتمالی
اسماعیل سلیمی، معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در این مورد گفت: «وارد شدن صدمات فیزیکی ناشی از زلزله و پدیده‌های ثانوی ناشی از آن همچون رانش زمین، تخریب ساختمان‌ها و تاسیسات مجاور و ریزش آوار آن‌ها در معابر بر اجزای مختلف شبکه حمل‌ونقل شامل بدنه معابر، پل‌ها، تونل‌ها، پایانه‌ها و ... باعث کاهش شدید ظرفیت معابر می‌شوند.» وی ادامه داد: «علاوه‌بر این، در صورت وقوع زلزله در ساعات کاری به یک‌باره تقاضای زیادی برای سفرهای بازگشت به خانه ایجاد می‌شود که به‌سفرهای مربوط به‌کسب اطلاع از وضعیت خویشاوندان افزوده می‌شود. عوامل فوق، ترافیک سنگینی را شکل می‌دهد و این مشکلات در شرایطی ایجاد می‌شود که نیاز شدیدی به عملیات مقابله وجود دارد.»
سلیمی در توضیح شبکه مسیرهای اضطراری گفت: «در انتخاب معابر این شبکه سعی شده است حداکثر دسترسی به مراکز کلیدی درجه دو تامین شود. شبکه مسیرهای اضطراری به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ گروه اول مسیرهای ویژه اضطراری بوده و شامل مسیرهایی هستند که تنها خودروهای مجاز در آن‌ها حق رفت‌وآمد دارند. گروه دوم، مسیرهای مشترک اضطراری هستند که علاوه‌بر خودروهای مجاز، سایر خودروها نیز به‌صورت تفکیک‌شده یا تفکیک نشده امکان رفت‌وآمد در آن‌ها را دارند. در مجموع ۵۱۸ کیلومتر از معابر شهر تهران به‌عنوان مسیرهای اضطراری اصلی تعیین شدند. از مسیرهای اضطراری اصلی، حدود ۲۴۲کیلومتر ویژه و ۲۷۶ کیلومتر مشترک هستند.»
سلیمی با بیان این‌که در شهر تهران نیز برای تسهیل حرکت خودروهای سازمان‌های مشارکت‌کننده در عملیات مقابله و امدادرسانی، مسیرهای اضطراری تعیین شده است، گفت: «این شبکه از میان بزرگراه‌ها و خیابانهای اصلی به‌نحوی تعیین شده که خودروهای مجاز به‌حرکت در آن به یک تا ۲ کیلومتری منتهی به‌کلیه نقاط شهر دسترسی داشته باشند و در شرایط وقوع بحران این مسیرها عموما از خودروهای شخصی تخلیه می‌شود تا در اختیار نیروی امداد و مقابله قرار گیرد.»
مقررات خاص برای ایمنی ساختمان‌های مجاور شبکه مسیرهای اضطراری
معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با تاکید بر این‌که باید اقدامات مربوط دیگری برای این شبکه انجام داد، گفت: «وضع مقررات خاص برای ایمنی ساختمان‌های مجاور این شبکه جهت اطمینان از عدم ایجاد اختلال ناشی از ریزش آوار آن‌ها در شرایط زلزله بسیار مهم است.»
وی ادامه داد: «در اولویت قرار گرفتن این مسیرها برای اقدامات شناسایی وضعیت و برآورد خسارات، آواربرداری و تعمیرات ضربتی به‌منظور بازگشایی سریع در بعد از زلزله بسیار پر اهمیت است و بر همین اساس باید هر اقدامی که موجب باز شدن این مسیرها می‌شود را در دستور کار قرار داد.»
وی درمورد بازه زمانی طرح شریان‌های حیاتی تاکید کرد: «به‌نظر می‌رسد در سه روز اول، عملیاتی نظیر اطفای حریق، کنترل حوادث ثانوی، جست‌وجو و نجات افراد زیر آوار مانده و انتقال مجروحین در اولویت خواهد بود و اکثر آن‌ها در همین دوره انجام می‌شود.»
وی ادامه داد: «اساسا داشتن نقشه مسیرهای اضطراری و برنامه مقابله در حمل‌ونقل میتواند تصویری پایدار از شهر تهران در مقابل مخاطرات زلزله، در بین ساکنان و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی ایجاد کند؛ شهری که آسیبپذیری پل‌ها و راه‌های آن شناخته شده و برنامه‌های لازم برای کاهش آسیبپذیری آن‌ها تهیه و اجرایی شده است.»
