عدم آگاهی در این زمینه می‌تواند به موتور آسیب‌های جدی و پرهزینه‌ای وارد کند. درک صحیح مفهوم ویسکوزیته یا گرانروی و شناخت خودروهایی که با این استاندارد سازگاری دارند، نخستین قدم برای یک انتخاب هوشمندانه است.

قبل از هر چیز، باید بدانیم که عبارت ۱۰W-۴۰ یک کد استاندارد از سوی انجمن مهندسان خودرو (SAE) است که ویسکوزیته یا مقاومت روغن در برابر جاری شدن را در دماهای مختلف توصیف می‌کند. این کد از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول، عدد ۱۰ همراه با حرف W است. حرف W مخفف کلمه Winter (زمستان) بوده و نشان‌دهنده گرانروی روغن در دماهای پایین و هوای سرد است. هرچه این عدد کمتر باشد (مانند ۵W یا ۰W)، روغن در هوای سرد رقیق‌تر بوده و سریع‌تر در اجزای موتور به‌گردش درمی‌آید که این امر به استارت آسان‌تر و محافظت بهتر از موتور در لحظات اولیه روشن شدن کمک می‌کند.

بخش دوم کد، عدد ۴۰ است که ویسکوزیته روغن را در دمای کاری نرمال موتور (حدود ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد) نشان می‌دهد. این عدد بیانگر میزان غلظت و پایداری لایه روغن بین قطعات متحرک موتور در شرایط کارکرد عادی و دماهای بالاست. بنابراین، روغن ۱۰W-۴۰ یک روغن چهارفصل یا Multi-Grade است که می‌تواند عملکرد مناسبی را هم در دماهای نسبتا سرد برای استارت اولیه و هم در دماهای بالا برای محافظت از موتور ارائه دهد و به‌همین دلیل به‌یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها تبدیل شده است.

به‌طور کلی، روغن‌موتور ۱۰W-۴۰ اغلب برای طیف گسترده‌ای از خودروهای بنزینی و دیزلی که در دهه‌های گذشته طراحی و تولید شده‌اند، توصیه می‌شود. این خودروها معمولا شامل مدل‌های تولیدشده از اواخر دهه ۱۹۹۰ تا اواخر دهه ۲۰۱۰ میلادی هستند.

موتور این خودروها با تلورانس یا فواصل داخلی بیشتری بین قطعات طراحی شده‌اند و یک روغن با گرانروی متعادل مانند ۱۰W-۴۰ می‌تواند به‌خوبی این فضاها را پر کرده و یک لایه محافظ پایدار ایجاد کند. در بازار ایران، خودروهایی مانند پژو ۴۰۵، پژو پارس (با موتور XU۷)، سمند معمولی، پراید (مدل‌های قدیمی‌تر)، نیسان پاترول و وانت نیسان (زامیاد) از جمله مصرف‌کنندگان اصلی این نوع روغن هستند.

علاوه‌بر مدل خودرو، کارکرد آن نیز در انتخاب این روغن موثر است. خودروهای با کارکرد بالا (High-Mileage) که بیش از ۱۰۰ هزار کیلومتر پیموده‌اند، حتی اگر در ابتدا از روغن رقیق‌تری استفاده می‌کردند، می‌توانند کاندیدای مناسبی برای استفاده از ۱۰W-۴۰ باشند. زیرا با گذشت زمان و فرسودگی قطعات، فواصل داخلی موتور افزایش یافته و این روغن به‌دلیل غلظت بیشتر در دمای بالا، می‌تواند به‌کاهش روغن‌سوزی، کم کردن صدای اضافی موتور و آب‌بندی بهتر کمک کند. با این حال، همواره اولویت اصلی، رجوع به دفترچه راهنمای خودرو است. یکی از بزرگ‌ترین مزایای روغن ۱۰W-۴۰، تطبیق‌پذیری و عملکرد متعادل آن در شرایط آب و هوایی مختلف است.

این روغن که عمدتا به صورت نیمه‌سنتتیک (Semi-Synthetic) تولید می‌شود، ترکیبی از خواص مثبت روغن‌های مینرال (قیمت مناسب) و سنتتیک (پایداری حرارتی و مقاومت در برابر اکسیداسیون) را ارائه می‌دهد.

این ویژگی باعث می‌شود فیلم روغن تشکیل شده توسط آن، مقاومت خوبی در برابر فشار و حرارت داشته باشد و از قطعات حیاتی موتور مانند یاتاقان‌ها، میل‌لنگ و پیستون‌ها به‌خوبی محافظت کند.

این روغن برای رانندگی‌های شهری و بین‌شهری در آب و هوای معتدل ایران یک گزینه اقتصادی و کارآمد محسوب می‌شود. با وجود تمام مزایا، استفاده از ۱۰W-۴۰ محدودیت‌هایی نیز دارد.

این روغن برای خودروهای مدرن و جدید که با تکنولوژی‌های پیشرفته مانند توربوشارژر، سیستم Start-Stop و موتورهای GDI (تزریق مستقیم سوخت) طراحی شده‌اند، به‌هیچ وجه مناسب نیست.

موتور این خودروها با تلورانس‌های بسیار دقیق و پایین ساخته شده و نیازمند روغن‌های رقیق‌تر (مانند ۰W-۲۰ یا ۵W-۳۰) برای روانکاری سریع، خنک‌کاری بهتر و دستیابی به حداکثر بهره‌وری سوخت هستند.

استفاده از روغن ۱۰W-۴۰ در این موتورها می‌تواند منجر به افزایش مصرف سوخت، کاهش شتاب و فشار آمدن به پمپ روغن شود. همچنین در مناطق بسیار سردسیر، عملکرد استارت آن به‌خوبی روغن‌های ۵W یا ۰W نخواهد بود.

مقایسه روغن ۱۰W-۴۰ با سایر گریدهای رایج به درک بهتر جایگاه آن کمک می‌کند. یکی از متداول‌ترین مقایسه‌ها، بین ۱۰W-۴۰ و ۲۰W-۵۰ است.

روغن ۲۰W-۵۰ هم در دمای پایین و هم در دمای بالا، غلیظ‌تر از ۱۰W-۴۰ است. به‌همین دلیل، ۲۰W-۵۰ معمولا برای موتورهای بسیار قدیمی و فرسوده که دچار روغن‌سوزی شدید هستند و به‌طور کلی در شرایط آب و هوایی بسیار گرم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در مقابل، ۱۰W-۴۰ به‌دلیل روانکاری بهتر در لحظه استارت، گزینه مناسب‌تری برای مناطق معتدل و خودروهایی است که وضعیت موتور سالم‌تری دارند.

از سوی دیگر، مقایسه ۱۰W-۴۰ با ۵W-۳۰ نیز حائز اهمیت است. روغن ۵W-۳۰ هم در حالت سرد و هم در حالت گرم، رقیق‌تر است. این ویژگی باعث می‌شود ۵W-۳۰ در هوای سرد بسیار سریع‌تر به‌تمام اجزای موتور برسد و همچنین به‌دلیل اصطکاک داخلی کمتر، به‌کاهش مصرف سوخت کمک کند.

به‌همین دلیل است که اکثر خودروهای جدید و کم‌مصرف امروزی به استفاده از روغن ۵W-۳۰ یا گریدهای مشابه نیاز دارند. انتخاب بین این دو کاملا به توصیه شرکت سازنده خودرو بستگی دارد و جایگزینی آن‌ها بدون دلیل فنی توصیه نمی‌شود.

روغن‌موتور ۱۰W-۴۰ یک انتخاب بسیار رایج و کارآمد برای طیف وسیعی از خودروها، به‌ویژه مدل‌های تولیدشده در دهه‌های گذشته و خودروهای با کارکرد بالاست.

این روغن با ارائه تعادل مناسب بین عملکرد در هوای سرد و محافظت در دمای بالا، گزینه‌ای مطمئن برای شرایط آب و هوایی معتدل محسوب می‌شود. خودروهایی مانند خانواده پژو، سمند و پراید از جمله مصرف‌کنندگان اصلی آن در ایران هستند. با این حال، این روغن برای موتورهای مدرن و پیشرفته امروزی که به روغن‌های رقیق‌تر و تمام‌سنتتیک نیاز دارند، مناسب نیست.

مهم‌ترین نکته‌ای که هر صاحب خودرو باید به آن توجه کند، دفترچه راهنمای خودرو است. شرکت سازنده، بهترین منبع برای تعیین دقیق‌ترین و مناسب‌ترین گرید روغن برای موتور وسیله‌نقلیه شماست.

انتخاب صحیح روغن، سرمایه‌گذاری برای سلامت طولانی‌مدت موتور و جلوگیری از هزینه‌های سنگین تعمیرات در آینده است.