بسیاری از کارشناسان معتقدند بی‌ثباتی در سیاست‌های ارزی و تعرفه‌ای، همراه با فعالیت‌های واسطه‌گرایانه و دلالی، این بازار را به مرحله‌ای بحرانی رسانده است. سجاد همتی، فعال حوزه خودرو، در گفت‌وگو با «دنیای خودرو» وضعیت بازار خودروهای خارجی را بحرانی توصیف کرد و تاکید کرد: «بدون اصلاح سیاست‌های واردات، ثبات واقعی در بازار ایجاد نخواهد شد.» وی با اشاره به نوسانات نرخ ارز، تعرفه‌های گمرکی و فعالیت دلالان، عوامل آشفتگی و راهکارهای کنترل آن را بررسی کرد.
سیاست‌های اخیر دولت در حوزه واردات خودرو چه تاثیری بر نظم بازار داشته است؟
سیاست‌های اخیر دولت بیشتر از آن‌که باعث ثبات شود، به سردرگمی بازار دامن زده است. تغییرات مکرر در مقررات و محدودیت‌های ارزی، برنامه‌ریزی بلندمدت واردکنندگان را مختل کرده و جریان طبیعی واردات را کند کرده است. نتیجه این وضعیت کمبود عرضه و افزایش سریع قیمت‌هاست و باعث می‌شود برنامه‌ریزی برای واردکنندگان و خریداران بسیار دشوار شود. نبود شفافیت در زنجیره واردات و ضعف نظارت بر واسطه‌ها باعث ایجاد فضای رانت و سوءاستفاده شده و اعتماد مصرف‌کنندگان را کاهش داده است.
واردکنندگان رسمی می‌گویند حتی برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت برای تامین خودرو دشوار شده و هیچ تضمینی برای ثبات قیمت‌ها وجود ندارد. این وضعیت باعث می‌شود خریداران نهایی با ترس از افزایش ناگهانی قیمت‌ها دست نگه دارند و بازار بیش از پیش راکد شود.
در نتیجه، نه تنها جریان طبیعی عرضه متوقف شده، بلکه فضای رقابتی نیز آسیب دیده و خودروهای خارجی با کیفیت واقعی به‌دست مصرف‌کننده نهایی نمی‌رسند. تجربه ماه‌های اخیر نشان داده است که مصرف‌کنندگان برای خرید خودرو مجبور به‌پرداخت پیش‌پرداخت‌های سنگین یا ثبت‌نام طولانی‌مدت شده‌اند و این مساله فشار روانی زیادی بر خانواده‌ها و سرمایه‌گذاران وارد کرده است.
نوسانات نرخ ارز و تعرفه‌های گمرکی چه تاثیری بر بازار خودروهای خارجی داشته‌اند؟
نوسانات نرخ ارز قدرت خرید مردم را کاهش داده و واردکنندگان را مجبور به اصلاح مکرر قیمت‌ها کرده است. خودروهایی که پیش‌تر ثبت سفارش شده بودند، هنگام ترخیص با جهش قیمت مواجه شدند و اختلاف قیمت‌ها بین بازار آزاد و بهای تعیین‌شده توسط واردکننده افزایش یافته است.
این مساله باعث شده که برنامه‌ریزی اقتصادی واردکنندگان مختل شود و ریسک فعالیت در بازار افزایش یابد. تعرفه‌های گمرکی بالا نیز دسترسی به‌خودروهای باکیفیت را محدود کرده و فشار مضاعفی بر مصرف‌کننده وارد می‌کند. خودروهای لوکس و پرطرفدار در شرایط فعلی حتی برای اقشار مرفه با دشواری تامین میشوند و فاصله زیادی بین قیمت کارخانه مادر و بازار آزاد داخلی ایجاد شده است.
این وضعیت باعث می‌شود تقاضا به سمت خودروهای دست‌دوم و کارکرده سوق پیدا کند که خود فشار بیشتری بر بازار دست‌دوم وارد می‌کند و نوسانات قیمت را افزایش می‌دهد. همچنین برخی واردکنندگان مجبور میشوند خودروهای ارزان‌تر یا مدل‌های قدیمی‌تر را جایگزین کنند تا ریسک مالی کاهش یابد؛ اما این تغییرات نیازهای واقعی مشتریان را برطرف نمی‌کند و نارضایتی مصرف‌کنندگان افزایش می‌یابد.
فعالیت واسطه‌ها و دلال‌ها چه نقشی در آشفتگی بازار دارد و چگونه می‌توان آن را کنترل کرد؟
واسطه‌ها و دلال‌ها یکی از مهم‌ترین مشکلات بازار خودروهای خارجی هستند. نبود شفافیت در ثبت سفارش و فرآیند واردات باعث شده برخی افراد خودروها را احتکار یا قیمت‌های غیرواقعی ایجاد کنند تا سود کلانی به‌دست آورند. این اقدامات اعتماد عمومی به واردکنندگان رسمی را کاهش داده و بازار را آشفته کرده است.
راهکار اصلی ایجاد سامانه‌های آنلاین جامع برای رصد واردات و معاملات، نظارت سخت‌گیرانه بر نمایشگاه‌ها و برخورد با دلالی و احتکار است. شفافیت و اطلاع‌رسانی دقیق قیمت‌ها می‌تواند انگیزه سوءاستفاده را کاهش دهد و اعتماد مصرف‌کنندگان را بازگرداند.
علاوه‌بر این، تدوین قوانین مشخص برای تخصیص خودرو و جلوگیری از خرید بیش از حد توسط دلالان می‌تواند به کنترل بازار کمک کند و جریان واقعی عرضه و تقاضا را بازگرداند. بهبود فرآیند ثبت سفارش و زمان‌بندی تحویل خودروهای وارداتی به‌صورت رسمی نیز اهمیت زیادی دارد. این اقدام می‌تواند از ایجاد صف‌های طولانی، پیش‌پرداخت‌های غیرواقعی و فشار روانی بر مصرف‌کنندگان جلوگیری کند و رفتار غیرمنطقی بازار را کاهش دهد.
در کنار آن، اطلاع‌رسانی گسترده و شفاف‌سازی ذهن مصرف‌کننده نهایی درباره قیمت‌ها، تعرفه‌ها و مراحل واردات خودرو باعث می‌شود خریداران تصمیمات آگاهانه‌تری اتخاذ کنند و از رفتارهای هیجانی در بازار جلوگیری شود. تجربه نشان داده است که خانواده‌ها و سرمایه‌گذاران با دریافت اطلاعات دقیق و شفاف، کمتر تحت‌تاثیر شایعات و افزایش ناگهانی قیمت‌ها قرار می‌گیرند.
درنهایت، بازگشت ثبات به بازار خودروهای خارجی بدون اصلاح سیاست‌های ارزی، تعرفه‌ای و شفاف‌سازی فرآیند واردات امکان‌پذیر نخواهد بود. همکاری نزدیک دولت، واردکنندگان رسمی و نهادهای نظارتی، همراه با اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان و برخورد با دلالان، تنها راه ایجاد شرایط رقابتی سالم و کاهش فشار بر بازار است. این اقدامات می‌تواند به تدریج اعتماد عمومی را بازگردانده و جریان طبیعی عرضه و تقاضا را در بازار خودروهای خارجی احیا کند.
