عرفان سیاح کارشناس حوزه خودرو در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» به خروج خریداران از بازار اشاره کرد و گفت: «در ماه‌های اخیر، رفتار خریداران به‌طور محسوسی تغییر کرده است. بخش قابل‌توجهی از مصرف‌کنندگان واقعی به این نتیجه رسیده‌اند که ادامه حضور در بازاری که نه ثبات دارد و نه چشم‌انداز روشن، فقط به زیان آن‌ها تمام می‌شود. وقتی مردم نمی‌توانند پیش‌بینی کنند یک خودرو بعد از یک ماه یا حتی یک هفته با چه قیمتی عرضه می‌شود، طبیعی است که از خرید فاصله بگیرند.»
او در ادامه توضیح داد: «این خروج تقاضا را نمی‌توان صرفا به افزایش قیمت‌ها نسبت داد. مشکل اصلی نبود اعتماد به سیاست‌گزاری‌ها و بی‌ثباتی جریان عرضه است. وقتی واردات ۲۰۰ هزار دستگاهی وعده داده می‌شود و اجرایی نمی‌گردد، وقتی خودروساز برنامه تولید اعلام می‌کند اما به‌دلیل کمبود قطعه آن را کامل تحویل نمی‌دهد، خریدار به‌صورت غریزی عقب‌نشینی می‌کند.»
سیاح تاکید کرد: «بازار امروز در حالت انتظار قرار گرفته است؛ نه تقاضا فعال است و نه عرضه توان دارد تعادل ایجاد کند. تا زمانی که نقشه راه مشخص ارائه نشود و دولت نتواند نشان دهد که سیاست‌ها قابل اتکا و پایدار هستند، رفتار احتیاطی خریداران ادامه خواهد داشت. در چنین فضایی حتی کوچک‌ترین تغییر نرخ ارز یا شایعه درباره واردات می‌تواند بازار را دچار موج‌های مقطعی کند.»
او بخشی از مشکلات را نیز ساختاری دانست و افزود: «بازار خودرو از نبود شفافیت در قیمت‌گذاری، تعهدات معوق، ضعف زنجیره تامین و ناتوانی در اجرای برنامه‌های وارداتی رنج می‌برد. این مشکلات به‌صورت چرخه‌وار بر هم اثر می‌گذارند و مصرف‌کننده را از هر تصمیم اقتصادی دور می‌کنند. اگر امروز خریدار عقب‌نشینی کرده، به دلیل این است که هیچ سیگنالی از ثبات دریافت نمی‌کند.»
با توجه به کاهش تقاضا و ریزش پیوسته قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی، ارزیابی شما از وضعیت فعلی بازار چیست و چه عواملی اصلی‌ترین تاثیر را بر این رکود داشته‌اند؟
بازار خودرو در شرایط رکودی عمیق قرار دارد و روند خرید و فروش به شدت کند شده است. بخش عمده‌ای از خریداران به دلیل افزایش بی‌وقفه قیمت‌ها و نبود جذابیت اقتصادی از ورود به بازار خودرو منصرف شده‌اند. خودروهای با قیمت ۲ تا ۳ میلیارد تومان عملا تقاضای واقعی ندارند و معاملات در این بازه قیمتی بسیار محدود است. ریزش اخیر قیمت خودروهای مونتاژی نیز ناشی از نامه شورای رقابت و همچنین کاهش هیجانات بازار بود؛ به طوری که بسیاری از خودروها به قیمت‌های حدود سال گذشته بازگشته‌اند و این نشان‌دهنده کاهش اثرگذاری خودرو به عنوان یک کالای سرمایه‌ای در کوتاه‌مدت است.
یکی دیگر از عوامل موثر بر رکود، تغییر ماهیت خودرو از کالای مصرفی به کالای سرمایه‌ای در سال‌های اخیر بود که باعث شده بود بخشی از خریداران فقط با هدف سودآوری وارد بازار شوند. اکنون، با کاهش تقاضای سرمایه‌ای و خروج بخشی از این خریداران، روند بازار به سمت مصرف واقعی حرکت می‌کند. با این حال، برای تثبیت وضعیت و جلوگیری از بازگشت نوسانات، نیاز است که عرضه خودرو به شکل منظم و پایدار ادامه پیدا کند و سیاست‌های کنترلی روی نرخ ارز و قیمت خودرو همزمان اجرا شود تا خریداران واقعی بتوانند در یک بازار منطقی و شفاف خرید کنند.
با توجه به کاهش عرضه خودرو و نوسانات قیمتی، به نظر شما چه سیاست‌هایی می‌تواند تعادل بازار را در شرایط کنونی بهبود بخشد و مصرف‌کنندگان واقعی را از هیجانات بازار محافظت کند؟
تثبیت عرضه خودرو و برنامه‌ریزی دقیق تولید، مهم‌ترین سیاستی است که می‌تواند به تعادل بازار کمک کند. عرضه منظم خودرو به مصرف‌کنندگان واقعی، بدون ایجاد کمبود مصنوعی، از افزایش هیجانات بازار جلوگیری کرده و اجازه می‌دهد خریداران با آرامش نسبت به خرید تصمیم‌گیری کنند. در کنار افزایش عرضه، اعمال سیاست‌های قیمتی هوشمندانه و مدیریت نرخ ارز نقش کلیدی در کاهش نوسانات قیمتی دارد و از فشار مضاعف بر بازار جلوگیری می‌کند.
همچنین ایجاد سازوکارهای فروش اقساطی و لیزینگی با شرایط مناسب می‌تواند به توزیع متوازن تقاضا کمک کند و از تجمع فشار خرید در بازه زمانی کوتاه جلوگیری کند. این سیاست‌ها به ویژه در شرایطی که عرضه خودروهای داخلی هنوز محدود است، می‌تواند اثر مثبت بلندمدتی بر بازار داشته باشد و کمک کند که خودرو از کالای سرمایه‌ای به کالای مصرفی واقعی بازگردد. با اجرای همزمان این اقدامات، بازار می‌تواند به آرامش نسبی دست یابد و قیمت‌ها به سطح منطقی نزدیک شوند.
وعده واردات ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو در دولت گذشته به فراموشی سپرده شد. ارزیابی شما از تاثیر واردات خودرو نو و دست دوم بر بازار مصرف چیست؟
واردات خودروهای نو و دست دوم می‌تواند با افزایش تنوع محصولات و ارائه گزینه‌های مقرون‌به‌صرفه، نقش مهمی در کاهش التهاب بازار داشته باشد. ورود برندهای معتبر مانند کیا، هیوندای، تویوتا و میتسوبیشی موجب رقابت سالم در بازار می‌شود و جایگاه مونتاژکاران چینی را محدود می‌کند. مصرف‌کنندگان نیز قادر خواهند بود خودروهای استاندارد و به‌روز را با قیمت مناسب تهیه کنند و این امر باعث می‌شود تقاضای مصنوعی و هیجانی کاهش یابد.
علاوه بر این، واردات خودروهای دست دوم می‌تواند عرضه بازار را افزایش دهد و خودروهایی که در پارکینگ‌ها و انبارها باقی مانده‌اند را به سمت بازار هدایت کند. این اتفاق سبب کاهش قیمت‌ها و خروج خودرو از حالت سرمایه‌ای خواهد شد. در نهایت، حتی تحقق بخشی از وعده واردات می‌تواند تعادل نسبی در بازار ایجاد کند و به آرامش و ثبات قیمت‌ها کمک کند، به ویژه در شرایطی که تولید داخلی هنوز با محدودیت‌های قابل توجهی روبه‌روست.
قانون مالیات بر عایدی سرمایه اخیرا اجرا شده است. از دیدگاه شما، این سیاست چه تاثیری بر رفتار مصرف‌کنندگان و تعادل بازار خودرو خواهد داشت؟
اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه باعث شفافیت معاملات خودرو و کاهش انگیزه سوداگرانه خرید و فروش می‌شود. به جای آن‌که خودرو به عنوان ابزار سرمایه‌گذاری صرف مورد معامله قرار گیرد، این قانون موجب می‌شود که خریداران واقعی وارد بازار شوند و معاملات با هدف مصرف واقعی انجام شود. با کاهش معاملات سوداگرانه، فشار بر بازار کمتر شده و نوسانات کوتاه‌مدت کاهش پیدا می‌کند.
این رویکرد، بدون ایجاد فشار مستقیم بر مصرف‌کننده واقعی، رفتار بازار را به سمت منطقی شدن قیمت‌ها هدایت می‌کند. همچنین، با کاهش سوداگران و خروج سرمایه‌های سرگردان، بازار می‌تواند برای خودروسازان و سیاست‌گزاران قابل پیش‌بینی‌تر شود. این امر به مدیریت بهتر عرضه، تنظیم قیمت‌ها و افزایش دسترسی مصرف‌کنندگان واقعی کمک می‌کند. هدف اصلی قانون، ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا، کاهش هیجانات بازار و حمایت از خریداران واقعی است، امری که می‌تواند اثر تثبیت‌کننده بلندمدت بر بازار خودرو داشته باشد.
با توجه به وابستگی شدید بازار خودرو به نوسانات ارزی، نقش دلار و سیاست‌های ارزی در تعیین قیمت خودروها چگونه ارزیابی می‌شود؟
بازار خودرو ایران همواره تحت تاثیر نوسانات نرخ ارز بوده و افزایش قیمت دلار به طور مستقیم قیمت محصولات داخلی و مونتاژی را تحت تاثیر قرار داده است. حتی با اعمال سیاست‌های کنترل قیمت، در صورتی که نرخ ارز تحت مدیریت قرار نگیرد، ثبات قیمت‌ها در بازار خودرو قابل تحقق نخواهد بود. بنابراین، هر اقدام سیاستی برای کنترل بازار خودرو باید همزمان با برنامه‌ریزی ارزی و مدیریت نرخ دلار انجام شود تا اثرگذاری واقعی داشته باشد. به علاوه، در شرایط کنونی کاهش التهاب بازار تنها زمانی ممکن است که عرضه خودرو متناسب با تقاضا باشد. حتی اگر نرخ ارز ثابت بماند، بدون مدیریت دقیق تولید و عرضه، قیمت‌ها می‌توانند مجددا دچار نوسان شوند. این موضوع نشان می‌دهد که کنترل ارزی و مدیریت تولید، دو عامل کلیدی و مکمل برای ایجاد بازار پایدار و منطقی در بخش خودرو هستند.
پیش‌بینی شما از روند تولید و عرضه خودرو در سال جاری چیست و آیا خودروسازان قادر خواهند بود با تولید برنامه‌ریزی شده، فشار تقاضای بازار را کنترل کنند؟
با توجه به ظرفیت تولید و برنامه‌ریزی خودروسازان، عرضه خودرو می‌تواند تا حدی فشار تقاضا را کنترل کند، اما همچنان بازار با چالش‌های محدودیت عرضه و نوسانات قیمتی روبه‌رو است.
تجربه نشان داده است که در شرایط کمبود عرضه، خودروسازان ناچار به استفاده از ابزارهایی مانند فروش اقساطی و لیزینگی برای مدیریت بازار می‌شوند. بنابراین استمرار عرضه منظم و هماهنگی تولید با تقاضای واقعی، شرط اصلی برای کنترل نوسانات و ایجاد تعادل در بازار است. تولید و عرضه مستمر به بازار این امکان را می‌دهد که خودروها از حالت سرمایه‌ای خارج شوند و معاملات سوداگرانه کاهش یابد. مصرف‌کنندگان واقعی با دسترسی به عرضه منظم می‌توانند بدون نگرانی از کمبود یا افزایش ناگهانی قیمت، خودرو مورد نیاز خود را تهیه کنند.
این روند همچنین باعث می‌شود بازار برای سیاست‌گزاران و خودروسازان قابل پیش‌بینی‌تر باشد و تصمیمات مدیریتی برای تولید و قیمت‌گذاری موثرتر انجام شود. در نهایت، هماهنگی تولید، عرضه، واردات خودرو و سیاست‌های ارزی برای ایجاد بازار شفاف، منطقی و پایدار ضروری است و بدون این هماهنگی، حتی افزایش تولید نیز نمی‌تواند به تنهایی شرایط بازار را متعادل کند و خطر ادامه نوسانات و رکود در برخی گروه‌های قیمتی باقی خواهد ماند.
