البته این معضل مختص بهامسال نیست و چندسالی است که دامن شهرهای شلوغ و پرجمعیت کشور را گرفته است. البته مسئولان نیز در این خصوص وعدههایی دادهاند که تاکنون نتوانسته آنطور که باید و شاید موثر و راهگشا باشد و جمعیت شهری بهخصوص گروههای حساس که شامل کودکان، افراد سالخورده و بیماران قلبی-ریوی میشود، همچنان با این مشکل و معضل پیچیده و تلخ دستوپنجه نرم میکنند. بدون تردید آلودگی هوا یکی از مهمترین معضلات زیستمحیطی در کشور بهشمار میرود که در سالهای اخیر خسارتهای جانی و مالی فراوانی به شهروندان وارد کرده و کاهش کیفیت زندگی در شهرهای بزرگ و پرجمعیت کشور را بههمراه داشته است. با اینکه قوانین و مقررات زیادی در این خصوص تدوین و تصویب شده، اما باید بهاین نکته توجه داشت که آلودگی هوا پدیدهای چند وجهی است که عوامل مختلفی در شکلگیری آن نقش دارند؛ از وسایلنقلیه فرسوده گرفته تا کیفیت نامناسب بنزین، ناکارآمدی سیستم حملونقل عمومی، ترافیک شهری، جانمایی نامناسب کارخانهها، مازوتسوزی و درنهایت کیفیت پایین خودروهای تولیدی داخل و حتی وارداتی.
معضل همیشگی
با این حال ضعف مدیریتی در این مبحث نیز تا حدی خودنمایی میکند. بهعنوان مثال شاید این امکان بهراحتی فراهم نشود که کارخانهای بهسرعت تغییر موقعیت دهد و از نقطهای بهنقطه دیگر منتقل شود؛ اما حداقل میتوان برای کاهش آلودگی زیستمحیطی ناشی از فعالیت آن، از مواردی همچون فیلتر هوا و مواردی از این دست بهره برد که بهخودی خود میتواند سهم چشمگیری در ارتقای کیفیت هوای کلانشهرهای کشور داشته باشد. همینطور شاید بهدلیل برقراری مجدد تحریمها انتقال تکنولوژی برای تولید خودرو میسر نباشد، اما استانداردهای حداقلی را میتوان در این رابطه بهخوبی رعایت کرد. همینطور در همین رابطه باید بهبحث کیفیت سوخت نیز توجه ویژه داشت؛ چراکه درغیر این صورت راهکارهایی همچون برقراری طرح زوج و فرد از درِ منازل و ایجاد محدودیت در تردد خودروهای سنگین نمیتواند تاثیر چشمگیری در کاهش آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور داشته باشد.
اجرای قانون هوای پاک؛ راهکار کاهش آلودگی هوا
در همین رابطه مهدی رهنما، کارشناس ارشد هواشناسی بر این باور است که۶۰ درصد آلایندگی شهرها ناشی از حملونقل سبک و درونشهری است. بنابراین اگر کیفیت خودروها را افزایش بدهیم و احتراق کامل صورت بگیرد، بخش عمدهای از آلایندههای ثانویه بههیچعنوان تولید نمیشوند. راهکار، توقف تولید خودروهای بیکیفیت و توسعه واقعی حملونقل عمومی ریلی و اتوبوسی است تا مردم بهاستفاده از آن ترغیب شوند.
وی درباره تاثیر فلزات سنگین ناشی از سوختهای نامرغوب بر سلامت انسان گفت: «خوشبختانه سرب تقریبا از سوخت کشور حذف شده است. اما این بهمعنای حل مشکل نیست. کلید رفع آلودگی، حل مساله از سرمنشأ آن است: احتراق کامل، تولید و واردات خودرو با کیفیت و حذف مازوت.» این کارشناس بهصورت ویژه بر نبود هماهنگی و برنامه یکپارچه مدیریت آلودگی هوا اذعان کرده و گفته است: «متاسفانه ما برنامه یکپارچه نداریم. اقدامات جزیرهای باعث همین وضع فعلی شده است. ما قانون هوای پاک را داریم که در سال ۱۳۹۶ تصویب شد و ۲۳ دستگاه را مسئول کرده است. اما براساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، تنها ۳۰ درصد از تکالیف این قانون انجام شده و برخی بندها اجرایی نشدهاند. این درحالی است که زمان قانون برای تحقق اهداف، سال ۱۳۹۸ بود و اکنون در سال ۱۴۰۴ هستیم.»
رهنما با اشاره به هزینههای سنگین انسانی و اقتصادی آلودگی هوا هشدار داد: «سال گذشته طبق اعلام وزارت بهداشت، ۱۷ میلیارد دلار خسارت انسانی ناشی از آلودگی هوا به کشور تحمیل شد. این درحالی است که اگر بخشی از این هزینه صرف توسعه حملونقل عمومی میشد، شاهد این تلفات نبودیم. بهعنوان نمونه ملموس، فقط در هفته گذشته و طبق اعلام رسمی اورژانس تهران، ۳۵۷ نفر در تهران بهدلیل آلودگی هوا جانِ خود را از دست دادند.» وی خاطرنشان کرد: «نیازی به قانونگذاری جدید نیست. اگر قوانین موجود، بهویژه قانون هوای پاک، بهطور کامل و با هماهنگی بیندستگاهی اجرا شوند، قطعا سال آینده شاهد وضعیت بهمراتب بهتری در هوای کلانشهرها خواهیم بود.»
