در سالهای اخیر بحث خرید و هزینه نگهداری از خودرو در کشور دیگر صرفا به قیمت کارخانه و بازار آزاد محدود نمیشود. آنچه بیش از گذشته مالکان خودرو را نگران کرده، هزینههای نگهداری و دسترسی به قطعاتیدکی است؛ هزینههایی که گاه از توان مالی مصرفکننده فراتر میرود و خودرو را از یک کالای مصرفی به نوعی دارایی پرریسک تبدیل میکند. نوسان نرخ ارز، محدودیتهای وارداتی، ضعف سیاستگزاری در حوزه خدمات پس از فروش و نبود نظارت موثر بر بازار قطعات، مجموعهای از مشکلات را رقم زده که نتیجه آن، افزایش قیمت، کمبود قطعه و خواب طولانیمدت خودروها در تعمیرگاههاست. در این میان، خودروهای وارداتی و مونتاژی، بهویژه محصولات چینی، بیش از سایرین در معرض این بحران قرار گرفتهاند.
برای بررسی دقیقتر وضعیت بازار لوازمیدکی، میزان تاثیر نوسان ارز و ارزیابی کیفیت خودروهای وارداتی جدید، با «رضا برنابادی»، کارشناس صنعتخودرو به گفتوگو پرداختیم؛
در روزهای اخیر و همزمان با نوسان نرخ ارز، قیمت لوازمیدکی بهویژه برای خودروهای وارداتی چه تغییری داشته است؟
واقعیت این است که بازار لوازمیدکی خودرو حتی در شرایطی که نرخ ارز ثابت باشد هم بهطور طبیعی با یک رشد قیمت سالانه مواجه است. این رشد ناشی از هزینههای تولید، واردات، حملونقل و ساختار توزیع است. اما وقتی نوسان ارز به این معادله اضافه میشود، افزایش قیمتها دیگر تدریجی نیست و با شیب تندی اتفاق میافتد. طی چند روز گذشته، دقیقا شاهد همین وضعیت بودهایم و قیمت بسیاری از قطعات با سرعت زیادی افزایش یافته است.
آیا این افزایش قیمت صرفا به گرانی محدود میشود یا رفتار بازار در فروش قطعاتیدکی نیز تغییر کرده است؟
مساله فقط گرانی نیست؛ نکته مهمتر این است که فروش قطعات در بسیاری از موارد متوقف شده است. یعنی قطعه وجود دارد، اما عرضه نمیشود. دلیل آن نیز کاملا روشن است؛ فروشنده میداند اگر امروز قطعه را بفروشد، فردا برای جایگزینی همان قطعه باید هزینه بسیار بالاتری بپردازد. این موضوع حتی در سطح برخی از تولیدکنندگان یا واردکنندگان هم دیده میشود. وقتی تولیدکننده یا واردکننده پیشبینی میکند قیمتها بالاتر میرود، ترجیح میدهد فعلا عرضه محصول نداشته باشد.
شما پیشتر به کاهش عرضه قطعاتیدکی اشاره کردید، این موضوع چه تاثیری در بازار داشته است؟
نتیجه مستقیم این رفتار، کاهش عرضه و بههمریختگی کامل قیمتهاست. در حال حاضر اگر قطعهای هم به فروش برسد، عملا کنترلی روی قیمت آن وجود ندارد. هر رقمی که فروشنده اعلام کند، مبنای معامله قرار میگیرد. بخشی از فروشهایی که انجام میشود، ناشی از اجبار مالی است؛ یعنی فروشندگانی که برای پاس کردن چک یا تامین نقدینگی مجبور به عرضه هستند. در غیر این صورت، بسیاری ترجیح میدهند قطعات را در انبارها نگه دارند.
آیا لوازمیدکی خودروهای وارداتی در بازار دچار کمبود شده است؟
در میان خودروهای وارداتی، درحال حاضر برندهای ژاپنی و کرهای با کمبود جدیتری مواجه هستند. قطعات این خودروها یا بهسختی پیدا میشود یا برچسب قیمت بسیار بالایی میخورند. این درحالی است که تصور عمومی این است که این برندها خدمات پس از فروش بهتری دارند، اما واقعیت بازار چیز دیگری را نشان میدهد.
در میان خودروهای وارداتی به کشور شاهد محصولات چینی وارداتی نیز هستیم؛ قطعات این خودرو یا حتی محصولات مونتاژی به آسانی قابل تامین است؟
خیر؛ متاسفانه در تامین قطعات هر دو گروه خودروهای چینی مشکل وجود دارد. چه خودروهای چینی مونتاژی و چه مدلهایی که بهصورت وارداتی عرضه شدهاند، با کمبود قطعه مواجه هستند. این مساله تا حد زیادی به سیاست برخی از خودروسازان داخلی برمیگردد. خودرویی تولید یا مونتاژ میشود، اما قطعات یدکی آن به تعداد کافی تامین نمیشود. گاهی برای هزار دستگاه خودرو، قطعات یدکی متناسب پیشبینی نشده است.
کمبود لوازمیدکی برای خودروهای چینی چه تاثیری در رفتار مشتریان میتواند داشته باشد؟
مهمترین پیامد، خواب طولانیمدت خودروها در تعمیرگاههاست. در سه تا چهار ماه اخیر، میزان خواب خودروها بهطور محسوسی افزایش یافته و حتی از ابتدای سال هم بیشتر شده است. نکته مهم اینجاست که عمده این خرابیها مربوط بهقطعات مصرفی است، نه تصادفات که بگوییم قطعات بدنه کم است. یعنی خودرو در استفاده روزمره دچار نقص میشود و مالک آن ممکن است ماهها منتظر یک قطعه بماند.
در خودروهای چینی قطعات بدنه یا قطعات مصرفی با چالش جدی کمبود مواجه هستند؟
بیشترین مشکل مربوط به قطعات مصرفی و فنی است؛ قطعاتی که در استفاده روزمره مستهلک میشوند. بهعنوان مثال در برخی خودروهای چینی تامین لوازمیدکی خودرو بهشدت چالشبرانگیز شده و درصورت موجود بودن نیز فروشنده، قطعه را با قیمت بسیار بالایی عرضه میکند.
آیا در این رابطه میتوانید به نمونهای از قطعه نیز اشاره کنید؟
در یکی از خودروهای چینی موجود در بازار، قیمت یک سرسیلندر بهحدود ۱۲۰ میلیون تومان رسیده است. این درحالی است که وزن سرسیلندر خودرو مذکور نصف وزن سرسیلندر خودروهای داخلی تولید گروه صنعتی ایرانخودرو و گروه خودروسازی سایپا است. با وجود تفاوت وزن و ساختار، این فاصله قیمتی غیرمنطقی است. دلیل این اختلاف، وارداتی بودن قطعه و وابستگی مستقیم آن به نرخ ارز است.
درباره گیربکس خودروهای چینی هم انتقادات زیادی مطرح میشود؛ آیا قیمت آنها از گیربکس خودروهای اروپایی، ژاپنی و کرهجنوبی نیز بیشتر است؟
در برخی موارد، بله. یکی از ضعفهای بزرگ خودروهای چینی، کمبود شدید قطعات گیربکس است. این قطعات معمولا داخلیسازی نشدهاند و فرآیند تعمیر آنها هم پیچیده است. بههمین دلیل، مصرفکننده ناچار میشود کل مجموعه را تعویض کند. درحال حاضر قیمت گیربکس برخی خودروهای چینی از حدود ۱۱۰ میلیونتومان شروع میشود و در مواردی به ۲۵۰ میلیونتومان هم میرسد.
خرابی گیربکس اتوماتیک بیشتر شامل خودروهای کارکرده اروپایی، ژاپنی و مدلهایی از کرهجنوبی میشود یا محصولات کمکارکرد چینی را در بر میگیرد؟
در خودروهای کارکرده طبیعی است که ضریب خرابی بالاتر باشد؛ اما در مورد خودروهای چینی، حتی در مدلهای صفرکیلومتر یا کمکارکرد هم خرابیهای زودهنگام دیده میشود. البته باید گفت کیفیت خودروهای چینی جدید نسبت به گذشته بهتر شده، اما همچنان بهسطح استاندارد مطلوب نرسیدهاند.
از ابتدای سال تاکنون قیمت قطعات خودروهای مونتاژی و وارداتی بهطور میانگین چقدر افزایش یافته است؟
بهطور میانگین میتوان گفت حداقل ۱۰۰ درصد افزایش قیمت داشتهایم. البته در برخی اقلام، این افزایش حتی بیشتر هم بوده است. برای مثال قطعهای که ابتدای سال حدود ۳ میلیون و ۸۰۰ هزارتومان قیمت داشت، امروز اگر با بستهبندی شرکتی تهیه شود، بین ۸ تا ۹ میلیونتومان قیمت دارد.
بهعنوان پرسش پایانی، کیفیت خودروهای وارداتی جدید با برندهایی مانند کیا، هیوندای و تویوتا را که عمدتا مونتاژ چین هستند، چگونه ارزیابی میکنید؟
این خودروها نسبت بهخودروهای مونتاژی داخلی، درمجموع حدود ۲۰ درصد کیفیت بهتری دارند؛ اما نباید انتظار کیفیت محصولات تولید ژاپن یا کرهجنوبی را از آنها داشت. بسیاری از این خودروها در چین مونتاژ شدهاند و کیفیت آنها فاصله محسوسی با نسخههای اصلی دارد. با توجه به اختلاف کیفیت مذکور باید گفت سطح خدمات پس از فروش خودروهای چینی مونتاژی در کشور نسبت به برخی از برندهای وارداتی بسیار بهتر است.
