بررسی ترکیب تردد شهری بهروشنی نشان میدهد سهم عمده جابهجاییها همچنان بر دوش خودروهای تکسرنشین و موتورسیکلتهایی است که بخش قابل توجهی از آنها بهلحاظ فنی در وضعیت مطلوبی قرار ندارند. خودروهای تکسرنشین در عمل با مصرف بیشترین انرژی، آلایندگی زیادی دارند و بهحجم ترافیک نیز تا حد زیادی دامن میزنند؛ بدون آنکه سهم مناسبی در روانی ترافیک و بالا رفتن سرعت جابهجایی شهروندان در سطح شهر داشته باشند. در کنار آن، موتورسیکلتهای کاربراتوری و فرسوده نیز بهعنوان یکی از منابع اصلی انتشار آلایندههای خطرناک، نقش پررنگی در تشدید آلودگی هوا دارند.
نکته قابل تامل دراینباره آن است که کیفیت هوا تنها بهشرایط اقلیمی یا محدودیتهای مقطعی ترافیک وابسته نیست؛ بلکه بهطور مستقیم با میزان استفاده از خودرو شخصی ارتباط دارد. هر زمان که بهدلایل مختلف از تعطیلات گرفته تا محدودیتهای ترافیکی یا کاهش سفرهای غیرضروری حجم استفاده از خودروهای شخصی کاهش یافته، شاخصهای آلودگی نیز بهبود نسبی را تجربه کردهاند. این تجربه ساده اما شفاف نشان میدهد مدیریت تقاضای سفر، یکی از کلیدیترین ابزارهای کنترل آلودگی هواست.
با این حال، سیاستگزاری در حوزه آلودگی هوا همچنان بیشتر بر واکنشهای کوتاهمدت متمرکز است؛ از تعطیلی مدارس گرفته تا توصیه بهگروههای حساس و برقراری محدودیت موقت در تردد شهروندان. درحالی که حل ریشهای مساله نیازمند بازنگری در الگوی حملونقل شهری، کاهش جذابیت استفاده از خودرو شخصی، توسعه حملونقل عمومی کارآمد و ساماندهی ناوگان موتورسیکلت است. بدون چنین اصلاحاتی، هر بار با تغییر شرایط جوی، تهران دوباره بهمرز هشدار میرسد و آلودگی هوا همچنان یکی از چالشهای مزمن پایتخت خواهد بود.
