در این شرایط که قیمتها تحت تاثیر انتظارات تورمی و عدم اطمینان در سیاستگزاریهای اقتصادی قرار دارد، دلالان بهجای توجه به تقاضای مصرفی، بیشتر به دنبال حفظ ارزش سرمایه خود در یک بازار ناپایدار هستند.
داریوش بدیعی ثابت، کارشناس اقتصادی در گفتوگو با «دنیای خودرو» در خصوص هجوم دلالان به بازار خودرو در این دوران رکودی گفت: «دلالان امروز بیشتر به انتظارات سیاستی نگاه میکنند تا به شرایط فعلی بازار. آنها به پیشبینی تغییرات احتمالی در سیاستهای ارزی، واردات خودرو و تصمیمات قیمتگذاری دستوری توجه دارند.»
وی افزود: «قیمتگذاری دستوری و شکاف قیمتی میان کارخانه و بازار آزاد بهطور مستقیم به تقویت دلالی کمک کرده و تا زمانی که این شکاف ادامه یابد، حضور دلالان در بازار اجتنابناپذیر است.»
بازار خودرو در شرایطی قرار دارد که از یکسو، معاملات مصرفی به دلیل رکود شدید در حال کاهش است و از سوی دیگر، بازار همچنان شاهد حضور پررنگ دلالان است. این تناقض چگونه قابل توضیح است؟
بازار خودرو در شرایط فعلی دچار یک نوع پارادوکس شده است. از یکسو، به دلیل کاهش قدرت خرید مردم، تقاضای مصرفی کاهش یافته و بسیاری از خانوارها قادر به خرید خودرو نیستند. از سوی دیگر، با وجود این رکود، دلالان همچنان بهطور فعال در بازار حضور دارند. دلیل این تناقض به عدم اطمینان بازار و انتظارات تورمی برمیگردد. دلالان بهجای آنکه به تقاضای مصرفی توجه کنند، بیشتر به دنبال حفظ ارزش سرمایه خود در یک بازار ناپایدار هستند. این رفتار به نوعی واکنش به شرایط اقتصادی و بلاتکلیفیهای سیاستگزاری است که بازار را به فضای رقابتی میان دلالان و تولیدکنندگان تبدیل کرده است
دلالان در شرایط رکودی چرا همچنان به خرید و انباشت خودرو اقدام میکنند؟ آیا این رفتار مبتنی بر پیشبینی سیاستهای آتی دولت است؟
دلالان امروز بیشتر از آنکه بر اساس شرایط فعلی بازار اقدام کنند، به انتظارات سیاستی نگاه میکنند. آنها به پیشبینی تغییرات احتمالی در سیاستهای ارزی، واردات خودرو و تصمیمات قیمتگذاری دستوری توجه دارند. وقتی که آینده ارزی و وضعیت عرضه خودرو مبهم است، دلالان سعی میکنند با خرید و نگهداری خودرو در این دورههای رکودی، از نوسانات آینده بهرهبرداری کنند. این نوع رفتار، نه ناشی از تحرکات بازار کنونی بلکه به دلیل عدم قطعیت آینده است که باعث میشود دلالان به طور پیشدستانه وارد بازار شوند.
چرا افزایش نرخ ارز به افزایش معاملات منجر نشد، در شرایطی که نرخ ارز افزایش یافته، چرا این تغییر تاثیر زیادی بر حجم معاملات و قیمت خودروها نداشته است؟
معمولا در دورههای گذشته، افزایش نرخ ارز بهطور مستقیم به افزایش قیمتها در بازار خودرو و تحریک تقاضای مصرفی منجر میشد. اما در این دوره، رکود تقاضای واقعی و کاهش قدرت خرید خانوارها مانع از این شده که رشد قیمتها بهطور کامل در بازار خودرو مشاهده شود. علاوه بر این، عدم اطمینان اقتصادی و آینده مبهم نرخ ارز باعث شده تا مصرفکنندگان واقعی از خرید خودرو خودداری کنند، زیرا احساس میکنند در شرایط فعلی خرید خودرو یک ریسک بالاست. بنابراین، افزایش نرخ ارز نتوانسته است همانند گذشته واکنشهای قوی در بازار خودرو ایجاد کند.
با وجود جذابیت بالای بازارهایی مانند طلا و ارز، چرا همچنان بخشی از نقدینگی سوداگرانه به بازار خودرو متمایل است، آیا خودرو به دلیل ماهیت فیزیکی، محدودیت عرضه و امکان نگهداری، همچنان نقش «پناهگاه نیمهامن سرمایه» را ایفا میکند؟
بازار خودرو هنوز بهعنوان یک پناهگاه سرمایه برای بسیاری از افراد و دلالان عمل میکند. با وجود نوسانات بازارهای ارز و طلا و عدم اطمینان از رشد یا کاهش قیمتها در این بازارها، خودرو به دلیل ویژگیهایی همچون کمریسک بودن در مقایسه با سایر داراییها، همچنان جذابیت خود را حفظ کرده است. در شرایطی که بازارهای مالی و بورس با عدم ثبات روبهرو هستند و بسیاری از سرمایهگذاران به دنبال گزینههایی برای حفظ ارزش داراییهای خود میگردند، خودرو بهعنوان یک کالای فیزیکی که میتوان آن را نگهداری کرد، بهشدت محبوب میشود. حتی در مواقعی که تقاضای مصرفی در بازار پایین میآید، دلالان و سرمایهگذاران به این دلیل به سمت خودرو میروند که اعتقاد دارند در آینده قیمت آن بالا خواهد رفت و قادر خواهند بود از این طریق سود قابلتوجهی کسب کنند
تا چه اندازه شکاف میان قیمت کارخانه و بازار آزاد، حتی در شرایط رکودی، زمینهساز بازگشت دلالی شده است؟ آیا میتوان گفت قیمتگذاری دستوری، عملا بازار را به نفع بازیگران غیرمصرفی قفل کرده است؟
قیمتگذاری دستوری خودرو در ایران همیشه یکی از عواملی بوده که بهطور مستقیم دلالی را تقویت کرده است. شکاف قابل توجه میان قیمتهای کارخانه و بازار آزاد فرصتی را برای دلالان ایجاد میکند تا بهسادگی از این تفاوت بهرهبرداری کنند. زمانی که قیمت خودرو در کارخانه پایینتر از قیمت بازار آزاد است، دلالان میتوانند خودرو را با قیمت پایینتر از کارخانه خریداری کرده و در بازار آزاد با قیمت بالاتر به فروش برسانند. این تفاوت قیمتی، حتی در شرایط رکودی، انگیزهای قوی برای دلالان ایجاد میکند. در نتیجه، تا زمانی که قیمتگذاری دستوری ادامه داشته باشد، شکاف قیمتی بیشتر میشود و دلالان همچنان در بازار حضور خواهند داشت، چون برای آنها این شکاف، یک منبع سود مطمئن محسوب میشود.
