«آهو» از نخستین محصولات شرکت بازرگانی«جیپ» بود که در آن روزگار یکی از سرمایه‌داران بنام و با نفوذ دهه ۳۰ و ۴۰ به نام «جعفر اخوان» این شرکت را تاسیس کرده بود و درباره او نوشته‌اند که او در سال ۱۳۳۵ موفق شد نمایندگی شرکت «جیپ» امریکایی را در ایران بگیرد و در نخستین گام، اقدام به وارد کردن «جیپ ویلیز» کرد، خودرویی که یادگار جنگ جهانی دوم بود و به دلیل قابلیت‌های کاربردی و دوام بالا، در سال‌های بعد از جنگ هم تولید آن در امریکا ادامه پیدا کرد.

هر چند «اخوان» فعالیت خود را با واردات اتومبیل آغاز کرد اما خودرونویسان معاصر درباره او نوشته‌اند که او به‌طور اساسی اندیشه تولید در سر داشت و با چنین دیدگاهی در سال ۱۳۳۰ کارخانه شرکت بازرگانی «جیپ» را برای مونتاژ محصولات «جیپ»، از جمله همین «آهو»‌ موردبحث گزارش امروز ما، در کیلومتر ۹ جاده مخصوص کرج به ثبت رسانید.

دیری نپایید که «شرکت بازرگانی جیپ»، تولید «جیپ ویلیز» را با تغییر نام به «جیپ شهباز» در سال۱۳۳۸ آغاز کرد و به دنبال آن «وانت سیمرغ» به عنوان یک بارکش پرقدرت در همان سال تولید شد. انتخاب این محصولات برای بازار آن دوران ایران انتخابی هوشمندانه بود، چراکه با توجه به وضع راه‌های کشور، خودرویی ۲ دیفرانسیل شاسی‌بلند، بهترین خودروی ممکن برای رفت و آمد در ایران بود. آینده نشان داد، انتخاب این ۲ محصول صحیح بوده است چراکه این ۲خودرو در حدود ۳ دهه روی خط تولید این شرکت قرار داشتند و در این مدت در مقابل هجوم خودروهای وارداتی به خوبی مقاومت کردند. با تولید خودروهای «لندروور» توسط شرکت «مرتب» در سال۱۳۴۱، جیپ به خودروی وزارتخانه‌ها و به‌ویژه وزارت بهداری و آب و برق تبدیل شد.

خودروهای شاسی‌بلند و وانت هرچند فروش خوبی داشتند اما بازار خودرو کشور در دهه۴۰ شمسی تشنه خودروهای سواری بود و با چنین بازاری، تمرکز روی خودروهای شاسی‌بلند نمی‌توانست آینده شرکت را تامین کند. با این دیدگاه، «جعفر اخوان» بار دیگر مذاکره با گروه AMC یا همانAmerican Motors Corporation را آغاز کرد. اخوان در مذاکرات موفق شد امتیاز مونتاژ خودرو «رامبلر» را از این شرکت بگیرد و در سال۱۳۴۶ این خودرو را با نام «شاهین» به عنوان مدل پایه و «آریا» به عنوان مدل با امکانات بیشتر به بازار عرضه کرد.

این ۲ خودرو هرچند در مقابل خودروهای شورولت و فوردهای وارداتی از امریکا حرف چندانی برای گفتن نداشتند اما به سبب مونتاژ داخل کشور، قیمت‌شان پایین‌تر بود و به دلیل دوام بالا مورداستقبال قرار گرفتند. در همین سال خودرو شاسی‌بلند دیگری به نام «جیپ آهو» به خط تولید شرکت اضافه شد. به این ترتیب شرکت سهامی «جیپ ایران» در میان تولیدکنندگان داخلی که البته کم‌شمار هم بودند، در جایگاه سازنده خودروهای لوکس قرار گرفت و قشر پردرآمد را به عنوان خریداران خود انتخاب کرد.

در گزارش امروز این صفحه، درباره چگونگی طراحی و ساخت «آهو»های اولیه در شرکت «جیپ امریکا» و دیگر نقاط جهان، مطالبی برگزیده‌ایم که می‌خوانید.

وقتی «آهو» پا به این جهان گذاشت «آهو» نه‌تنها در ایران، بلکه در جهان نیز از نخستین اتومبیل‌های شاسی‌بلند لوکس است که تعداد زیادی از آن در سال‌های ۱۹۶۳ تا ۱۹۹۱میلادی ساخته شد و مورداستقبال علاقه‌مندان به اتومبیل‌های صحرایی قرار گرفت. اتومبیلی که برای چند دهه تولید شد و از لحاظ مدت تولید مقام سوم را در تاریخ ساخت خودروهای امریکا به خود اختصاص داد و در تمام مدت ۲۸ سالی که روی خط تولید قرار داشت، فقط تغییرات اندکی روی آن انجام شد.

به گفته طراحان اتومبیل جهان، «آهو» که در غرب با نام «واگنر» آن را صدا می‌زنند، در واقع پیشتاز بازار خودروهای شاسی‌بلند شناخته شد، چرا که بیشتر اتومبیل‌های ۴×۴ که در دهه ۶۰ طراحی شدند، جعبه‌ای شکل، ساده و زمخت بودند و در مقایسه با تولیدات شرکت «اینترنشنال هاروستر» و «لندروور» (که به‌طور صرف برای کار و بدون هرگونه تجملات و تزئینات با طراحی داخلی مشابه یک تراکتور ساخته می‌شدند) «آهو» یک وسیله نقلیه لوکس محسوب می‌شد. به‌طور اساسی سری «جیپ اس‌جی» و در راس آنها «آهو» با امکاناتی بی‌سابقه در این رده از ماشین‌ها مانند فرمان هیدرولیک، گیربکس اتوماتیک و... در کنار موتورهای پر قدرت انقلابی در این عرصه محسوب می‌شدند.

کمپانی جیپ ساخت «آهو» را ۷ سال پیش از اینکه کارخانه انگلیسی «لندروور» فروش سری «رنجروور» را آغاز کند، کلید زد؛ ۲۴ سال قبل از اینکه بازار شاسی‌بلندهای لوکس در امریکا شکل بگیرد که در آن زمان هم «جیپ گرند چروکی» موفق بود. در گرما گرم رقابت کمپانی‌های معروف امریکایی بر سر بازار خودروهای ۴ چرخ متحرک، «ویلیس» مدیرعامل وقت کمپانی «جیپ»، تصمیم گرفت یک خودرو جدید و پیشرفته متناسب با نیازهای روز بسازد. در اوایل دهه ۶۰میلادی«ویلیس اورلند موتورز» توسط «کایسر جیپ» خریداری شد. در همین زمان «آهو» جایگزین «جیپ واگن ویلیس» شد. شروع تولید «واگن ویلیس» به سال ۱۹۴۶میلادی برمی‌گشت و جالب اینکه تا سال ۱۹۶۵میلادی هم تولید شد.

در سال ۱۹۶۳میلادی طرح‌های نخستین توسط طراح صنعتی معروف آن زمان «بروک استیونس» جان گرفتند. مهندسان «ویلیس» مجبور شدند برای خلق این اثر با انجام تحقیقات گسترده‌ای اطلاعات فنی آن زمان را افزایش دهند که هزینه این تحقیقات افزون‌بر ۲۰ میلیون دلار امریکا بود.

«آهو»‌ اولیه از نظر طراحی یک وسیله نقلیه با اتاق کامل بود که روی شاسی «جیپ هونچو» سوار شده بود و به صورت پیش‌فرض در ۲ نوع «۲ در» و «۴ در» تولید می‌شد که «مدل ۲» در آن به شکل کابین‌دار یا استیشن هم موجود بود. به این شکل که به جز درها مابقی پنجره جانبی، ثابت و در پشتی هم ۲ تکه با پنجره پایین رونده بود.

نخستین «آهو»ها با موتور «تورنادو SOHC» ۶ سیلندر خطی ۳۸۰۰ سی‌سی ساخت «ویلیس» وارد بازار شدند. این موتور در سال ۱۹۶۲میلادی یک آپشن برای جیپ‌های قدیمی‌تر محسوب می‌شد؛ ۱۴۰ اسب بخار نیرو داشت و بهره‌وری مصرف سوخت‌اش برای آن زمان بسیار عالی بود. هرچند مشکلات سیستم خنک‌کننده و صدای بسیار بلند در هنگام صعود به ارتفاع (دور موتور بالا) کمپانی تولیدکننده را به‌ناچار به سمت ساخت موتور نه چندان فشرده ۱۳۳ اسب بخاری (۹۹ کیلو وات) در سال ۱۹۶۴میلادی سوق داد.

در سال ۱۹۶۳میلادی یعنی همان زمانی که کمربند ایمنی هنوز یک آپشن بود! کمپانی نام خود را به Kaiser Jeep Corporation تغییر داد و در سال ۱۹۶۴میلادی هم تغییرات اندکی در موارد فنی و ظاهری رخ داد. به طور مثال سیستم تهویه هوا به صورت آپشن ارائه شد و در اواخر سال ۱۹۶۵میلادی موتور ۳/۸ لیتری (۲۳۲اینچ مکعب) ۶ سیلندر خطی ساخت «امریکن موتورز» جایگزین موتور «تورنادوSOHC» شد، به علاوه اینکه امکان انتخاب موتور ۲۵۰ اسب بخاری ۵/۴ لیتری V شکل ساخت شرکت «اِی‌اِم‌سی» برای «آهو» و وانت پیکاپ «گلادیاتور» فراهم شد که این محبوب‌ترین آپشن آن سال بود.

آهوهای وحشی یا سوپر «آهو»ها وقتی مدل‌های جدیدتر «آهو»ها در سال ۱۹۶۶میلادی با پیشرفت چشمگیر و افزایش قدرت موتور ۲۷۰ اسب بخاری و ۸ سیلندر روانه بازار اتومبیل شد، به آنها سوپر «آهو» یا «آهو»های وحشی گفتند که در اصطلاح خودروسازان امریکایی «سوپر واگنر» خطاب و خوانده می‌شد. سوپر «آهو»های این نسل از لحاظ امکانات رفاهی برای خود منحصر به فرد بودند. به طور مثال دارای رادیوپخش با دکمه‌های فشاری، قابلیت تنظیم ارتفاع فرمان، چراغ سقفی کارآمد، سیستم تهویه مطبوع، «در» صندوق عقب فنردار، ترمزهای هیدرولیک و جعبه دنده خودکار ۴۰۰ «تی‌اچ» شده بودند، گرچه ساخت این نسل هم در سال ۱۹۶۹میلادی پایان یافت.

بعد از آن «آهو»های مدل ۱۹۶۷ تا مدل ۱۹۷۱ بودند که مدل‌های تک دیفرانسیل (۲چرخ متحرک) با افزایش فروش مدل‌های ۲ دیفرانسل (۴چرخ متحرک) به مرور از رده خارج و در نهایت تولیدشان متوقف شد که در اواخر سال ۱۹۶۸میلادی به مرور تولید مدل‌های ۲در نیز متوقف شدند.

از سال ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۱میلادی «آهو» به موتور ۸ سیلندر با حجم ۵/۷ لیتر (۳۵۰ اینج مکعب) با قدرت ۲۳۰ اسب بخار (۱۷۲ کیلو وات) ساخت کارخانه «بیوک» مجهز شد. گرچه موتور اخیر (ساخت بیوک) قدرت کمتری نسبت به موتور ۸ سیلندر قبلی داشت که گویا ۲۳۰ اسب بخار در برابر ۲۵۰ اسب بخار بود اما در دور موتورهای پایین، گشتاور بیشتری تولید می‌کرد و بعد از سال ۱۹۷۱میلادی تمامی «آهو»ها به طور انحصار با موتورهای ساخت «ای‌ام‌سی»‌ تولید شدند.

در اوایل سال ۱۹۷۰میلاد شرکت امریکن موتورز کارخانه «کاسیر جیپ» را خریداری و تغییرات مثبتی را روی محصولات خود اعمال کرد. این تغییرات برای کاهش سر و صدای آهو، کم کردن لرزش‌ها و افزایش نرمی اتومبیل انجام شد که در مجموع باعث افزایش حس لذت تجربه رانندگی با «آهو» شد.

«آهو»های دهه ۱۹۷۰میلادی تغییرات فنی گسترده‌ای نداشتند اما اختراع «کوارد تراک» به‌تنهایی برگ درخشانی بود در تاریخچه تولید این اتومبیل و در همین دوران بود که موتورهای متنوع و پر قدرتی برای این خودرو معرفی شدند. در این بین «آهو»های سال ۱۹۷۱میلادی دارای طراحی مدل ویژه‌ای شدند که به اختصار «ایکس کد» نامیده می‌شد، این مدل به همراه کناره‌های چوبی و امکانات آسایشی و قدرت بیشتر تنها با پرداخت ۱۰۰۰ دلار بیشتر از قیمت مدل پایه قابل‌خریداری بود.

فراز و نشیب‌های «آهو» پس از سال ۱۹۷۱میلادی موتور ۵/۹ لیتری ۲ دهانه V شکل ساخت «امریکن موتورز» جایگزین موتور ۵/۷ لیتری ساخت «بیوک» شد. در ادامه نیز موتور ۶/۶ لیتری در دسترس خریداران قرار گرفت و در سال ۱۹۷۳میلادی ابتکار «جیپ» در ارائه سیستم ۴ چرخ متحرک دائم که به نام «کوارد تراک» نامیده می‌شد، باعث گرایش خریداران به سمت «جیپ» شد. اینها بیشتر کسانی بودند که از کارکردن با گیربکس دنده کمک و پلوس خلاص‌کن‌های دستی خسته شده و به دنبال آسایش بیشتری به هنگام رانندگی بودند.

در سال ۱۹۷۴میلادی «امریکن موتورز» دوباره مدل ۲در «آهو» را این بار با نام «چروکی» احیا کرد؛ این خودرو جایگزین مدل «جیپستر کاماندو» شد، هر چند از سال ۱۹۷۲میلادی تولید و فروش آن تقریبا متوقف شده بود. مدل «چروکی» آن نیز به‌شدت موردتوجه قشر جوان قرار گرفت، درحالی که «آهو» هنوز یک خودرو خانوادگی محسوب می‌شد.

در سال‌های ۱۹۷۴ تا ۱۹۷۷میلادی تغییرات جزئی و ظاهری در «آهو» اعمال شد. با گذر زمان و حضور موفق «جیپ چروکی» در بازار مصرف، «امریکن موتورز» تصمیم گرفت، بازار جدیدتری را در طبقه اتومبیل‌های «لاکچری» برای «آهو» ایجاد کند.

«آهو»های رام شده دهه ۷۰ و ۸۰میلادی در دهه ۷۰میلادی با تبدیل شدن موتورهای V شکل ۸سیلندر به عنوان انتخاب نخست بین خریداران به‌ویژه متقاضیان «چروکی»، تقاضا برای موتور ۴/۲ لیتری ۶ سیلندر خطی، به‌شدت کاهش یافت و تنها بعد از بحران سوخت سال ۱۹۷۹م بود که دوباره به عنوان گزینه خریداران مطرح شد و خرید آن رونق یافت.

در دهه ۸۰میلادی به‌ویژه سال ۱۹۸۰م «آهو» با افت فروش مواجه شد به‌طوری که فقط ۱۰ هزار و ۴۸۱ دستگاه در آن سال فروخته شد. اما بعد از آن دوباره سیر صعودی خود را از سر گرفت به طوری که در سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۳م به ترتیب ۱۳ هزار و ۴۷۱، ۱۸ هزار و ۷۰۹ و ۱۸ هزار و ۴۷۸ دستگاه از آن فروخته شد. در ابتدای دهه ۸۰میلادی، هنگامی که فروش دوباره جان گرفته بود «آهو» به صورت استاندارد با جعبه دنده دستی ارائه می‌شد اما از سال ۱۹۸۳م به بعد دنده اتوماتیک به همراه «کوارد تراک» به‌صورت عمومی روی تمام «آهو»های تولیدی قرار می‌گرفت.

با اعمال این تغییرات و بهره‌گیری از موتور ۴/۲ لیتری «آهو» توانست استاندارد آژانس حفاظت محیط‌زیست ایالات متحده امریکا را به دست آورد که طبق آن مصرف اتومبیل باید در هر ۱۰۰ کیلومتر ۱۳ لیتر در شهر و ۹/۴ لیتر در آزادراه باشد که این مقدار برای یک «اس‌یووی» عالی محسوب می‌شد.

این تاییدیه به کمپانی اجازه می‌داد که در زمینه مصرف بهینه خودرو تبلیغ کند اما در نهایت با وجود تمام این مسائل همواره موتور پرمصرف ۸ سیلندر ۵/۹ لیتری محبوبیت خود را میان خریداران تشنه قدرت حفظ کرد و در سال ۱۹۸۱م تولید «آهو» به ۳ مدل توسعه یافت که عبارت بودند از «آهو»ی مدل پایه که شامل گیربکس ۴ دنده، پلوس خلاص کن، فرمان هیدرولیک، ترمز بوستردار دارای دیسک در چرخ جلو و موکت کف ماشین بود، مدل جدید «آهو»ی «بروگهام» که شامل به‌روزرسانی‌های داخلی ازجمله استفاده از روکش چوب برای تزئینات و ادوات داخلی، موکت نرم برای کف، شیشه بالابر برقی در عقب، افزایش روشنایی داخل کابین و افزایش راحتی مسافران شده و از نظر بیرونی شامل لایه چوب نازک به ۲ طرف بدنه، باربند، چراغ روی در، چارچوب دور شیشه ۳ربعی عقب و زه پایینی در صندوق عقب می‌شد، ولی نسخه تولید محدود «آهو» در صدر جدول می‌درخشید با امکاناتی نظیر دنده اتوماتیک، دگمه انتخاب حالت ۴ چرخ متحرک، تهویه مطبوع، شیشه دودی، شیشه بالابر برقی، قفل مرکزی، کروز کنترل، رادیو استریو، عایق صوتی مضاعف، صندلی برقی راننده و کمک‌راننده ۶ جهته با دسته کنترل مرکزی، به‌روزرسانی رودری‌ها، دور فرمان چرمی، کف‌پوش موکت با ضخامت بیشتر و پوشش جمع‌شدنی روی وسایل موجود در صندوق عقب.