شبکه حمل‌ونقل عمومی تهران در وضعیت احتضار به سر می‌برد و ظاهرا، فهرست مشکلات با اولویت بالاتر در کشور آن‌قدر طولانی است که کسی صدای زنگ هشدار در این حوزه را نمی‌شنود. بر این اساس، در حالی که برآورد می‌شود تهران نیاز به حدود ۱۹ هزار دستگاه اتوبوس داشته باشد، اکنون تنها کمی بیش‌از ۵ هزار دستگاه اتوبوس در پایتخت فعال هستند و از این میان هم، ۶۰ درصد بالای ۱۰ سال سن دارند. از آن سو، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران هم می‌گوید که حدود هزار دستگاه اتوبوس طی یک‌سال‌ونیم گذشته دست از کار کشیده‌اند، چراکه فعالیت آنها برای مالکان‌شان توجیه اقتصادی نداشته، این‌ها همه در حالی است که براساس قانون، شهرداری، پلیس و البته دولت، مسئول تزریق بودجه به شبکه حمل‌ونقل عمومی تهران به طور عام و شبکه اتوبوسرانی تهران به طور خاص هستند.
روز گذشته مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران گفت: تحریم‌ها و رشد نرخ ارز و تجهیزات، در کنار شیوع کرونا، باعث افت ۶۰درصدی مسافران و کاهش بخش قابل‌توجهی از درآمدهای شرکت واحد شده‌اند.
محمود ترفع با تاکید بر اینکه حمایت از حمل‌ونقل عمومی یک وظیفه دولتی است، افزود: چون حمل‌ونقل عمومی فعالیت سودآوری نیست، سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی در این بخش سوددهی ندارد و از این رو، حمایت دولت از آن ضرورت دارد.
وی با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته، دولت به حمل‌ونقل عمومی تهران اتوبوس تحویل می‌داد اما اکنون سال‌هاست دیگر اتوبوسی به تهران تحویل نداده است، ادامه داد: بعد از سال‌ها، سال گذشته ۲۵۰ دستگاه اتوبوس و مینی‌بوس جدید خریداری و در ناوگان حمل‌ونقل عمومی تهران به‌کار گرفته شدند.
ترفع با بیان اینکه شهرداری تهران فراتر از سهم خود به ناوگان اتوبوسرانی تهران کمک می‌کند و اگر دولت کمک کند، می‌توانیم امیدوار باشیم ناوگان حمل‌ونقل عمومی جان تازه‌ای بگیرد، تصریح کرد: در صورت عدم حمایت دولت و به این ترتیبی که پیش می‌رویم، ناوگان اتوبوسرانی تهران به‌زودی زمین‌گیر می‌شود.
ناوگان اتوبوسرانی تهران به‌ویژه در بخش خصوصی، بسیار فرسوده شده و رانندگان اتوبوس‌ها نیز به تدریج مسن می‌شوند. از طرفی، سال ۱۳۹۹ سخت‌ترین سال در تاریخ ۶۵ ساله ناوگان اتوبوسرانی تهران بود.
وضعیت چقدر خراب است؟
اما وضعیت ناوگان اتوبوسرانی در تهران واقعا تا چه حد نگران‌کننده است؟ رئیس شورای شهر تهران، در آبان‌ماه سال گذشته، از عبور سیستم حمل‌ونقل عمومی از وضع هشدار خبر داده و گفته بود تهران حدود دو سال است که از وضعیت هشدار در سیستم حمل‌ونقل عمومی عبور کرده و این سیستم به آستانه فروپاشی رسیده است.
محسن هاشمی گفته بود: اکنون ۱۰ سال است ناوگان اتوبوسرانی تهران نوسازی نشده و درحال‌حاضر بیش از ۸۰ درصد اتوبوس‌های تهران فرسوده شده‌اند و با کمبود ۵۰درصدی هم مواجه هستیم، یعنی به جای ۹ هزار دستگاه اتوبوس، اکنون حدود ۵ هزار و ۵۰۰ دستگاه اتوبوس فعال در تهران داریم.
سیدمناف هاشمی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران هم طی روزهای اخیر، با اشاره به وضعیت ناوگان اتوبوسرانی تهران گفت: وضعیت اتوبوسرانی در تهران مناسب نیست و ۶۰درصد اتوبوس‌ها عمر بالای ۱۰ سال دارند و فقط هزار دستگاه اتوبوس طی یک و نیم سال گذشته دست از کار کشیده‌اند، چون فعالیت آنها برای مالکان توجیه اقتصادی نداشته است.
اما مقصر این وضعیت کیست؟ «دنیای خودرو» برای پاسخ به این پرسش سراغ محمد علی سادسی، کارشناس حوزه ترافیک و شهرسازی رفت و از او پرسید چرا وضعیت سیستم حمل‌ونقل عمومی پایتخت، به‌ویژه در حوزه اتوبوسرانی به اینجا رسیده است.
سادسی گفت: ناوگان اتوبوسرانی شهری تهران، دستکم از سال ۱۳۹۰ به‌این‌سو نوسازی نشده و در بهترین حالت، تنها معادل ۲درصد تمام ظرفیت این ناوگان در یک‌دهه اخیر، اتوبوس جدید اضافه شده است.
او ادامه داد: ناوگان اتوبوسرانی پایتخت، حداقل سهم ۱۶درصدی از حمل‌ونقل شهری را در تهران بر دوش دارد و در کنار شبکه مترو و شبکه تاکسیرانی، روزانه حدود ۱۰ میلیون سفر درون‌شهری را مدیریت می‌کند. با این همه، نه فقط شهرداری بلکه دولت هم بودجه‌ای ندارد که به این شبکه تزریق کند و همین موضوع، این شبکه را زمین‌گیر کرده است.
سادسی ادامه داد: در سال‌های اخیر و براساس طرح موسوم به LEZ، قرار بود بخشی از درآمدهای دولت از محل اجرای قانون هوای پاک و همچنین درآمدهای ناشی‌از اخذ جریمه‌های رانندگی به شهرداری تهران تخصیص داده شود.
ازسوی‌دیگر، شورای اقتصاد کشور هم در سال ۱۳۹۷ مقرر کرده بود با استفاده از منابع حاصل از صرفه‌جویی در مصرف سوخت، ظرفیت ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران به حدود ۱۹ هزار دستگاه اتوبوس برسد. اما هیچ‌کدام از دستگاه‌های مربوطه به وظیفه خود در این زمینه عمل نکردند.
به این ترتیب، به نظر می‌رسد شبکه حمل‌ونقل عمومی در تهران (که شبکه اتوبوسرانی در بهترین حالت تنها حدود یک‌هفتم بار آن را به دوش می‌کشد) واقعا وضعیت وخیمی داشته باشد. این در حالی است که منابع مالی موردنیاز برای سر و سامان دادن به این شبکه، آن‌قدر هنگفت هستند که تامین آنها خارج از توانایی نهادهای اقتصادیِ ایران به نظر می‌رسد.
تنها به‌عنوان یک نمونه،محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران، چندی قبل گفته بود برای تکمیل خطوط مترو تهران به حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز داریم، این در حالی است که دولت و شهرداری قطعا توانایی تامین این میزان منابع مالی برای توسعه مترو پایتخت را ندارند.
