به گزارش «اخبار خودرو»،اعلام فراخوان برای بیست‌وچهارمین دوره رتبه بندی پانصد شرکت برتر ایران از سوی سازمان مدیریت صنعتی در حالی اعلام شده است که بنا بر ۳۳ شاخص اصلی این رتبه بندی که در هفت دسته اصلی قرار میگیرند، خودروسازان بزرگ امسال نخواهند توانست جز در شاخص فروش و ارزش دارایی‌ها، جایگاه سال‌های دورتر خود را در این رنکینگ تکرار کنند.
سرفصل نخست این رتبه بندی اندازه و رشد شرکت است که فروش، رشد فروش، فروش سرانه، ارزش افزوده، تعداد کارکنان، رشد اشتغال، دارایی و رشد دارایی را مد نظر قرار میدهد. اما سرفصل دوم این رنکینگ، سودآوری و عملکردهایی است که شامل سود، رشد سود، بازده فروش، بازده داراییف گردش دارایی و... می‌شود که در این معیارها خودروسازان بنا بر صورت‌های مالی سال ۱۳۹۹ درمجموع با ۸۵هزار میلیارد تومان زیان انباشته مواجه هستند. در سرفصل سوم که بهره وری است نیز در مقایسه با سال‌هایی که تیراژ تولید بین ۱.۲ تا ۱.۶ میلیون دستگاه بوده، افت قابل توجهی رقم خورده است. صادرات سرفصل چهارم این رتبه بندی است که در این سرفصل نیز خودروسازان به دلایل مختلفی ازجمله موانع تحریمی با کاهش شدید مواجه بوده اند.
بدیهی است میزان نقدینگی خودروسازان نیز به عنوان معیار اصلی بعدی در سطح نامطلوبی قرار دارد، تا جایی که گردش نقدینگی صنعت خودرو به ۰.۷درصد در سال رسیده است! در سرفصل ششم و هفتم نیز که بحص شاخص‌های بدهی و بازار بوده و مشتمل بر نسبت بدهی و پوشش هزینه بهره و نیز ارزش بازار و بازده بازار حقوق صاحبان سهام است، خودروساران علاوه بر ۷۰هزار میلیارد تومان بدهی به قطعه‌سازان که حدود ۴۵هزار میلیارد تومان آن تعیین تکلیف نشده و معوق گردیده، بدهی های سنگینی نیز به بانکها دارند. این در حالی است که بنا بر رتبه بندی پانصد شرکت برتر ایران در سال ۹۶ که با الگوی فورچون۵۰۰ (Fortune Global ۵۰۰) برای شرکت‌های برتر دنیا انجام می‌شود، خودروسازان پس از بانکها، پتروشیمی ها، تولیدکنندگان فراورده های نفتی و فلزات اساسی در رتبه پنجم قرار داشتند. اما حساسیت افت جایگاه خودروسازان در این رنکینگ ها از این لحاظ نیز بسیار بالاست که صنعت خودرو پس از صنعت بانکداری بالاترین سهم اشتغالزایی را در کشور دارد.
در همین خصوص، گفت‌وگویی با ابوالفضل کیانی بختیاری، رییس سازمان مدیریت صنعتی انجام داده‌ایم که نهاد متولی این رتبه‌بندی در ایران است.
رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران طی ۲۴ سال گذشته (از سال ۱۳۷۷ تاکنون) در شرایط اقتصادی مختلف کشور؛ چه در ایام رشد و رونق و رشد چه در دوران افت و رکود انجام شده است. مهم‌ترین اهدافی که این رتبه‌بندی دنبال می‌کند، چیست؟
مهم‌ترین اهداف رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران؛ تولید اطلاعات در مورد بنگاه‌های اقتصادی کشور و شفاف‌سازی فضای کسب‌وکار، رتبه‌بندی شرکت‌ها از نظر میزان اثرگذاری در اقتصاد ملی، گسترش رقابت بین بنگاه‌های اقتصادی و استفاده از نتایج رتبه‌بندی برای کمک به برنامه‌ریزی اقتصادی در کشور است. در رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران و رتبه بندی های مشابه، ابتدا ۵۰۰ شرکت براساس شاخص میزان فروش انتخاب و رتبه‌بندی می‌شوند. پس از آن، این شرکت‌ها براساس شاخص‌های دیگری نیز رتبه‌بندی می‌شوند. به عبارت دیگر شاخص‌های مختلف در این رتبه‌بندی‌ها با هم ترکیب نمی‌شوند.
میزان تولید ارزش افزوده در این رتبه‌بندی ذیل سرفصل فروش تعریف شده است. چرا شرکت‌هایی که ارزش افزوده بیشتری ایجاد می‌کنند، براساس ارزش افزوده تقسیم بندی نمی‌شوند تا بیشتر مورد حمایت قرار گیرند؟
غیر از فروش، شرکت‌ها براساس ۳۲ شاخص دیگر هم ازجمله ارزش افزوده و سود هم رتبه‌بندی می‌شوند. بر این اساس، مشخص می‌شود که کدام‌یک از شرکت‌ها ارزش افزوده بیشتری ایجاد می‌کند.
میزان شفافیت صورت‌های مالی ارائه‌شده از سوی خودروسازان برای حضور در رتبه‌بندی شرکت‌های برتر چگونه بوده است؟
به‌رغم آن‌که بسیاری شرکت‌های بزرگ در سال‌های توقف یا کاهش رشد درآمد یا سودشان، برای حفظ وجهه خود از حضور در رتبه‌بندی صرف نظر می‌کنند، خودروسازان همه ساله و بی آن که اِبایی از شفاف‌سازی داشته باشند، اطلاعات خود را در بخش‌های ۳۳گانه در اختیار سازمان مدیریت صنعتی گذاشته‌اند که قابل تقدیر است.
وضعیت خودروسازان در رتبه‌بندی امسال جز در هشت معیار زیرمجموعه شاخص‌های اندازه و رشد شرکت یا به‌عبارت دیگر فروش، خوب نیست و درواقع در این شاخص نیز به مدد نرخ تورم عدد حاصله قابل توجه است. بر این اساس، نتایج این رتبه‌بندی دربرگیرنده چه پیام‌هایی برای صنعت خودرو کشور است؟
کسب نتایج نامناسب در این شاخص‌ها، زنگ هشداری است برای توجه ویژه به صنعت خودرو با هدف ایجاد یک اقتصاد پایدار در این صنعت که متضمن درونزایی و بروننگری توامان آن باشد. تحریم پذیری صنعت خودرو ایران به دلیل نداشتن جایگاه در زنجیره ارزش بینالمللی است؛ صنعتی که در کشاکش تحریم ها بیش از پیش به اهمیت آن در رونق تولید پی می بریم و داشته ها و نداشته های آن روشنتر می‌شود. شاخص تاب آوری این صنعت که ازجمله شاخص های رتبه بندی پانصد شرکت برتر کشور نیز بوده، بسیار پایین است.
صنعت خودرو ما نیاز به تقویت توان رقابتپذیری و برندسازی در سطح بینالمللی دارد و این نیازمند اصلاح ساختاری و بازپیکره بندی آن است. نمیتوان با صنعتی که نقش مهمی در ایجاد اشتغال پایدار مستقیم و غیرمستقیم دارد و سهم بزرگی در تولید ناخالص داخلی، بیبرنامه و غیراستراتژیک برخورد کرد، آن هم درحالی‌که صنعت خودرو جهان در مسیر انقلاب صنعتی چهارم و هوشمندسازی حرکت می‌کند و انعطافپذیری خود را برای همسویی با کسب وکارهای پلت فرمیک بیشتر کرده است. صنعت خودرو جهان در حالی به سمت استقرار چرخه دوم حیات خود میرود که صنعت خودرو ما هنوز در استقرار چرخه نخست حیات خود مشکل دارد.
چرا برخی خودروسازان به رغم زیان انباشته سنگین، رتبه بهتری را در رنکینگ سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ به دست آورده‌اند؟
درخصوص سود و زیان هم این رتبه‌بندی به‌صورت جداگانه انجام می‌شود. درواقع ما پس از بررسی دیتای دریافتی، به ۳۳ رنکینگ مختلف و متفاوت می‌رسیم که یکی از آن‌ها هم میزان سود است و خودروسازان در آن رتبه‌بندی جایگاه خوبی ندارند؛ ممکن است یک شرکت از نظر شاخص فروش رتبه دهم را داشته باشد و از نظر شاخص سود مثلا شرکت پنجاهم باشد. این موضوع در گزارش‌ها در نظر گرفته شده است. در این روش رتبه‌بندی که فورچون هم اجرا می‌کند، این ۳۳ شاخص با هم ترکیب نمی‌شوند. این است که به تعداد این شاخص‌ها، در گزارش تفصیلی جدول ارائه می‌شود. این در حالی است که بسیاری از رتبه‌بندی‌ها و ارزیابی‌های دیگر براساس مدل‌ها و الگوهای ترکیبی انجام می‌شود که برآیند چند متغیر را در یک جدول ارزیابی منتشر می‌کنند و به هر شرکت یک رتبه کلی داده می‌شود، اما این الگو مد نظر نبوده و نیست و همه شاخص‌ها را به‌صورت جداگانه بررسی می‌کنیم.
در رتبه‌بندی جدید شرکت‌ها چه مواردی در نظر گرفته شده است و چه تفاوتی بین رتبه‌بندی سال جدید با سال‌های گذشته وجود دارد؟
برای نخستین بار در رتبه‌بندی‌های جدید ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به رتبه‌بندی شرکت‌های برتر دیده شده است. بر این اساس، امیدواریم در سال آینده با توجه به ثبت ۷هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور، شاهد حضور تعداد کثیری از دانش‌بنیان‌ها در رتبه‌بندی شرکت‌های برتر باشیم. البته در این خصوص هنوز نتوانسته‌ایم همه معیارهای پایش و ارزیابی را تعریف کنیم که تا سال آینده این ضعف برطرف خواهد شد.
با توجه به این‌که شرکت‌های دانش‌بنیان در صنایع خودرو و قطعه‌سازی نیز بسیار فعال شده‌اند، چه اقداماتی در این خصوص انجام شده است؟
در این زمینه، دیدارهایی با شرکت‌های دانش‌بنیان برتر داشته‌ایم و به اتفاق این شرکت‌ها در فراکسیون دانش‌بنیان مجلس نیز جلسه‌ای برگزار کرده و اعلام آمادگی کردیم تا شاخص‌های سرمایه‌گذاری را مشخص کنیم و به‌عنوان مرکز پایش و ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان عمل کنیم که با این پیشنهاد موافقت شده است و در حال کار روی آن هستیم. بر این اساس، پیش‌بینی می‌کنم تا سال آینده ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان را براساس شاخص‌ها و استانداردهای جهانی انجام دهیم.
در سال‌های پس از خروج آمریکا از برجام، به‌رغم مشکلات عدیده در برخی شرکت‌های قطعه‌سازی شاهد رشد چشمگیر بودیم. آیا پایش درصدی این رشدها برنامه‌ای دارید؟
این کار انجام شده است و در کتابی که تحت عنوان «کندوکار برتری» در همین خصوص منتشر می‌شود، درصد رشد شرکت‌ها مشخص است. موضوعی که مرکز رتبه‌بندی روی آن تاکید دارد، این است که شرکت‌ها در این فرآیند کاملا داوطلبانه شرکت می‌کنند و اجباری برای مشارکت آن‌ها وجود ندارد. یک تعهد اخلاقی حرفه‌ای در ابتدای کار وجود دارد که برای مرکز رتبه‌بندی، سطح پایش اطلاعات را مشخص می‌کند. در مجموع طی سال‌های آینده، اطلاعات را به سمت تحلیل و دیتاماینینگ می‌بریم. حتی اگر ما مجری این کار نباشیم، این اطلاعات در اختیار مراکزی قرار می‌دهیم که بتوانند با استفاده از ابزار تحلیل، مسیر رشد را روشن کنند.
