به گزارش «اخبار خودرو»،قاچاق کالا یکی از چالش‌های قدیمی در اقتصاد ایران است. در سال‌های اخیر نیز قاچاق قطعات و لوازم یدکی خودرو به شکل بی‌سابقه‌ای سیر صعودی به خود گرفته، البته کشفیات نیز در این بخش افزایش پیدا کرده، اما بازار پر است از قطعاتی که یا تقلبی هستند یا به شکل قاچاق وارد کشور شده‌اند. در این بین، بحث شناسه‌دار کردن کالاها و ثبت در سامانه تجارت مطرح شده است. به‌گفته مدیرکل دفتر پیشگیری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، درحال‌حاضر تنها ۷۵۰۰ قطعه شناسه‌دار شده‌اند که هرچند روند روبه‌رشدی را نشان می‌دهد اما در مقایسه با انبوه قطعاتی که وجود دارند بسیار ناچیز است. در همین زمینه با امیرمحمد پرهام‌فر، مدیرکل دفتر پیشگیری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به گفت‌وگو پرداختیم.
به‌تازگی رئیس‌جمهور در بازدید از ایران‌خودرو در بحث قاچاق نیز مباحثی را مطرح کردند. ضمن این‌که ایشان دستوراتی درخصوص صنایع خودرو قطعه‌سازی نیز صادر کردند. ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز چه اقداماتی در این خصوص انجام خواهد داد؟
رئیس‌جمهور در بازدید از ایران‌خودرو یک‌سری دستورات داشتند و ما یکی از این دستورات را محور کار خود قرار دادیم. یعنی دستوری که ایشان در بند هفتم از دستورات هشت‌گانه در بحث کیفیت و قاچاق داشتند، محور کار ما قرار گرفته است. در این بند رئیس‌جمهور اشاره می‌کند هرگونه استفاده از قطعات با کیفیت پایین در مونتاژ خودرو از ابتدای سال ۱۴۰۱ مطلقا ممنوع است. بر این اساس، دستگاه‌های اجرایی موظف هستند با عرضه قطعات تقلبی و قاچاق به‌ویژه قطعات پرمصرف و موثر بر ایمنی خودرو مقابله کنند. این یک تکلیف دو جنبه‌ای است؛ بخشی از این تکلیف به حاکمیت باز می‌گردد که باید وظیفه خود را در بحث سلامت و شفافیت بازار به‌درستی انجام دهد.
برای مقابله با قاچاق قطعات و عرضه قطعات تقلبی که سال‌هاست در کشور وجود دارند، چه ابزارهایی در دسترس است؟ اصولا چگونه باید این بحث پیچیده را مدیریت کرد؟
ابزارهای متفاوتی برای مقابله با این پدیده وجود دارد. قطعا بحث شناسه کالا و شناسه رهگیری می‌تواند ابزار مناسبی برای مقابله با قاچاق قطعات باشد.
درحال‌حاضر بهترین ابزاری که می‌تواند در شناسایی، تمیز و تشخیص کالای تقلبی از کالای اصلی که قطعه‌سازان تولید می‌کنند، کمک کند؛ بحث شناسه کالاست. شناسه مطابق فرآیندی که در سامانه وجود دارد، تعریف شده است و روی کالا الصاق می‌شود و قابلیت استعلام دارد. در گام بعدی نیز شناسه رهگیری وجود دارد که به ازای هر واحد قابل فروش کالا، یکتا و غیرقابل تکرار است.
درحال‌حاضر این سامانه در چه شرایطی قرار دارد و به لحاظ آماری چه تعداد کالا در این سامانه ثبت شده است؟
سامانه شناسه کالا اجرایی و فعال است و ما از این نظر مشکلی نداریم. یعنی سامانه از نظر فنی آماده است و استفاده می‌شود. براساس آخرین آمار از این سامانه، درحال‌حاضر ۷۲هزار و ۵۰۰ شناسه کالا در حوزه لوازم یدکی و قطعات خودرو در سامانه جامع تجارت تعریف شده است.
آیا این رقم در حوزه لوازم یدکی رقم مطلوبی است؟
به لحاظ آماری این رقم نشان از رشد ۳.۵ برابر نسبت به سال گذشته دارد. اما نسبت به کل حجم لوازم یدکی و قطعات تولیدی قطعا رقم خوبی نیست.
آن‌چه تا حدودی مایه نگرانی شده، این است که از این ۷۵۰۰ شناسه ۷۲۰۰ قلم مربوط به قطعات تولید داخل و تنها 300 شناسه برای قطعات وارداتی است. این موضوع برای ما درحال‌حاضر تهدید نیست، بلکه جاماندگی از اهدافی است که برای شفافیت بازار باید زودتر به آن دست پیدا می‌کردیم. در مورد کالاهای متنوع با ارزش، شناسه کالا و ابزار تشخیص کالای قانونی از کالای غیرقانونی؛ مهم‌ترین ابزار تحقق هدف شفافیت بازار است. البته ابزارهای دیگری هم مانند کنترل مبادی ورود، کنترل محورها و انبارها هم وجود دارد.
اما فصل مشترک تمام این ابزارها شناسه‌دار شدن و هویت‌دار شدن کالاست که به ما کمک می‌کند. اگر بخواهیم زنجیره قطعات را بررسی کنیم، به این نتیجه می‌رسیم از تولید تا سطح عرضه یعنی از کارخانه تا مغازه‌ای که قطعات را به فروش می‌رساند یا مراکزی به‌واسطه ارائه خدمات تعمیرگاهی قطعات را روی خودرو نصب می‌کنند، باید رصد شوند.
در همین عرصه مهم‌ترین چالشی که با آن مواجه هستیم، این است که فروشنده یا فردی که خدمات ارائه و از این قطعات استفاده می‌کند، از تشخیص قطعات تقلبی از اصل عاجز است. آنها می‌گویند می‌خواهیم قطعات اصلی را به فروش برسانیم، اما تشخیص تقلبی از اصلی برای ما هم دشوار است. این افراد هم با فروش قطعات تقلبی مشتریان خود را از دست می‌دهند. اما با چه ابزاری و از کجا باید بفهمند که این قطعه اصلی است یا تقلبی؟ وقتی کالایی به سطح عرضه می‌رسد، ترکیبی است از کالای اصلی، کالای وارداتی، کالای تقلبی و کالای قاچاق. یعنی هر چهار کالا به ویترین مغازه و محل عرضه وارد می‌شود. در این شرایط تشخیص بسیار سخت خواهد بود. به این دلیل مهم‌ترین ابزار برای تشخیص قانونی و کالای قاچاق و تقلبی شناسه کالاست. بنابراین باید برای پیشرفت به این سمت حرکت کنیم.
در بحث کشفیات چه عملکردی داشته‌اید؟ آیا روند کشف قطعات تقلبی و قاچاق افزایشی بوده است؟
در بحث کشفیات ما در ۱۰ماهه سال ۱۴۰۰ روند بسیار خوبی طی کرده‌ایم. در کل سال ۱۳۹۸ کشفیات ما حدود ۴هزار و ۳۱۱ میلیارد ریال و در سال ۹۹ چیزی حدود ۷۵۲۰ میلیارد ریال بوده است. اما در 10ماهه امسال حدود ۱۷هزار میلیارد ریال کشفیات قاچاق داشته‌ایم. یعنی از نظر کشفیات، آمار خوبی رقم خورده است. اما این مقدار کشفیات نه مایه افتخار است و نه دلیلی بر موفقیت.
ممکن است در حوزه کنترل مبادی کشفیات بسیاری رخ داده باشد، اما از آن طرف می‌بینیم در حوزه تشخیص و در حوزه شناسه کالا توفیق مناسبی کسب نکرده‌ایم که باید حتما تغییر ایجاد کنیم. امیدواریم در سال ۱۴۰۱ پیشرفت‌هایی در حوزه تشخیص و شناسه‌دار کردن داشته باشیم.
در دو قلم کالا یعنی باتری و کمک‌فنر وارد فاز شناسه رهگیری شده‌ایم. نزدیک ۵هزار شناسه تعریف شده است که در اینجا هم تمرکز بر کالاهای وارداتی بوده است. امیدوارم در سال ۱۴۰۱ شناسه کالا حتما عملیاتی شود.
