رفت‌وآمد در شهر و استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی برای افراد دارای معلولیت همچنان دشوار است. براساس قانون عصای سفید زمانی که فرد نابینا برای عبور از عرض خیابان عصای خود را به حالت افقی بالا می‌آورد، این عصا در حکم چراغ قرمز و دستور توقف پلیس برای رانندگان است. به گفته کارشناسان، عدم امنیت در تردد نابینایان، یکی از بزرگ‌ترین موانعی است که بر سر راه آنها وجود دارد بنابراین برداشتن موانع، حضور آنان را پررنگ‌تر خواهد کرد. قانونگذار برای رانندگانی که قانون عصای سفید را رعایت نمی‌کنند، جریمه هم در نظر گرفته است. در ادامه به بررسی این موضوع مهم می‌پردازیم.
امکانات مترو برای معلولان و نابینایان
مترو یکی از بهترین و کارآمدترین وسایل تردد درون‌شهری به‌شمار می‌آید. این مد حمل‌ونقلی پرطرفدار می‌تواند انتخاب مناسبی برای همه افراد جامعه ازجمله معلولان و نابینایان باشد، البته در صورتی‌که شرایط استفاده آسان از آن فراهم شود. یکی از ملزومات استفاده نابینایان و معلولان از مترو، مناسبسازی ایستگاه‌هاست. همواره این انتظار وجود داشته برای رفاه این قشر در حمل‌ونقل عمومی اقدامات لازم صورت بگیرد، بنابراین لازم است دسترسی به ورودی ایستگاه‌ها، سکوی ایستگاه‌ها و غیره موردتوجه قرار گیرد.
به‌گفته مسئولان مترو، در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای به معلولان شده و افتتاح ایستگاه منوط به داشتن آسانسور و پله‌برقی بوده تا افرادی که با ویلچر وارد ایستگاه مترو می‌شوند، با پله‌های ثابت یا برقی مواجه نشوند و بتوانند به‌سادگی روی سکوی ایستگاه قرار بگیرند. در اجرای طرح مناسبسازی ایستگاه‌ها، روشندلان نیز موردتوجه قرار گرفته‌اند؛ به‌عنوان‌مثال کم‌بینایان با استفاده از رنگ‌بندی‌های موجود در ایستگاه‌های مترو و نابینایان از طریق مسیر ویژه‌ای که برای آنها در نظر گرفته شده است، می‌توانند به قطار درون‌شهری دسترسی داشته باشند.
مسئولان مترو می‌گویند طبق آماری که از سازمان بهزیستی دریافت کرده‌اند، بین 100 تا 120 هزار نفر از کم‌بینایان، نابینایان و معلولانی که از ویلچر استفاده می‌کنند، نیازمند دریافت خدمات خاص در مترو هستند.
چندی پیش یکی از یکی از مسئولان مترو تهران در خصوص رنگ‌زرد لبه سکوها گفت: «شرکت بهره‌برداری مترو زمانی که شروع به اجرای این طرح کرد، لبه سکوها به رنگ قرمز در آمده بود اما سازمان بهزیستی با بررسی‌هایی که انجام داد، معتقد بود انعکاس رنگ زرد در چشم افراد کم‌بینا بیشتر است، بنابراین تمامی خطوط قرمز رنگ در ایستگاه‌های مترو تهران و حومه به زرد تبدیل شدند.»
به گفته مسئولان مترو، برای نابینایان به جز مشخص کردن لبه سکو به رنگ زرد، مسیر ویژه‌ای نیز اختصاص یافته تا هنگام تردد در ایستگاه‌های مترو بتوانند با عصای سفید یا تماس کفِ‌کفش با زمین، وارد قطار شوند. به این‌ترتیب، در طول مسیر 140متری روی سکو آنها می‌توانند به داخل واگن هدایت شوند.
اعلام صوتی در ایستگاه اتوبوس‌های تندرو
رئیس انجمن نابینایان ایران نیز درباره تجهیز ایستگاه اتوبوس‌های تندرو به نقشه بریل گفت: «نقشه و عناوین ایستگاه‌ها در برخی خطوط اتوبوس‌های تندرو با خط بریل نوشته شده و در ایستگاه‌ها در دسترس نابینایان است و می‌توانند به محض ورود به ایستگاه و مطالعه این نقشه راه، مسیر و اسم تمام خط مدنظر خود را به درستی انتخاب کنند. وی درباره تعامل مثبت انجمن با نهادها و ارگان‌های دولتی و شهرداری‌ها اظهار کرد: «باتوجه به عضویت در ستاد مناسبسازی شهرداری تهران و پیگیری‌های مستمر انجمن، اجرای فازهای مختلف طرح مناسبسازی ویژه روشندلان تسریع شده است.»
وی افزود: «درحال‌حاضر با هوشمندسازی ۹۰درصد ایستگاه‌های خطوط اتوبوس‌های تندرو شهر تهران (اعلام صوتی) رفت‌وآمد راحت‌تر و ایمن‌تر نابینایان فراهم شده است. امیدواریم با پیگیری‌های ستاد این پروژه در خطوط غیرتندرو نیز اجرایی شود.»
در زمینه فرهنگ‌سازی بسیار عقب هستیم
رئیس دبیرخانه ستاد پیگیری و هماهنگی مناسبسازی کشور هم با اشاره به ماده ۱۰ آیین‌نامه اجرایی ماده ۳ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت گفت: «شهرداری‌ها و دهیاری‌های سراسر کشور موظف هستند برای نصب چراغ‌های راهنمای مجهز به علائم صوتی ویژه افراد نابینا و کم‌بینا در تقاطع‌ها اقدام کنند.»
ابراهیم کاظمی‌مومن‌سرایی افزود: «دستگاه‌های اجرایی در حوزه مناسبسازی، وظایف اختصاصی و عمومی دارند که اگر هر دستگاه وظایف خود را انجام دهد، کمک بزرگی برای حضور افراد دارای معلولیت در جامعه خواهد بود.»
وی با اشاره به ماده ۱۰ آیین‌نامه اجرایی ماده ۳ قانون حمایت از حقوق معلولان گفت: «شهرداری‌ها و دهیاری‌های سراسر کشور موظف هستند برای مناسبسازی و دسترس‌پذیری محیط، معابر، اماکن و وسایل حمل‌ونقل عمومی و مبلمان شهری، هم‌سطح‌سازی، مناسبسازی و نصب خط هدایت نابینایان در پیاده‌روها و تامین محل ویژه توقف (پارک) خودرو افراد دارای معلولیت در محل توقف حاشیه خیابان‌ها و توقفگاه‌های عمومی، و نصب چراغ‌های راهنمای مجهز به علائم صوتی به ویژه افراد نابینا و کم‌بینا در تقاطع‌ها اقدام کنند.»
رئیس دبیرخانه ستاد پیگیری و هماهنگی مناسبسازی کشور اظهار کرد: «متاسفانه هنوز برخی افردا نمی‌دانند نباید در محل ویژه پارک خودرو معلولان، توقف کنند. این موضوع نشان می‌دهد در زمینه فرهنگ‌سازی بسیار عقب هستیم و این مساله ربطی به دستگاه‌های دولتی ندارد بلکه به آموزش بازمی‌گردد.»
