صنعت قطعه‌سازی به‌واسطه تصمیمات اشتباهی که در ماه‌های اخیر گرفته شده، با چالش‌های بسیاری مواجه است. خودروسازان به‌واسطه عدم اعلام قیمت‌های جدید و همچنین مشکلات مربوط به استاندارد خودروها، سه ماهی است که فروشی نداشته و در نتیجه نقدینگی جذب نکرده‌اند. این مساله باعث شده است قطعه‌سازان نیز طی سه ماه گذشته عملا پولی از خودروساز دریافت نکنند. میزان مطالبات از خودروساز به بیش از ۵۰هزار میلیارد تومان رسیده و این روند تولید در قطعه‌سازی را با چالش مواجه کرده و خطوط تولید قطعه‌ساز هم گاه متوقف شده است.
در نتیجه میزان تولید در خودروسازی‌ها نیز به‌شدت کاهش پیدا کرده و احتمال اینکه در سال جاری به اندازه سال گذشته خودرو تولید شود، بسیار کم است. در حالی که خودروسازان درحال‌حاضر بیش از ۷۰هزار خودرو آماده فروش دارند و درصورتی‌که قیمت‌های جدید اعلام شود و مشکلات استانداردی رفع شود، می‌تواند نقدینگی مناسبی در اختیار قطعه‌ساز قرار دهد. اما روند تولید به شکلی است که بسیاری معتقدند با حضور وزیر جدید هم چیزی تغییر نکرده است و در روی همان پاشنه می‌چرخد. وزیر صمت صرفا بر تولید خودروهای برقی تاکید و به‌این موضوع علاقه دارد.
درخصوص وضعیت فعلی صنعت خودرو و قطعه و چالش اصلی پیش روی این صنعت یعنی بحران نقدینگی و نبود ریال؛ با مازیار بیگلو، دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو به گفت‌وگو پرداختیم.
در روزهای اخیر شاهد رفت و برگشت سامانه یکپارچه فروش خودرو و عدم تصمیم‌گیری مناسب در این بخش بوده‌ایم. وضعیت صنعت خودرو و قطعه و بحث تصمیم‌گیری و سیاستگزاری در این حوزه را چگونه می‌بینید؟
بله. اتفاقاتی که در چند روز گذشته در مورد سامانه فروش و تایید و تکذیب حذف آن رخ داد، نشان می‌دهد تصمیم‌گیران صنعت چگونه هستند. یعنی در مورد یک سامانه قابلیت تصمیم‌گیری واحد وجود ندارد، چه برسد به سایر موارد صنعت.
درحال‌حاضر عمده‌ترین مشکل در صنعت قطعه که مانع تولید شده، چیست؟
درحال‌حاضر بزرگ‌ترین مشکلی که سایر مشکلات در سایه آن پنهان شده، مشکل نقدینگی است. خودروساز مطالبات قطعه‌ساز را پرداخت نمی‌کند. از سوی دیگر، خودروسازان به دلایلی مانند عدم‌اعلام قیمت جدید و مشکلات مربوط به استاندارد خودروها، امکان فروش خودرو نداشته‌اند.
همین باعث شده است آب‌باریکه‌ای که برای صنعت قطعه‌سازی وجود داشته است، از بین برود. در نتیجه تیراژ هم رو به کاهش گذاشته است. مشکل نقدینگی به شدت حاد شده است.
ابتدای سال می‌گفتیم ارز به ما اختصاص نمی‌دهند، حالا که ارز وجود دارد و اختصاص پیدا می‌کند، ریال برای خرید آن نداریم. درحال‌حاضر همه مشکلات در دایره کمبود نقدینگی گم شده است.
این مشکل به‌صورت دوجانبه است؛ یعنی هم خودروساز و هم بانک‌ها نقدینگی در اختیار ندارند. وقتی به بانک‌ها مراجعه می‌شود، به دلیل سیاست‌های انقباضی نمی‌توانند برای قطعه‌ساز تامین نقدینگی کنند.
آیا بانک‌ها در این زمینه همکاری را لازم را ندارند؟
بحث همکاری نیست؛ مشابه همین قوانینی که دست و پای خودروساز را بسته، توسط بانک مرکزی برای بانک‌ها هم وضع شده و کار آن‌ها را برای تامین سرمایه و نقدینگی واحدهای تولیدی با مشکل مواجه کرده است. همه بانک‌ها مشکل تامین نقدینگی دارند و در بحث جذب نقدینگی شرایط خوبی ندارند.
وضعیت تولید برای قطعه‌سازان به چه صورت است؟ آیا خطوط تولید قطعه‌سازان با توقف مواجه شده است؟
بله. قطعه‌سازان درحال‌حاضر نمی‌توانند مواد اولیه برای تولید را تامین کنند. به همین دلیل، خطوط تولید با مشکل و حتی توقف تولید مواجه شده است. وقتی قطعه‌ساز نتواند قطعه تولید کند، خطوط خودروساز با چالش مواجه می‌شود. بنابراین روند تولید در صنعت خودرو کاهشی شده است و هر روز این مشکل بزرگ‌تر می‌شود. البته گاه مشکل یک قطعه‌ساز را به‌صورت اورژانسی حل می‌کنند، اما پس از آن دو قطعه‌ساز دیگر با چالش مواجه می‌شوند و این روال ادامه‌دار است.
درصورتی‌که قطعه‌سازان به خطوط تولید قطعه نرسانند، واکنش خودروساز چه خواهد بود؟ آیا اقدام به واردات خواهد کرد؟
خودروساز هم نمی‌تواند اقدام به واردات قطعه کند. چون عملا پولی برای این کار ندارد. به‌هرحال خودروساز برای واردات به ارز احتیاج دارد. برای خرید ارز هم به ریال احتیاج است. وقتی فروشی انجام نمی‌شود، چگونه قرار است درآمدی کسب شود. برای همین هم امیدی نیست که تیراژ تولید خودروسازان به‌راحتی بالا بیاید.
اینکه پیش‌فروش‌هایی تا زمستان ۱۴۰۳ انجام شده، چه تاثیری بر نقدینگی خودروساز داشته است؟
پیش‌فروشی انجام نشده، بلکه نوبت فروشی انجام شده است. یک صف طولانی تشکیل شد، اما پولی از کسی دریافت نشده است. عدد بسیار کمی بابت کسانی که در قرعه‌کشی شرکت کردند، به حساب خودروساز واریز شده که آن هم مصرف شده است. درحال‌حاضر اصلا نقدینگی در صنعت خودرو وجود ندارد.
به فرض اگر سامانه یکپارچه برداشته شود و قیمت‌های جدید هم اعلام شود ،آیا خودرویی برای عرضه وجود دارد؟ اصولا فروش خودروسازان باز خواهد شد؟
بله. خودروسازان بیش‌از ۷۰هزار دستگاه خودرو در اختیار دارند که یک‌سری از آن ها به دلیل اینکه قیمت ندارند، قابل عرضه در بازار نبوده و یک‌سری دیگر هم با وجود اینکه قیمت دارند، اما به دلیل مشکلاتی که استاندارد برای آن‌ها ایجاد کرده قابل عرضه در بازار نیستند. یعنی همین حالا ۷۰ هزار دستگاه خودرو قابل عرضه در بازار است اما متاسفانه شرایط آماده نیست. قرار است این هفته قیمت های جدید اعلام شود. قرار است جلسه‌ای در شورای رقابت برگزار شود و قیمت‌های جدید رسما اعلام شود. البته قیمت سایپا تقریبا اعلام شده است، اما به‌هرحال مشکلات استانداردی همچنان وجود دارد. درحال‌حاضر شرایط به‌گونه‌ای است که می‌تواند تولید را کاملا بخواباند. اصولا این مقدار هماهنگی در بین مسئولان تاکنون وجود نداشته است که خواسته یا ناخواسته تولید را به‌صورت کامل زمین‌گیر کنند.
پرداختی خودروساز به قطعه‌ساز از چه زمانی با مشکل مواجه شده است؟ آیا این پرداختی به‌طور کامل قطع شده است؟
پرداختی بسیار جزیی بوده است. حدود سه ماه است که وضعیت پرداخت خودروساز به قطعه‌ساز با مشکل مواجه است. از زمانی که بحث قیمت و فروش خودرو با چالش مواجه گشت و مشکلات مربوط به استاندارد خودروها ایجاد شد، پرداختی‌ها هم به‌شدت کاهش پیدا کرد. برآورد این است که میزان مطالبات بیش از ۵۰هزار میلیارد تومان باشد. خودروساز از برنامه فروش بسیار عقب است و این میزان مطالبات تولید را به‌شدت کاهشی کرده است.
قیمت‌های جدید تا چه میزان بر پرداخت مطالبات و بازگشت به حال عادی تولید اثر می گذارد؟
قطعا بر پرداختی تاثیر می‌گذارد و قطعه‌ساز هم به سمت افزایش تولید می‌رود. اما همه این‌ها زمان‌بر است. یعنی اگر امروز پول وارد حساب قطعه‌ساز شود، تا قطعه‌ساز مواد اولیه را تهیه کرده و قطعه را تولید کند و به دست خودروسازان برساند و خودروساز هم تولید را انجام دهد، با فرض اینکه بحث استاندارد و سایر مشکلات برطرف شده باشد، بین یک ماه تا یک ماه و نیم زمان می‌برد تا تولید به یک روال عادی برگردد و در ایران‌خودرو تولید به بیش از ۲۵۰۰ دستگاه و در سایپا به بالای ۲هزار دستگاه برسد.
آیا بر این اساس می‌توان گفت که قطعه‌سازان فصل پاییز را از هم برای حل مشکل نقدینگی از دست خواهند داد؟
متاسفانه تاثیرات این تصمیمات، در لحظه معلوم نمی‌شود و در لحظه هم از بین نمی‌رود. این تصمیمات چند ماهی زمان می‌برد تا تاثیر خود را بگذارند و بعد از آن مسئولان به فکر حل این مشکلات می‌افتند که متاسفانه زمان قابل توجهی را می‌طلبد.
آیا هدف پیش‌بینی‌شده وزارت صمت برای تولید خواهیم رسید. با حل مشکلات استاندارد، در نهایت به چه تولیدی می رسیم؟
اگر به تولید معادل سال گذشته هم برسیم، به نظر من خوب حرکت کرده‌ایم. مشکلاتی که امسال به وجود آمد، عجیب و بی‌سابقه بوده است. اگر به تیراژ سال گذشته برسیم و ایران‌خودرو بتواند ۶۰۰هزار دستگاه تولید کند و امسال بتوانیم بین یک‌میلیون و ۲۰۰هزار تا یک‌میلیون و ۳۰۰هزار دستگاه تولید کنیم، خوب حرکت کرده‌ایم. متاسفانه مشکل این‌جاست که وزیر صمت درها را بسته است. بستن درها و مشورت نگرفتن از اهل فن این صنعت باعث شده است که در روی همان پاشنه قبلی بچرخد.
من چه به‌عنوان دبیر انجمن و چه به‌عنوان عضو هیات‌مدیره هنوز موفق به برگزاری جلسه با وزیر نشده‌ام. وزیر صمت متاسفانه چندان با کسی جلسه نمی‌گذارد و به حرف‌هایی که زده می‌شود هم توجه نمی‌کند و این درحال‌حاضر بزرگ‌ترین ایراد است.
با توجه به حرف‌هایی که از ایشان شنیده بودیم، انتظار داشتیم اقدامات عاجل‌تر و قطعی‌تر انجام دهد که تا الان این اتفاق نیفتاده است و همان سیاست‌های وزیر قبلی که مشکل‌ساز بود و مجلس را واردار به برکناری او کرد، دوباره دنبال می‌شود.
یعنی رویکرد وزارتخانه نسبت به دوره قبلی تغییر نکرده است؟
نه رویکردها تغییر کرده‌اند و نه آدم‌ها. زیرساخت‌های وزارتخانه مشابه دوره وزیر قبلی است. وزیر صمت همه‌چیز را از نقطه‌نظر خودرو برقی نگاه می‌کند. به عقیده من، این همه زمان و انرژی و فکر برای خودرو برقی قابل قبول نیست. همه می‌دانند که در کوتاه‌مدت خودرو برقی آورده‌ای برای مردم نخواهد داشت. اگر وزیر کمک کند، همین داشته‌ها را حفظ کنیم، بهترین اتفاق است.
اما وزیر صمت در سخنرانی‌های اخیر خود از خودرو برقی عبور کرده و به مدل‌های هیدروژنی رسیده است. ارزیابی شما در این خصوص چیست؟
ای کاش از ما که در کوران این تولیدات و شرایط کشور هستیم، برای سرمایه‌گذاری روی خودروهای برقی نظرسنجی می‌کردند. حداقل در کوتاه‌مدت از خودروهای برقی آورده‌ای نخواهیم داشت. با گرفتن تمرکز از تولیدات جاری و تمرکز بر یک‌سری آرزوها عملا تمام منابع را اتلاف می‌کنیم.
چه زمانی می‌توان به خودرو برقی رسید؟
خودرو برقی سه چهار مشکل اساسی و زیرساختی دارد که اگر آن‌ها حل نشود، نمی‌توان در موردش صحبت کرد. اگر بخواهد بدون حل مشکلات زیرساختی این اتفاق بیفتد، عملا ارز کشور را هدر می‌دهیم. اول بحث مربوط به باتری است که باید دید قرار است چطور باتری مورد نیاز این خودروها تامین شود. فناوری باتری درحال‌حاضر در دست دو سه کشور خاص است.
در مورد باتری‌های خاصی صحبت می‌شود که باید هزاران کیلومتر قابلیت شارژ داشته باشد. عمده کشورهای دنیا باتری های مورد نیاز خود را از چین و آمریکا دریافت می‌کنند.
اگر قرار است باتری وارد کنیم که مزیتی برای صنعت کشور ندارد و در این صورت برخی قطعه‌سازان و زنجیره تولید خودروسازان را حذف خواهیم کرد تا با ارز آن‌ها باتری خریداری کنیم. مشکل دوم؛ تامین برق مورد نیاز این خودروها است.
سکوت وزارت نیرو به نظرم به این معناست که این وزارت نیرو می‌داند که این کار نشدنی است. موضوع دیگر بحث بازیافت این باتری‌هاست. این باتری‌ها تشعشعاتی دارند و باید برنامه مشخصی داشت که بعد از اتمام عمر آن‌ها قرار است چه کاری انجام شود. نمی‌توان این باتری‌ها را در سطح شهر رها کرد.
بازیافت این باتری‌ها هم مثل کاغذ و پلاستیک دیگر زباله‌ها نیست و شرایط خاصی می‌طلبد. در مورد این مسائل صحبتی نشده و به نظر من این کار آب به آسیاب مونتاژکاری ریختن است و خودرو برقی، باتری، ایستگاه شارژ و کارخانه بازیافت آن باید از خارج کشور تامین شود.
در این صورت، این حجم از ارز روی خودرو برقی سرمایه‌گذاری می شود، درحالی‌که تنها ۱۳درصد از خودروهای دنیا برقی هستند. یعنی ما نزدیک به ۹۰درصد دنیا را رها کرده و به حدود ۱۰درصد آن چسبیده‌ایم، درحالی‌که مشکلات اساسی‌تری داریم که باید حل شود. متاسفانه اطرافیان وزیر صمت هم بیشتر به دنبال تمجید ایشان هستند و چندان دوست ندارند که به ایشان «نه» بگویند.
