بازار خودرو در سال جاری روند عجیبی را طی کرد. این بازار معمولا در ماه‌های پایانی سال به سمت تشدید نوسان حرکت می‌کند. امسال بازار، تحت تاثیر تورم، مالیات‌ها و بودجه‌ای قرار دارد که تاکیدش روی مالیات است و درآمدهای مالیاتی در آن بیش از ۵۱درصد افزایش پیدا خواهد کرد. مالیات بر ارزش افزوده در این بودجه، یک درصد افزایش پیدا خواهد کرد و به ۱۰درصد خواهد رسید. این روند در کنار شرایط نامناسب تولید با انقباض ارزی و عدم تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی، پالس‌هایی را به بازار داده که در ماه‌های پیش رو و برای سال آینده باید در انتظار بازخوردهای آن باشیم. بنابراین به نظر می‌رسد بازاری که با وعده و وعید واردات خودرو و... دچار ثبات ناشی از رکود شده است، در ماه‌های آینده تغییر روند خواهد داد. در شرایطی که دولت نیز حاضر نیست از درآمدهایی مانند درآمد مربوط به واردات صرف نظر کند، اصولا مشخص نیست چگونه قرار است بازار همین روال را طی کند.
در همین زمینه با حسن قاضیان، کارشناس و فعال حوزه خودرو به گفت وگو پرداختیم.
روند بازار خودرو را طی حدود ۹ماه از سال جاری چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بازار خودرو ابتدای سال را با یک جهش بزرگ آغاز کرد. برخی خودروهای داخلی قیمت یک‌میلیاردی را هم تجربه کردند. هرچند این قیمت‌ها، به‌اصطلاح قیمت‌های روی کاغذ و به نوعی بازارسازی از سوی برخی دلال‌ها هستند و مشتری ندارند، اما به‌هرحال قیمت‌ها جهش پیدا کردند. در ادامه سال و طی تابستان قیمت‌ها فروکش کرد و دوباره از اواخر شهریور و طی مهرماه قیمت‌ها دوباره میل به افزایش پیدا کرد. درحال‌حاضر قیمت‌ها در سطحی هستند که مشتری هم برای بسیاری از مدل‌ها پیدا می‌شود و مردم حاضرند که با یک‌سری ارقام اقدام به خرید خودرو کنند. هرچند بازار همچنان در رکود است و معاملات نسبت به سال‌های قبل افت کرده است، اما برخی مدل‌ها مشتری خاص خود را دارد. به‌طور کلی، طی سال جاری نمودار بازار خودرو در یک مسیر مشخص و ثابت حرکت کرده و گاهی نوسان داشته و رشد کرده و دوباره به مسیر قبلی بازگشته است.
به نظر شما این روند برای بازار خودرو خوب بوده یا خیر؟
این روند برای بازار و فعالان آن خوب نیست. فعالان یعنی کسانی که در این حوزه شفاف کار کرده و مالیات پرداخت می‌کنند. قطعا این بازار رونقی برای آن‌ها ندارد. اما برای افرادی که بدون پرداخت مالیات سودهای چندده میلیونی کسب کرده‌اند بازار خوبی بوده است. درمجموع بازار رونق سال‌های قبل را ندارد. بازار همچنان با کمبود خودرو مواجه است. شرایط عرضه خودرو در کشور چندسالی است که حالت نرمالی ندارد. نرمال به این شکل که طی دو سه سال اخیر خودرو به‌صورت گسترده توزیع نشده و هر خودرویی بیرون آمده، به دست برخی افراد رسیده است.
فارغ از این‌که این افراد دلال هستند یا مصرف‌کنندگانی که برای حفظ ارزش پول خود اقدام به این کار کرده‌اند، خودرو به‌صورت گسترده در بازار دیده نمی‌شود و نمایشگاه‌داران خیلی خودرو صفرکیلومتر در اختیار ندارند. حتی خودرو صفر در نمایندگی شرکت‌ها نیز به وفور دیده نمی‌شود. از این رو،برخی از نمایندگی‌ها بیشتر نقش نمایشگاه خودرو را ایفا می‌کنند. یعنی بسیاری افراد خودروهایی را که تحویل می‌گیرند؛ از نمایندگی خارج نمی‌کنند و برای فروش در اختیار نمایندگی خودروسازان قرار می‌دهند.
بنابراین در این شرایط اصولا بازار خوب نخواهد بود. بازار وقتی مناسب است که نمایندگی یا نمایشگاه‌دار همواره خودرو در اختیار داشته باشد و با سود معقول در اختیار خریدار قرار دهد؛ چیزی که در گذشته وجود داشت. یعنی به‌رغم آن‌که قیمت خودرو در بازار و کارخانه تفاوت چند میلیون تومانی داشت؛ رونق در این بازار دیده می‌شد.
آیا شاهد رسیدن خودروها به قیمت‌هایی هستیم که مشتری حاضر باشد برای آن پول پرداخت کند؟ یعنی آیا خودروها به قیمت مکشوفه یا قیمت اصلی و واقعی خود در بازار رسیده‌اند؟
برای تعدادی از خودروها این اتفاق افتاده است. یعنی مشتری حس می‌کند که این خودرو ارزش این مقدار پول را دارد. برای بیشتر از آن اما حاضر نیست هزینه کند. اگر نگاهی به بازار و قیمت‌ها بیندازید، متوجه می‌شوید که برخی خودروها در یکی دو ماه اخیر در یک رنج قیمتی مشخص ثابت مانده‌اند و اتفاقا مشتری هم برای این خودروها زیاد است؛ خودروهایی که طی یکی دو ماه اخیر کمترین نوسان را داشتند، یعنی به کشف قیمت و قیمت واقعی که اشاره کردید، دست پیدا کرده‌اند. اما از سوی دیگر، می‌بینیم که برخی خودروها طی یک ماه اخیر با وجود ثبات کلی بازار و حتی افزایش چندمیلیونی برخی خودروها، دچار ریزش قیمتی شده‌اند. این به آن معنی است که مشتری حاضر نیست برای این خودروها پول بیشتری پرداخت و به نظر مشتریان این خودرو این‌قدرها هم نمی‌ارزد. بنابراین شاهد کاهش قیمت تعدادی از خودروها بوده‌ایم. امیدواریم روند بازار بر اساس ارزش واقعی خودروهای پیش برود، نه بازارسازی برخی افراد با آگهی‌های جعلی.
چگونه می‌توان متوجه شد خودروها با بازارسازی جعلی دچار تغییر قیمت شده‌اند؟
به نظرم سازمان‌ها و ارگان‌هایی که آمار خودروهای خرید و فروش شده را در اختیار دارند، باید هر ماه یا هر فصل اقدام به انتشار این آمار کنند. یعنی حداقل هر فصل آماری منتشر شود که چه تعداد خودرو نو و کار کرده به فروش رسیده است. در این جامعه آماری، چه میزان از خودروهای سایپا، ایران‌خودرو و خودروسازان بخش خصوصی وجود دارد و خودروهایی که معامله شده‌اند، چه بازه قیمتی داشته‌اند. انتشار آمار صحیح می‌تواند به بازار کمک کند.
متاسفانه ما در انتشار آمار خست به خرج می‌دهیم؛ درصورتی‌که در اختیار داشتن یک جامعه آماری صحیح خیلی می‌تواند به بازار و حتی صنایع کمک کند. اصولا هرچه در بازاری مانند خودرو شفاف تر باشیم، از نابسامانی دوری کرده‌ایم. بنابراین آمار صحیح می‌تواند جلو این بازارسازی‌های فیک را بگیرد. ضمن این‌که سیستم فروش و توزیع خودرو باید در کشور تغییر کند. قیمت‌گذاری دستوری باید کنار گذاشته شود و تعرفه واردات رو به صفر شدن حرکت کند. نمی‌توان بازاری تا این حد ملتهب را بدون این اقدامات و شفاف‌سازی آرام و درمان کرد.
طی ماه‌های آینده آیا تغییری در بازار خودرو شاهد خواهیم بود؟ آیا افزایش یا کاهش در قیمت خودرو به وجود خواهد آمد؟
بازار همان‌طور که ابتدا عرض کردم درحال‌حاضر ثبات دارد. البته باز هم تاکید می‌کنم که این ثبات به معنی رونق بازار نیست. اما برای ماه‌های پیش رو باید در انتظار بودجه باشیم. بودجه سال آینده روی مالیات بسته شده است.
افزایش مالیات در بخش‌های مختلف ازجمله ارزش افزوده به معنی بالا رفتن هزینه‌ها خواهد بود. بنابراین به نظر می‌رسد در صورت تصویب این بودجه با این مالیات‌ها باید به پیشواز افزایش قیمت بسیاری از کالاها ازجمله خودرو رفت.
همان یک درصد افزایش مالیات بر ارزش افزوده، خود تاثیر بسیاری بر قیمت تمام‌شده دارد. هرچند سازمان برنامه و بودجه معتقد است این بودجه تورمی نیست و سال آینده تورم ۳۵ درصد خواهد بود، اما شواهد در بازار چیز دیگری می‌گوید. از مهرماه تا امروز شاهد افزایش قیمت بسیاری از کالاها ازجمله خودرو بوده‌ایم. درست است که قیمت برخی خودروها افت کرده، اما برخی خودروها نیز شاهد افزایش بوده‌اند و به‌طور کلی میل به افزایش بیش از کاهش بوده است.
مورد دیگری که شاید بیش از تورم و مالیات بر بازار خودرو سایه انداخته، بحث کاهش تولید طی ماه گذشته در صنعت خودرو بوده است. مسئولان وزارت صمت و حتی خودروسازان خیلی روی افزایش تولید از ابتدای سال تاکید داشتند و به‌عنوان تبلیغات برای خود استفاده می‌کردند. اما واقعیت این است که بازار کشور با کمبود خودرو مواجه است. همین حالا بسیاری در انتظار تحویل خودروهای خود هستند و تقاضاهای جدیدی نیز وجود دارد. طی سال‌های اخیر ما با کمبود تیراژ مواجه بوده ایم. افزایش تولید ۱۸درصدی نسبت‌به سال گذشته رقم چندان بزرگی نیست.
حالا با آمار مربوط به آبان و هشدار فعالان این حوزه، احتمالا روند تولید منفی هم خواهد شد. بنابراین درصورتی‌که خودروساز نتواند بیش از یک‌میلیون و ۲۰۰هزار خودرو تولید و عرضه کند، تاثیر منفی آن را روی بازار خواهیم دید. ضمن این‌که با روند واردات هم خیلی نمی‌توان امیدی به تامین بازار داشت. حتی اگر تا پایان سال ۱۰۰هزار دستگاه خودرو هم وارد کشور به دلیل بالا بودن تعرفه‌ها و هزینه تمام‌شده تاثیری بر اصل بازار خودرو که تقاضای بیش‌از یک‌میلیونی برای خودروهای اقتصادی است، نخواهد داشت. چراکه مشکل اصلی بازار ایران تقاضا برای خودروهای زیر یک‌میلیارد یا بهتر بگوییم کمتر از ۵۰۰میلیون تومان است.
شما با واردات ۲۰۰هزار دستگاه خودرو ۳ یا ۴میلیارد تومانی هم نمی‌توانید مشکل این بازار را حل کنید. چراکه فاصله عجیبی به وجود آمده و با این تعرفه‌ها و هزینه‌های بالا نمی توان دومینو کاهش قیمت ایجاد کرد. اما اگر دولت بی‌خیال درآمدهای خود شده و باعث شود که خودروهای وارداتی با کمترین سود به دست مصرف‌کننده برسد، آن وقت شاهد رقابت خواهیم بود؛ رقابتی که باعث می‌شود قیمت خودروهای مونتاژی چینی در بازار کاهش پیدا کند و به خودروهای داخلی سرایت کند و در نهایت کشف قیمت واقعی برای خودروهای داخلی رخ دهد و تقاضا در بازار ساماندهی شود.
