بازار خودروهای تجاری در ایران، به‌ویژه در بخش ون‌های باری، همواره با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است. درحالی ‌که در بسیاری از کشورهای جهان، ون‌های باری به دلیل انعطاف‌پذیری، ظرفیت حمل بار بالا و قابلیت تردد در محیط‌های شهری، از محبوبیت چشمگیری برخوردارند، در ایران این دسته از خودروها نتوانسته‌اند جایگاه شایسته‌ای در میان کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان پیدا کنند. با وجود معرفی محصولی مانند ون «اینرودز» توسط «بهمن موتور» که به‌عنوان یک نمونه موفق در این سگمنت شناخته می‌شود، همچنان استقبال از ون‌های باری در مقایسه با سایر خودروهای تجاری نظیر وانت‌ها محدود باقی‌ مانده است.

ریشه‌های فرهنگی و عادتی در انتخاب خودروهای تجاری

یکی از مهم‌ترین دلایل عدم اقبال ون‌های باری در ایران، ریشه در فرهنگ و عادات مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها دارد. در ایران، وانت‌بارها به‌دلیل قیمت پایین‌تر، سادگی در تعمیر و نگهداری و تنوع مدل‌ها، به گزینه‌ای غالب برای حمل بار تبدیل شده‌اند. وانت‌هایی مانند نیسان زامیاد، پراید 151 و آریسان، سال‌هاست که نیازهای حمل‌ونقل بار در مقیاس کوچک و متوسط را برآورده می‌کنند. این خودروها به‌دلیل هزینه اولیه کمتر و آشنایی گسترده مکانیک‌ها و رانندگان با ساختار فنی آن‌ها، به انتخابی بدیهی برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط تبدیل شده‌اند. در مقابل، ون‌های باری به‌دلیل ساختار متفاوت، نیاز به آموزش‌های جدید برای تعمیر و نگهداری و هزینه‌های بالاتر، برای بسیاری از مصرف‌کنندگان ناآشنا و غیرجذاب به‌نظر می‌رسند.

علاوه‌بر این، فرهنگ استفاده از ون‌های باری در ایران هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته است. در کشورهای توسعه‌یافته، ون‌ها به‌دلیل امکان استفاده در کاربری‌های متنوع، از حمل بارهای تجاری گرفته تا تبدیل به خودروهای کمپر یا حتی استفاده در خدمات سیار، جایگاه ‌ویژه‌ای دارند. اما در ایران، این نوع خودروها بیشتر به‌عنوان وسایل‌نقلیه مسافری یا آمبولانس شناخته می‌شوند و کاربرد تجاری آن‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این عدم آگاهی عمومی نسبت به قابلیت‌های ون‌های باری، مانعی جدی در مسیر پذیرش آن‌ها در بازار است.

چالش‌های اقتصادی و قیمت‌گذاری غیررقابتی

یکی دیگر از موانع اصلی در مسیر محبوبیت ون‌های باری، مسائل اقتصادی و عدم‌توجه سیاستگزاران صنعتی و حمل‌ونقل به آن‌ها در بازار ایران است. ون «اینرودز» که بر پایه پلت‌فرم دانگ‌فنگ C35 طراحی شده، در زمان معرفی در سال 1401 با قیمتی حدود 498 میلیون‌تومان عرضه شد. اینرودز به‌دلیل طراحی بدنه و ساختار فنی گزینه‌ای مناسب برای حمل‌ونقل کالا در توزیع مویرگی به‌شمار می‌رود. سال گذشته قیمت کارخانه‌ای این ون به 957 میلیون‌تومان رسید. البته اینرودز تنها برای مصارف حمل‌بار استفاده نمی‌شود، بلکه می‌توان از آن به‌عنوان خودروهای کمپری یا سایر خدمات حمل‌ونقلی استفاده کرد.

در بازار خودرو کشور که قدرت خرید کسب‌وکارها و افراد به‌دلیل تورم و نوسانات اقتصادی کاهش یافته، انتخاب خودرویی با هزینه اولیه بالا برای بسیاری از مشتریان توجیه‌پذیر نیست. شاید وانت‌بارها، با وجود محدودیت‌هایی مانند ممنوعیت تردد در برخی بزرگراه‌ها، به‌دلیل هزینه‌های پایین‌تر خرید و نگهداری، همچنان گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه‌تر محسوب ‌شوند. اما این خودروها در صورت نیاز جهت حمل کالاهای خاص نیاز به ‌کاربری‌سازی دارند که هزینه نگهداری و استفاده آن‌ها را دوچندان می‌کند. این موضوع به‌ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک که حاشیه‌سود محدودی دارند، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند.

محدودیت‌های زیرساختی و قانونی

محدودیت‌های زیرساختی و قانونی نیز نقش مهمی در عدم اقبال ون‌های باری ایفا می‌کنند. در بسیاری از شهرهای کشور، زیرساخت‌های شهری برای استفاده بهینه از ون‌های باری، مانند پارکینگ‌های مناسب یا مسیرهای اختصاصی برای باربری، توسعه‌نیافته است. این موضوع سبب می‌شود ون‌ها، با وجود قابلیت مانور خوب در محیط‌های شهری، در عمل با چالش‌هایی مانند محدودیت‌های پارک یا بارگیری مواجه شوند.

از سوی دیگر، قوانین مربوط به تردد خودروهای تجاری در ایران نیز به‌نفع ون‌های باری نیست. درحالی که ون «اینرودز» به‌دلیل طراحی و استانداردهایش، مجوز تردد در بزرگراه‌ها و اتوبان‌های شهری را دارد، این مزیت به‌تنهایی نمی‌تواند برتری قابل‌توجهی نسبت به‌وانت‌ها ایجاد کند. وانت‌بارها، با وجود محدودیت‌های تردد در برخی مناطق، به‌دلیل تعداد تیراژ بالا و شبکه گسترده خدمات پس از فروش، همچنان گزینه‌ اصلی خرید رانندگان و کسب‌وکارها محسوب می‌شوند.

موفقیت ون «اینرودز»: یک استثنا با آغاز یک روند

ون اینرودز که در سال 1400 توسط گروه بهمن‌موتور معرفی شد، به‌عنوان یکی از معدود ون‌های باری موجود در بازار ایران، توانسته است موفقیت قابل‌ توجهی کسب کند. این خودرو،که بر پایه دانگ‌فنگ C35 طراحی شده، با ویژگی‌هایی مانند فضای بار جادار (حدود 5.1 متر مکعب)، پیشرانه بنزینی اقتصادی با مصرف سوخت 7.9 لیتر در هر صد کیلومتر و استانداردهای آلایندگی یورو 5، گزینه‌ای مناسب برای کسب‌وکارهای فعال در زمینه توزیع کالا، مانند مواد غذایی، دارویی و تجهیزات تصویربرداری، ارائه کرده است. بهمن‌موتور با ارائه شرایط فروش اقساطی و نقدی تلاش کرده است جذابیت این خودرو را برای مشتریان افزایش دهد.

موفقیت قابل ‌توجه اینرودز را می‌توان به‌چند عامل نسبت داد؛ نخست این‌که نبود رقیب مستقیم در سگمنت ون‌های باری صفرکیلومتر در کشور که اینرودز را به‌گزینه‌ای منحصربه‌فرد تبدیل کرده است. دوم این‌که، قابلیت تردد در بزرگراه‌ها و اتوبان‌ها که برتری مهمی نسبت به وانت‌بارهایی مانند «نیسان زامیاد» محسوب می‌شود.

همچنین طراحی کاربردی و انعطاف‌پذیر این خودرو، که امکان استفاده در کاربری‌های متنوع، از حمل بارهای تجاری تا تبدیل شدن به‌خودروهای تبلیغاتی یا حتی کمپر را فراهم می‌کند. گزارش‌ها حاکی از آن است که برخی کسب‌وکارها، مانند شرکت‌های داروسازی، خشکشویی‌ها، نصاب‌های لوازم‌خانگی، کارگاه‌های تولید نان فانتزی یا مجموعه‌های تصویربرداری، از اینرودز برای توزیع محصولات یا جابه‌جایی تجهیزات گران‌قیمت استفاده کرده‌اند و از امکانات و راحتی آن رضایت داشته‌اند.با این حال، موفقیت اینرودز همچنان محدود است؛ تقاضای بالا در نخستین مرحله فروش در خرداد 1401 نشان‌دهنده نیاز بازار به‌چنین خودرویی بود؛ اما فقدان حمایت‌ها و نبود قوانین مناسب برای توسعه این نوع خودروها مانع از گسترش کاربری‌های متنوع شد. البته با شرایط مذکور«اینرودز» در بازار خودرو کشور خوش درخشید. همچنین، عدم‌عرضه مدل مسافری و کمپر اینرودز که می‌توانست طیف وسیع‌تری از مشتریان را جذب کند، همچنان به‌عنوان یک نقطه‌ضعف مطرح است.

چشم‌انداز آینده و پیشنهادهایی برای بهبود

برای افزایش اقبال ون‌های باری در ایران، لازم است که خودروسازان و سیاست‌گزاران به چند محور کلیدی توجه کنند. نخست، کاهش قیمت تمام‌شده این خودروها از طریق افزایش داخلی‌سازی و بهره‌گیری از مشوق‌های دولتی است که می‌تواند جذابیت آن‌ها را برای مشتریان افزایش دهد. دوم، توسعه زیرساخت‌های شهری، مانند پارکینگ‌های اختصاصی و مسیرهای باربری است که می‌تواند استفاده از ون‌ها را تسهیل کند.

درنهایت نیز آگاهی‌بخشی به‌مصرف‌کنندگان درباره مزایای ون‌های باری، از طریق تبلیغات هدفمند و نمایش کاربری‌های متنوع می‌تواند فرهنگ استفاده از این خودروها را تقویت کند.علاوه‌بر این، خودروسازان می‌توانند با معرفی مدل‌های متنوع‌تر، مانند ون‌های مسافری یا کمپر، طیف وسیع‌تری از نیازهای بازار را پوشش دهند.

تجربه ون اینرودز نشان می‌دهد بازار ایران پتانسیل پذیرش ون‌های باری را دارد؛ اما این پتانسیل نیازمند حمایت‌های اقتصادی، قانونی و فرهنگی است. گروه بهمن در تلاش است با گسترش شبکه خدمات پس از فروش و ارائه گارانتی‌های طولانی‌تر، اعتماد مشتریان را به این سگمنت جلب کند.

ون‌های باری به نفع اقتصاد عمومی هستند

ون‌های باری، با وجود مزایای متعددشان، در بازار ایران با موانع فرهنگی، اقتصادی و زیرساختی مواجه‌ هستند که مانع از پذیرش گسترده آن‌ها شده است. ون اینرودز، به‌عنوان یک نمونه موفق در بازار خودرو کشور، نشان‌دهنده پتانسیل این سگمنت در پاسخگویی به نیازهای تجاری و حتی گردشگری است. با این حال، برای تبدیل این پتانسیل به یک موفقیت پایدار، لازم است که خودروسازان، سیاست‌گزاران و فعالان بازار دست به‌دست هم دهند تا موانع موجود را برطرف کنند. تنها در این صورت است که ون‌های باری می‌توانند جایگاهی شایسته در بازار خودروهای تجاری ایران پیدا کنند و به ابزاری موثر برای توسعه کسب‌وکارها تبدیل شوند.