بازار خودرو ایران در شرایطی قرار دارد که نارضایتی مصرف‌کنندگان، کاهش قدرت خرید و افت رقابت‌پذیری محصولات داخلی، به یکی از چالش‌های جدی اقتصاد کشور تبدیل شده است.در این میان، واردات خودروهای اقتصادی می‌تواند محرک مثبتی برای تعدیل قیمت‌ها، افزایش کیفیت و بازگشت رقابت به بازار باشد. اما موانع متعدد، این مسیر را با پیچیدگی‌هایی روبه‌رو کرده است.
داریوش بدیعی‌ثابت، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» با اشاره به تاثیر مستقیم سیاست‌های ارزی، تعرفه‌ای و گمرکی بر ناکارآمدی واردات خودرو در کشور می‌گوید که محدودیت در واردات خودروهای اقتصادی نه‌تنها به سود تولید داخلی نیست، بلکه باعث کاهش رضایت مصرف‌کننده و رکود بیشتر بازار می‌شود. به گفته او، آینده صنعت‌خودرو در ایران در گرو ایجاد تعادل میان حمایت هدفمند از تولید داخل و تسهیل رقابت سالم از مسیر واردات است.
با توجه به نوسانات نرخ ارز و تحریم‌های بانکی، فرآیند تامین ارز برای واردات خودرو چه مشکلاتی دارد و این مشکلات چقدر بر زمان‌بندی و هزینه واردات تاثیر گذاشته‌اند؟
فرآیند تامین ارز برای واردات خودرو با توجه به نوسانات شدید نرخ ارز و تحریم‌های بانکی، با چالش‌های جدی مواجه شده است. تحریم‌ها باعث شده دسترسی به منابع ارزی خارجی محدود شود و فرآیند تخصیص ارز از منابع داخلی نیز به‌دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای و اولویت‌بندی‌های دولت، زمان‌بر و پیچیده باشد. این موضوع باعث شده واردکنندگان با تاخیرهای قابل توجه در دریافت ارز مواجه شوند که این تاخیرها مستقیما بر زمان‌بندی واردات تاثیرگذار است.
از طرفی افزایش هزینه‌های ناشی از نوسانات ارز باعث شده قیمت تمام‌شده خودروهای وارداتی بالا رود و به تبع آن، قیمت فروش خودرو در بازار نیز افزایش یابد. این شرایط باعث شده بسیاری از واردکنندگان ریسک واردات را بالا ارزیابی کنند و برخی از بازار خارج شوند یا واردات را به‌صورت محدود انجام دهند. به‌طور کلی، مشکل تامین ارز یکی از اصلی‌ترین موانع کارآمدی بازار خودرو وارداتی در ایران است.
محدودیت‌های تعرفه‌ای و قوانین گمرکی چگونه بر انتخاب خودروهای وارداتی توسط شرکت‌های واردکننده تاثیر می‌گذارد؟ آیا تعرفه‌ها باعث شده واردات خودروهای اقتصادی دشوارتر شود؟
تعرفه‌های گمرکی بالا و همچنین پیچیدگی و عدم‌شفافیت قوانین گمرکی نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری سبد محصولات وارداتی ایفا می‌کنند. به‌دلیل تعرفه‌های سنگین، واردات خودروهای اقتصادی که حاشیه‌سود پایینی دارند به صرفه نیست و واردکنندگان بیشتر تمایل دارند خودروهای لوکس و گران‌قیمت‌تر وارد کنند. این موضوع باعث شده واردات خودروهای اقتصادی به‌شدت محدود شود و بازار روی خودروهای با قیمت بالاتر متمرکز شود.
علاوه‌بر تعرفه‌ها، مشکلات مربوط به فرآیندهای اداری گمرک و ترخیص کالا نیز مزید بر علت شده و زمان ترخیص خودروها را طولانی کرده است. این امر هزینه‌های اضافی برای واردکنندگان به‌همراه دارد که درنهایت به افزایش قیمت‌ها و کاهش تنوع خودروهای وارداتی منجر می‌شود. درنتیجه، تعرفه‌ها و قوانین گمرکی محدودکننده اصلی واردات خودروهای اقتصادی هستند و اثرات منفی بر رقابت و انتخاب مصرف‌کننده دارند.
سیاست‌های وزارت صمت در خصوص سقف قیمتی و استانداردهای فنی خودروهای وارداتی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این سیاست‌ها با واقعیت‌های بازار و تقاضا همخوانی دارند؟
سیاست‌های وزارت صمت در تعیین سقف قیمتی و اعمال استانداردهای فنی، در ظاهر با هدف حمایت از تولید داخلی و حفظ بازار خودروهای داخلی طراحی شده است. اما این سیاست‌ها گاهی با نیازهای واقعی بازار و تقاضای مصرف‌کنندگان همخوانی ندارد. به‌عنوان مثال، سقف قیمت تعیین‌شده برای واردات خودرو باعث می‌شود بسیاری از خودروهای اقتصادی جدید و کارآمد از چرخه واردات حذف شوند؛ چراکه قیمت آن‌ها بالاتر از سقف تعیین‌شده است.
از طرف دیگر، استانداردهای فنی و الزامات ایمنی که در برخی موارد به‌صورت سختگیرانه اعمال می‌شود، مانع ورود خودروهای جدید و با تکنولوژی به‌روز به بازار ایران می‌شود. این موضوع می‌تواند باعث عقب‌ماندگی بازار خودرو و کاهش جذابیت واردات شود. بنابراین، وزارت صمت نیازمند بازنگری در این سیاست‌هاست تا ضمن حمایت از تولید داخل، امکان عرضه خودروهای باکیفیت و اقتصادی را فراهم کند.
با توجه به‌رقابت میان خودروهای وارداتی و تولیدات داخلی، به‌نظر شما واردات خودروهای اقتصادی تا چه حد می‌تواند به تعدیل قیمت‌ها و بهبود کیفیت خودروهای داخلی کمک کند؟
واردات خودروهای اقتصادی می‌تواند به‌طور قابل توجهی بازار خودرو داخلی را رقابتی‌تر و به‌بهبود کیفیت و تعدیل قیمت‌ها تا حد زیادی کمک کند. وقتی خودروهای خارجی با قیمت و کیفیت مناسب وارد بازار می‌شوند، تولیدکنندگان داخلی مجبور می‌شوند کیفیت محصولات خود را ارتقا دهند و قیمت‌ها را منطقی‌تر تنظیم کنند تا سهم بازار خود را حفظ کنند. این رقابت سالم می‌تواند منجر به‌افزایش رضایت مصرف‌کنندگان و رشد کلی بازار خودرو شود.
از سوی دیگر، واردات خودروهای اقتصادی باعث افزایش گزینه‌های مصرف‌کنندگان و کاهش انحصار در بازار داخلی خواهد شد که به‌نفع کلی اقتصاد خودرو و مصرف‌کنندگان است. البته این موضوع نیازمند سیاست‌گزاری مناسب و حمایت از زیرساخت‌های پس از فروش نیز هست.
در شرایط فعلی بازار، واردات خودرو چه تاثیری بر رفتار مصرف‌کننده دارد؟ آیا مصرف‌کنندگان به سمت خودروهای وارداتی اقتصادی گرایش پیدا کرده‌اند یا همچنان بازار خودروهای داخلی را ترجیح می‌دهند؟
در شرایط فعلی، محدودیت‌های واردات و قیمت بالای خودروهای وارداتی باعث شده است که بیشتر مصرف‌کنندگان به‌سمت خودروهای تولید داخل گرایش داشته باشند. البته تمایل به خرید خودروهای وارداتی به‌دلیل کیفیت و امکانات بالاتر همیشه وجود داشته؛ اما دسترسی محدود و قیمت بالا، این تمایل را محدود کرده است.
اگر سیاست‌های دولت به‌سمت تسهیل واردات خودروهای اقتصادی پیش برود، پیش‌بینی می‌شود تغییر قابل توجهی در رفتار مصرف‌کنندگان رخ دهد و بخش قابل توجهی از تقاضا به‌سمت خودروهای وارداتی اقتصادی هدایت شود.
این تغییر رفتار می‌تواند زمینه‌ساز رشد رقابت در بازار خودرو و افزایش کیفیت خودروهای داخلی شود. درنهایت، مصرف‌کنندگان سود خواهند برد و بازار خودرو به‌سمت پویایی و تنوع بیشتر حرکت خواهد کرد.
چالش‌های لجستیکی و تاخیر در ترخیص خودروهای وارداتی چه اثراتی بر بازار و قیمت‌ها گذاشته است؟
یکی از مهم‌ترین مشکلات بازار واردات خودرو در ایران، چالش‌های لجستیکی و تاخیرهای طولانی در فرآیند ترخیص خودروها از گمرک است. این تاخیرها به‌دلیل ضعف زیرساخت‌های گمرکی، نبود هماهنگی میان نهادهای مختلف و برخی مشکلات اداری به‌وجود آمده است. چنین مشکلاتی باعث شده تا خودروها برای مدت طولانی در گمرک یا بنادر باقی بمانند که این موضوع علاوه‌بر افزایش هزینه‌های نگهداری و انبارداری، باعث کاهش نقدینگی واردکنندگان نیز می‌شود.
این افزایش هزینه‌ها به‌طور مستقیم روی قیمت تمام‌شده خودرو وارداتی تاثیر می‌گذارد و معمولا درنهایت مصرف‌کننده نهایی باید این هزینه‌ها را پرداخت کند. همچنین تاخیرهای زیاد در تحویل خودرو باعث کاهش اعتماد بازار و مصرف‌کنندگان به‌واردکنندگان شده و نوسانات قیمتی در بازار خودرو را افزایش می‌دهد. به‌همین دلیل، اصلاح روند لجستیکی و تسهیل در فرآیند ترخیص خودروها باید یکی از اولویت‌های اصلی سیاست‌گزاران باشد.
در مورد آینده واردات خودرو، چشم‌انداز شما چیست؟ آیا پیش‌بینی می‌کنید دولت سیاست‌های خود را به سمت تسهیل بیشتر واردات ببرد یا محدودیت‌ها افزایش یابد؟
چشم‌انداز آینده واردات خودرو در ایران تا حد زیادی بستگی به سیاست‌های کلان دولت و نهادهای مرتبط دارد. در صورتی که دولت بخواهد بازار خودرو را رقابتی‌تر کند و فشار بر تولیدکنندگان داخلی را افزایش دهد، احتمالا سیاست‌ها به‌سمت تسهیل واردات خودروهای اقتصادی تغییر خواهد کرد.
این تسهیل می‌تواند شامل کاهش تعرفه‌ها، ساده‌سازی فرآیندهای اداری و تسهیل تامین ارز باشد. اما اگر دولت به هر دلیلی، از جمله حفظ اشتغال در صنعت‌خودرو و حمایت از تولید داخلی، بخواهد محدودیت‌ها را حفظ یا حتی تشدید کند، واردات خودرو همچنان با چالش‌ها و موانع زیادی مواجه خواهد بود. البته چنین سیاستی ممکن است کوتاه‌مدت به‌نفع برخی تولیدکنندگان باشد، ولی در بلندمدت باعث افزایش قیمت‌ها، افت کیفیت خودروها و کاهش رضایت مصرف‌کنندگان خواهد شد.
به‌طور کلی، آینده واردات خودرو در ایران تابعی از تعادل میان حمایت از تولید داخلی و رقابت آزاد است. درمجموع، آینده بازار خودرو وارداتی در ایران در گرو اتخاذ سیاست‌های واقع‌بینانه و متوازن از سوی دولت است.
اگر مسیر واردات بر پایه شفافیت، تسهیل در مقررات و تامین پایدار ارز طراحی شود، این ظرفیت را دارد که نه‌تنها رقابت در بازار را افزایش دهد، بلکه به ارتقای کیفیت تولیدات داخلی نیز بینجامد. مصرف‌کننده ایرانی سزاوار دسترسی به خودروهای باکیفیت و اقتصادی است و این دسترسی در گرو گشودن فضا به‌روی واردات هدفمند و مدیریت‌شده خواهد بود.
