علیرضا قربانی‌نژاد، کارشناس حوزه خودرو، در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» با اشاره به تاثیرات روانی جنگ بر بازارهای کشور گفت: «این جنگ که به‌طور غیرمستقیم بر روند واردات خودرو و قطعات یدکی اثر گذاشت، باعث ایجاد اختلال در زنجیره تامین، افزایش قیمت‌ها و تغییر رفتار مشتریان شد. بسیاری از واردکنندگان با کمبود موجودی مواجه شدند و خریداران نیز با مشاهده افزایش ناگهانی قیمت‌ها، تصمیمات خود را تحت‌تاثیر نگرانی‌های اقتصادی و سیاسی قرار دادند.»
او معتقد است: «برای درک درست این شرایط، باید نگاهی جامع به عوامل اقتصادی، روانی و ساختاری بازار خودرو داشت.»
وضعیت کلی بازار پس از جنگ دوازده روزه چگونه بوده است؟
بازار خودروهای خارجی پس از جنگ دوازده روزه با شوک قیمتی شدیدی مواجه شد. حتی خودروهایی که پیش از جنگ ثبات قیمت داشتند، در مدت کوتاهی افزایش قیمت ۱۰ تا ۲۰ درصدی را تجربه کردند. این افزایش قیمت تنها ناشی از محدودیت‌های وارداتی نبود، بلکه عدم اطمینان فعالان بازار و انتظارات تورمی خریداران نیز نقش مهمی در شکل‌گیری این وضعیت داشت. در چنین شرایطی خریداران دو رفتار متضاد از خود نشان دادند؛ گروهی که انتظار افزایش بیشتر قیمت‌ها را داشتند، اقدام به‌خرید فوری کردند و گروهی که توان مالی محدودی داشتند، خرید خود را به تعویق انداختند. این دوگانگی باعث شد در برخی مدل‌های خودرو، هم‌زمان افزایش قیمت و کاهش معاملات واقعی مشاهده شود. این الگوها نشان‌دهنده حساسیت شدید بازار خودروهای خارجی به شوک‌های اقتصادی و سیاسی کوتاه‌مدت است و تحلیلگران بازار باید این رفتارها را به دقت رصد کنند تا بتوانند پیش‌بینی‌های واقع‌بینانه ارائه دهند.
به نظر شما تاثیرات جنگ بر واردات خودرو و زنجیره تامین چگونه بوده است؟
یکی از مهم‌ترین تاثیرات بحران اخیر، اختلال در زنجیره‌تامین خودرو و قطعات یدکی بود. محدودیت‌ها و تاخیرهای گمرکی که به دنبال جنگ دوازده روزه ایجاد شد، واردات خودروهای خارجی را به شکل محسوسی کاهش داد و این وضعیت باعث شد موجودی نمایندگی‌ها به پایین‌ترین سطح در ماه‌های اخیر برسد. در شرایط عادی، زنجیره‌تامین خودروهای خارجی به شدت به واردات منظم قطعات یدکی و خودروهای آماده وابسته است و کوچک‌ترین اختلال، باعث ایجاد حباب قیمتی و نارضایتی مشتریان می‌شود. این اختلال‌ها نه تنها قیمت انواع خودرو را افزایش داده، بلکه باعث شده بسیاری از واردکنندگان و نمایندگی‌ها نتوانند برنامه‌های فروش و عرضه خود را به‌موقع انجام دهند و برخی حتی مجبور شدند فروش‌ها را محدود کنند تا موجودی کافی داشته باشند.
با توجه به این‌که فعالان حوزه بازار خودرو از رکود در بازار گلایه دارند، به نظر شما دلایل تغییر رفتار مشتریان پس از بحران چیست؟
بحران دوازده روزه باعث تغییر رفتار مشتریان شد. خریداران با مشاهده افزایش قیمت‌ها و کاهش موجودی، تصمیمات خود را با احتیاط بیشتری اتخاذ کردند. گروهی از مشتریان که توان مالی بالاتری داشتند، سعی کردند خرید خود را سریع انجام دهند تا از افزایش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کنند؛ درحالی که گروه دیگر با توان محدود، خرید خود را به تعویق انداختند و به انتظار کاهش قیمت یا ثبات بازار نشستند. این تغییر رفتار مشتریان، بازار را به‌شدت ناپایدار کرده و نوسانات قیمتی به صورت لحظه‌ای قابل مشاهده است. برای تحلیلگران بازار، این داده‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا تصمیم‌گیری‌های تجاری و سیاست‌گزاری‌ها باید بر اساس رفتار واقعی مشتریان انجام شود.
با توجه به این‌که متقاضیان کمتری به بازار خودرو مراجعه می‌کنند، رقابت با خودروهای داخلی با محصولات وارداتی در چه وضعیتی قرار دارد؟
یکی از پیامدهای مهم بحران اخیر، تاثیر آن بر رقابت میان خودروهای داخلی و خارجی است. افزایش قیمت خودروهای خارجی باعث شد برخی خریداران به‌سمت خودروهای داخلی گرایش پیدا کنند، اما کیفیت پایین‌تر و محدودیت امکانات خودروهای داخلی مانع رشد کامل این روند شد. اگرچه سهم بازار خودروهای داخلی در کوتاه‌مدت افزایش یافته است، اما این رشد پایدار نخواهد بود؛ مگر آن‌که کیفیت و خدمات پس از فروش به سطحی برسد که مشتریان بتوانند آن را با خودروهای خارجی مقایسه کنند. این شرایط یک هشدار جدی برای تولیدکنندگان داخلی است که باید هم‌زمان با افزایش تقاضا، کیفیت محصولات خود را ارتقا دهند تا از فرصت ایجادشده بهره ببرند.
پیش‌بینی آینده بازار در کوتاه‌مدت چیست؟
در ماه‌های آینده، بازار خودروهای خارجی تحت‌تاثیر دو عامل اصلی خواهد بود؛ ثبات نرخ ارز و روند واردات خودرو و قطعات یدکی. اگر واردات با برنامه و هماهنگ با تقاضای واقعی انجام شود و نوسانات ارزی کنترل شود، بازار می‌تواند به آرامش نسبی برسد. اما هرگونه شوک جدید می‌تواند همان اثرات ناگهانی را تکرار کند و نوسانات شدید قیمت ادامه پیدا کند. فعالان بازار باید آماده تصمیم‌گیری‌های سریع و مدیریت ریسک باشند تا بتوانند اثرات بحران‌های کوتاه‌مدت را کاهش دهند و اعتماد مشتریان را حفظ کنند.
