این فرسودگی نه تنها بهره‌وری و کیفیت تولید را پایین آورده، بلکه مانعی جدی در مسیر توسعه صادرات و کاهش هزینه‌های تولید به شمار می‌رود.
بر اساس داده‌های رسمی وزارت صنعت، بیش از ۷۰ درصد تجهیزات صنعتی کشور عمری بالای ۲۰ سال دارند و در صنایع کلیدی همچون فولاد، سیمان، پتروشیمی و نساجی این رقم حتی به ۳۰ سال نیز می‌رسد. صنعت تایر نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ بسیاری از خطوط تولید این صنعت، هنوز با فناوری‌هایی کار می‌کنند که سال‌ها پیش در کشورهای توسعه‌یافته از رده خارج شده‌اند.
کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه این وضعیت، صنعت تایر را در موقعیت دشواری قرار خواهد داد؛ چراکه رقبا در حال بهره‌گیری از فناوری‌های نسل چهارم صنعتی، کنترل دیجیتال فرآیند و تولید لاستیک‌های سبز با مصرف انرژی پایین‌تر هستند؛ درحالی‌که تولیدکنندگان داخلی همچنان با دستگاه‌هایی کار می‌کنند که نه تنها راندمان کمی دارند، بلکه انرژی و مواد اولیه بیشتری مصرف می‌کنند.
تفاوت کارخانه‌های تولید تایر در کشور
گزارش‌های منتشره حاکی از آن است که وضعیت شرکت‌های تایرساز کشور نشان می‌دهد که میزان نوسازی تجهیزات در میان آن‌ها بسیار متفاوت است. کارخانه‌هایی مانند ایران تایر در مهدیشهر و بارز کردستان یا خطوط جدید کویر تایر در سال‌های اخیر توانسته‌اند با خرید تجهیزات جدید، تا حدی از عقب‌ماندگی فاصله بگیرند. در مقابل، کارخانه‌های قدیمی‌تر همچون کیان تایر هنوز با خطوط تولید سنتی کار می‌کنند و به دلیل مشکلات مالی و مدیریتی، روند نوسازی در آن‌ها به کندی پیش می‌رود.
در سایر شرکت‌ها از جمله یزد تایر، آرتاویل تایر و ایران یاسا نیز اگرچه سطح فناوری همچنان پایین‌تر از استانداردهای جهانی است، اما تلاش‌هایی برای نگهداری و تعمیر مستمر تجهیزات صورت گرفته تا روند تولید متوقف نشود. برخی از این شرکت‌ها حتی به سراغ کارخانه‌های دست‌دوم شرکت‌های معتبر خارجی مانند میشلن و گودیر رفته‌اند تا با خرید ماشین‌آلاتی که هرچند قدیمی‌اند اما از نظر کیفیت و دقت تولید همچنان قابل قبول محسوب می‌شوند، بخشی از ظرفیت خود را نوسازی کنند.
فرسودگی؛ هزینه پنهان تولید
فرسودگی تجهیزات صنعتی تنها یک مشکل فنی نیست؛ بلکه پیامدهای مستقیم اقتصادی دارد. طبق گزارش انجمن مدیران صنایع، در برخی واحدهای تولیدی کشور، هزینه تعمیرات مکرر تا ۳۰ درصد کل هزینه تولید را شامل می‌شود. افزون بر این، دستگاه‌های قدیمی فاقد فناوری‌های بهینه‌سازی انرژی هستند و برآوردها نشان می‌دهد مصرف انرژی در صنایع ایران دو تا سه برابر استاندارد جهانی است.
در صنعت تایر، این فرسودگی موجب افزایش ضایعات تولید و کاهش دقت فرآیند شده است. کارشناسان می‌گویند درصد محصولات معیوب در خطوط قدیمی بیش از دو برابر خطوط مدرن است و همین امر باعث افزایش قیمت تمام‌شده و کاهش توان رقابتی در بازارهای صادراتی می‌شود. در واقع، بخش بزرگی از انرژی، مواد اولیه و نیروی انسانی صرف جبران خطاهایی می‌شود که با نوسازی تجهیزات قابل حذف بودند.
بهره‌وری پایین، نشانه فاصله تکنولوژیک
به گفته کارشناسان اقتصادی، یکی از ریشه‌های اصلی عقب‌ماندگی صنایع ایران از جمله تایر، پایین بودن سهم بهره‌وری در رشد اقتصادی کشور است. طبق آمار مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، سهم بهره‌وری در رشد اقتصاد ایران طی دهه گذشته کمتر از ۱۵ درصد بوده؛ درحالی‌که این رقم در کشورهای صنعتی بیش از ۴۰ درصد است.
در چنین شرایطی، ادامه سیاست‌های فعلی یعنی تمرکز بر واردات مواد اولیه و تزریق یارانه شاید در کوتاه‌مدت مانع تعطیلی برخی واحدها شود، اما در بلندمدت راه‌حل پایداری نیست. آنچه امروز بیش از هر زمان دیگر ضرورت دارد، بازسازی فناوری، ارتقای دانش فنی نیروی انسانی و حرکت به‌سوی خطوط تولید هوشمند است.
صنعت تایر ایران امروز در نقطه‌ای ایستاده که انتخاب میان «ترمیم موقت» و «تحول واقعی» اجتناب‌ناپذیر است. ماشین‌آلات فرسوده و سیاست‌های حمایتی مقطعی نمی‌توانند آینده‌ای رقابتی برای این صنعت رقم بزنند. اگر تصمیمی ملی برای نوسازی تجهیزات صنعتی اتخاذ نشود، فاصله تکنولوژیک صنعت تایر ایران با جهان هر روز بیشتر خواهد شد.
