صنعت خودروسازی اروپا در آستانه بحرانی بی‌سابقه قرار گرفته است. چین از اول اکتبر صادرات تراشه‌های شرکت نکسپریا را ممنوع کرده؛ اقدامی که پایه‌های زنجیره تولید بنز، ب‌ام‌و و استلانتیس را به لرزه درآورده است. در حالی‌که دولت هلند چند هفته قبل کنترل نکسپریا را به‌دلایل امنیتی در دست گرفت، واکنش تند پکن، تولید خودرو در اروپا را با تهدید توقف کامل روبه‌رو کرده است.
فشار آمریکا و مداخله هلند
چند ماه پیش، دونالد ترامپ نکسپریا را به‌دلیل مالکیت چینی «تهدید امنیتی برای جهان» خواند و هشدار داد در صورت بی‌عملی اروپا، ایالات متحده تحریم‌های مستقیم علیه آن اعمال خواهد کرد.
در پی این فشارها، دولت هلند با استناد به قانون امنیت ملی کنترل شرکت نکسپریا را در پاییز ۲۰۲۵ در دست گرفت و مدیرعامل چینی آن، ژانگ شویژنگ را برکنار کرد. این تصمیم، آغازگر بحران تازه‌ای در روابط چین و اروپا شد.
نکسپریا به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان قطعات نیمه‌هادی جهان، در مرکز جنگ فناوری و سیاست میان پکن و غرب قرار دارد. این شرکت هلندی–چینی اکنون به نمادی از تقابل شرق و غرب تبدیل شده و میزان نفوذ چین در زنجیره جهانی تأمین فناوری را آشکار کرده است.
واکنش قاطع پکن و شوک صنعتی در اروپا
با آغاز ممنوعیت صادرات، صنعت خودرو اروپا دچار شوک شد. نکسپریا حدود ۴۰ درصد نیاز بازار جهانی به نیمه‌هادی‌های پایه مانند دیودها و ترانزیستورها را تأمین می‌کند؛ قطعاتی که در سیستم‌های حیاتی خودرو مثل کیسه‌هوا، فرمان و ترمز کاربرد دارند.
اکنون خطوط تولید شرکت‌های اروپایی در خطر تعطیلی کامل قرار گرفته‌اند. مرسدس‌بنز، ب‌ام‌و و استلانتیس هشدار داده‌اند که در صورت تداوم بحران، تولید ظرف چند هفته آینده متوقف خواهد شد. دولت آلمان این وضعیت را «بحرانی جدی» توصیف کرده و مذاکرات فشرده‌ای با خودروسازان برای یافتن راه‌حل فوری آغاز کرده است.
در کارخانه‌هایی مانند ولفسبورگ، برخی خطوط تولید به‌دلیل کمبود تراشه از کار افتاده‌اند. اگر وضعیت ادامه یابد، میلیون‌ها فرصت شغلی در اروپا در معرض خطر قرار می‌گیرد. این کمبود مستقیماً بر قیمت خودروها و روند عرضه تأثیر خواهد گذاشت و احتمال رکود در بخش خودروسازی را افزایش می‌دهد.
نکسپریا؛ ستون فقرات نیمه‌هادی خودرویی جهان
نکسپریا سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد قطعه نیمه‌هادی تولید می‌کند و با سهم ۹.۷ درصدی از بازار جهانی در صدر تولیدکنندگان دیود و سامانه‌های حفاظت ESD قرار دارد. این شرکت در تولید MOSFETهای قدرت خودرو و تراشه‌های لاجیک خودرویی، دومین بازیگر بزرگ جهان است و بیش از ۶۰ درصد فروش آن به صنعت خودرو اختصاص دارد.
دفتر مرکزی نکسپریا در نیمه‌خن هلند است اما زنجیره تولید آن جهانی است؛ دو کارخانه ویفر در آلمان و انگلستان و چهار مرکز مونتاژ در چین، مالزی و فیلیپین دارد. بخش عمده بسته‌بندی تراشه‌ها در چین انجام می‌شود و با اجرای تحریم، عملاً جریان تأمین متوقف شده است.
مدیریت چینی نکسپریا اعلام کرده هیچ تصمیمی از سوی دولت هلند بدون تأیید دفتر مرکزی چینی اجرایی نخواهد شد. این وابستگی متقابل، اکنون به گره‌ای ژئوپلیتیک تبدیل شده و توقف در چین به‌معنای فلج‌شدن کل زنجیره تولید است.
پیامدهای اقتصادی و فناوری
تحریم نکسپریا نشان داد که وابستگی شدید اروپا به تأمین‌کنندگان آسیایی، ضعف ساختاری عمیقی در صنایع پیشرفته آن ایجاد کرده است. کمبود تراشه‌های حیاتی نه‌تنها تولید خودرو را مختل کرده، بلکه سیستم‌های ایمنی را نیز در معرض خطر قرار داده است.
برآورد می‌شود قطع دسترسی به قطعات نکسپریا می‌تواند باعث کاهش ۲۰ درصدی تولید خودرو در اروپا در سه‌ماهه پایانی ۲۰۲۵ شود. کارشناسان هشدار می‌دهند که این بحران، به افزایش بهای خودرو، تأخیر در تحویل سفارش‌ها و کاهش رقابت‌پذیری برندهای اروپایی منجر خواهد شد.
جنگ تراشه‌ها؛ نبرد بر سر مغز خودروهای آینده
بحران نکسپریا به جنگی برای کنترل مغز خودروهای آینده تبدیل شده است. آمریکا تلاش دارد زنجیره تراشه را از چین جدا کند، اما پکن با ممنوعیت صادرات، گلوگاه جهانی را در مشت خود گرفته است. اروپا نخستین قربانی این نبرد ژئوپلیتیک است و قلب خودروسازی آن بدون تراشه‌های نکسپریا از تپش می‌افتد.
جداسازی زنجیره، هدف بلندمدت غرب است؛ اما هزینه‌های کوتاه‌مدت آن بسیار سنگین خواهد بود. در عین حال، این بحران می‌تواند انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری گسترده‌تر در تولید داخلی نیمه‌هادی‌ها در اروپا باشد.
آینده در گرو دیپلماسی و نوآوری
تحلیل‌گران معتقدند که حل بحران نکسپریا تنها با ترکیبی از دیپلماسی و نوآوری صنعتی ممکن است. اتحادیه اروپا ناچار است بین استقلال فناورانه و وابستگی تجاری به چین تعادل برقرار کند.
بحران نکسپریا هشداری جدی برای آینده صنعت خودرو اروپا است؛ جایی که کنترل تراشه‌ها دیگر فقط یک مسأله صنعتی نیست، بلکه به کلید قدرت در قرن بیست‌ویکم تبدیل شده است.
