از یک سو فشارهای زیست‌محیطی و سیاست‌های سخت‌گیرانه دولت‌ها، خودروسازان را به‌سمت تولید محصولات پاک و کم‌مصرف سوق داده و از سوی دیگر، رقابت فزاینده میان قدرت‌های صنعتی، بازار جهانی را به صحنه‌ای پرهیاهو و غیرقابل پیش‌بینی بدل کرده است. در این میان، کشورهایی که توانسته‌اند زنجیره‌تامین گسترده، ظرفیت تولید انبوه و فناوری‌های نوین را در کنار هم قرار دهند، جایگاه تازه‌ای در نقشه جهانی خودرو پیدا کرده‌اند.
بازارهای نوظهور در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین به‌سرعت درحال جذب محصولات جدید هستند و همین امر فرصت‌های تازه‌ای برای بازیگران غیرسنتی فراهم کرده است. در مقابل، خودروسازان باسابقه اروپا، آمریکا و ژاپن با چالش‌های متعددی روبه‌رو شده‌اند؛ از کاهش تقاضا در بازارهای داخلی گرفته تا فشار رقابتی برندهای تازه‌وارد. این شرایط آینده صنعت‌خودرو را به‌عرصه‌ای از پرسش‌های کلان تبدیل کرده است: کدام کشورها خواهند توانست مسیر تازه را رهبری کنند؟ چه برندهایی قادر خواهند بود همزمان بر قیمت، کیفیت و فناوری تمرکز کنند و مهم‌تر از همه، این تغییرات چه پیامدهایی برای روابط تجاری و صنعتی میان کشورها خواهد داشت؟
آن‌چه روشن است، این‌که صنعت‌خودرو دیگر تنها یک حوزه تولیدی نیست؛ بلکه به ابزاری برای سنجش قدرت اقتصادی و حتی نفوذ ژئوپلیتیک کشورها بدل شده است.
تحول در ارقام صادراتی
صنعت‌خودرو چین در ۱۰ ماه اول سال ۲۰۲۵ موفق به ثبت ارزش صادراتی ۷۹۸٫۳۹ میلیارد یوآن (حدود ۱۱۲٫۸ میلیارددلار) شد که نشان‌دهنده رشد ۱۴٫۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است. این آمار، از طرف اداره کل گمرک چین منتشر شد و نشان می‌دهد صادرات خودروهای چینی همچنان افزایش می‌یابد. کل صادرات کالاهای چین در ۱۰ ماه اول ۲۰۲۵ به ۲۲٫۱۲ تریلیون یوآن (۳٫۱۲ تریلیون‌دلار) رسید که رشدی ۶٫۲ درصدی نسبت به سال قبل دارد؛ درحالی که واردات تقریبا بدون تغییر و در سطح ۱۵٫۱۹ تریلیون یوآن (۲٫۱۴ تریلیون‌دلار) باقی مانده است.
صنعت‌خودرو از جمله بزرگ‌ترین محرک‌های رشد صادرات بوده و عملکرد آن فراتر از میانگین کلی تولیدات صنعتی چین است. محصولات مکانیکی و الکترونیکی بیش از ۶۰ درصد صادرات کشور را تشکیل می‌دهند و خودروها و نیمه‌هادی‌ها بیشترین سهم را در رشد دارند. به‌نوشته Carnewschina، صادرات خودرو در چین فقط در ماه اکتبر (مهر و آبان ۱۴۰۴) با افزایش ۳۴ درصدی نسبت به سال قبل همراه بود و صادرات مدارهای مجتمع ۲۶٫۹ درصد رشد کرد. تحلیلگران باور دارند این روند نشان‌دهنده تقاضای پایدار بازارهای خارجی برای محصولات الکتریکی و تکنولوژیک است.
این شرایط به خودروسازان چینی امکان داده است حضور خود را در مناطق درحال توسعه از جمله آسیای جنوب شرقی، خاورمیانه و آمریکای لاتین گسترش دهند. با این حال صادرات کل چین در اکتبر (مهر و آبان ۱۴۰۴) با کاهش ۰٫۸ درصدی نسبت به سال قبل روبه‌رو شد که اولین کاهش ماهانه در چند ماه اخیر محسوب می‌شود. کارشناسان دلایل آن را مقایسه با پایه بالای سال گذشته، کاهش روزهای کاری به‌خاطر تعطیلات و افت تقاضا در بازارهای غربی می‌دانند.
با وجود این، شرکت‌های خصوصی همچنان نقش مهمی در تجارت خارجی ایفا می‌کنند و مجموع واردات و صادرات آن‌ها به ۲۱٫۲۸ تریلیون یوآن (۳ تریلیون دلار) رسید که ۷٫۲ درصد رشد دارد. اداره کل گمرک چین اطلاعات جزئی درباره مقاصد صادراتی یا نوع خودروها ارائه نکرده است، اما داده‌های صنعتی نشان می‌دهد خودروهای برقی و هیبریدی پلاگین همچنان موتور اصلی رشد هستند.
صادرات چشمگیر خودروهای الکتریکی از برندهایی مانند BYD، SAIC و چری جایگاه چین را به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان خودرو در جهان تقویت کرده است. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند صادرات خودرو چین در کل سال همچنان بالاتر از سطح ۲۰۲۴ باقی بماند؛ هرچند احتمال دارد رشد آن کمی کندتر شود.
مسیری که ادامه خواهد داشت
رشد صادرات خودرو چین در سال جاری نه‌تنها یک دستاورد اقتصادی، بلکه نشانه‌ای از تغییر موازنه در صنعت جهانی خودرو است. آمارهای منتشرشده از سوی اداره کل گمرک چین نشان می‌دهد ارزش صادرات خودرو در 10 ماه نخست سال ۲۰۲۵ به‌حدود ۷۹۸٫۳۹ میلیارد یوآن (معادل بیش از ۱۱۲ میلیارد دلار) رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۴٫۳ درصد رشد داشته است. این جهش، جایگاه چین را به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی بازارهای بین‌المللی تثبیت کرده و مسیر تازه‌ای برای رقابت با خودروسازان سنتی اروپا، آمریکا و ژاپن گشوده است.
یکی از عوامل کلیدی این رشد، محصولات برقی و هیبریدی پلاگین هستند که به‌عنوان موتور محرک صادرات شناخته می‌شوند. برندهایی مانند BYD، SAIC و چری توانسته‌اند با عرضه مدل‌های متنوع و مقرون‌به‌صرفه، سهم قابل‌توجهی از بازارهای نوظهور و حتی برخی بازارهای پیشرفته را به‌دست آورند. این روند نشان می‌دهد که تقاضای جهانی برای خودروهای پاک و کم‌مصرف، فرصت بی‌سابقه‌ای برای چین فراهم کرده است تا از مزیت تولید انبوه و زنجیره‌تامین قدرتمند خود بهره‌برداری کند.
در کنار خودرو، صادرات مدارهای مجتمع و قطعات الکترونیکی نیز رشد چشمگیری داشته و نشان می‌دهد که چین درحال تثبیت موقعیت خود به‌عنوان تامین‌کننده اصلی فناوری‌های نوین در صنایع مختلف است. این هم‌افزایی میان صنعت‌خودرو و بخش الکترونیک، قدرت رقابتی چین را در برابر رقبای غربی افزایش داده و به آن امکان داده است تا در بازارهای حساس مانند آسیای جنوب شرقی، خاورمیانه و آمریکای لاتین حضور پررنگ‌تری داشته باشد.
با وجود این موفقیت‌ها، برخی چالش‌ها نیز پیش روی خودروسازان چینی قرار دارد. کاهش تقاضا در بازارهای غربی، محدودیت‌های تجاری و رقابت شدید با برندهای باسابقه می‌تواند سرعت رشد صادرات را در ماه‌های آینده تعدیل کند. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند هرچند صادرات خودرو چین در کل سال ۲۰۲۵ بالاتر از سطح سال گذشته باقی خواهد ماند، اما نرخ رشد آن ممکن است اندکی کندتر شود. این موضوع اهمیت تنوع‌بخشی به بازارهای هدف و تمرکز بر مناطق در حال توسعه را دوچندان می‌کند.
درمجموع، عملکرد صنعت‌خودرو چین در سال جاری نشان‌دهنده یک گذار راهبردی است؛ گذار از نقش یک تولیدکننده صرف به‌جایگاه یک صادرکننده پیشرو در عرصه جهانی. این تحول نه‌تنها پیامدهای اقتصادی، بلکه ابعاد ژئوپلیتیکی نیز دارد؛ زیرا حضور پررنگ چین در بازارهای بین‌المللی خودرو می‌تواند بر روابط تجاری و صنعتی میان کشورها اثرگذار باشد. برای صنعت‌خودرو ایران و سایر کشورهای در حال توسعه، رصد دقیق این روند و تحلیل فرصت‌ها و تهدیدهای ناشی از آن، ضرورتی انکارناپذیر است.
