لاستیک خودرو از دید بسیاری از رانندگان، یکی از سادهترین اجزای وسیلهنقلیه است؛ قطعهای که تنها وظیفه آن چرخیدن و تماس با زمین است؛ اما واقعیت آن است که لاستیک مهمترین بخش در تماس با جاده است و بروز کوچکترین نقص در آن میتواند به فاجعهای تمامعیار منجر شود.
ترکیدن لاستیک ماشین یکی از خطرناکترین اتفاقاتی است که ممکن است برای هر رانندهای رخ دهد؛ چه در مسیرهای درونشهری و چه در جادههای طولانی و پرسرعت. درچنین لحظاتی، تنها چند ثانیه برای واکنش درست فرصت وجود دارد و همین چند ثانیه میتواند مرز میان یک توقف ایمن و یک تصادف مرگبار باشد.
در شرایطی که تغییرات دمایی شدیدتر شده است، توجه به وضعیت تایرها اهمیت بیشتری پیدا میکند. انتخاب لاستیک مناسب برای نوع خودرو، دمای محیط، شرایط جاده و میزان بار، نقشی حیاتی در جلوگیری از حوادث دارد.
بسیاری از رانندگان تنها به برند یا ظاهر تایر توجه میکنند؛ اما عوامل اصلی مانند فشار باد استاندارد، تاریخ تولید، عمق آج و سلامت دیوارهها اغلب نادیده گرفته میشوند. همین بیتوجهیهاست که درنهایت میتواند به ترکیدن لاستیک ماشین در جاده یا حتی ترکیدن لاستیک ماشین در سرعت بالا منجر شود.
ترکیدن لاستیک ماشین در هر سرعتی میتواند خطرناک باشد؛ اما شدت خطر با افزایش سرعت بیشتر میشود. در سرعتهای پایین، ترکیدن لاستیک خودرو در جاده ممکن است باعث انحراف ناگهانی یا از دست رفتن کنترل خودرو شود که میتواند به تصادفات جزئی یا خروج از جاده منجر شود؛ اما ترکیدن لاستیک خودرو در سرعت بالا خطرات را بهشدت افزایش میدهد و میتواند باعث واژگونی، برخورد با خودروهای دیگر یا حتی حوادث مرگبار شود؛ زیرا از دست دادن ناگهانی تعادل خودرو، کنترل آن را دشوار میکند.
ترکیدن لاستیک خودرو سنگین نیز بهدلیل وزن زیاد و شتاب بالا، میتواند خطراتی مانند قیچی کردن یا ریختن بار روی سطح جاده را بههمراه داشته باشد که این امر ایمنی رانندگان دیگر را نیز تهدید میکند.
دلایل ترکیدن لاستیک بسیار متنوع هستند؛ اما بیشتر آنها به سه عامل اصلی بازمیگردند: فشار نامناسب، سایش زیاد و ضربههای فیزیکی. اگر فشار باد لاستیک کمتر از حد استاندارد باشد، سطح تماس آن با زمین افزایش یافته و حرارت درون لاستیک بیشتر میشود. گرما بزرگترین دشمن ساختار لاستیک است و با تضعیف الیاف و لایههای درونی، باعث پارگی ناگهانی میشود.
از سوی دیگر، باد بیش از حد نیز خطرناک است؛ زیرا باعث تمرکز فشار در قسمت میانی تایر میشود و مقاومت آن را در برابر ضربههای جاده کاهش میدهد. سایش زیاد یا ترکهای ریز روی سطح تایر هم هشدارهایی هستند که نباید نادیده گرفته شوند. بسیاری از رانندگان با دیدن آج ظاهرا مناسب، تصور میکنند تایر هنوز قابل استفاده است؛ درحالی که ممکن است بافت داخلی آن بهشدت ضعیف شده باشد.
گرما، تابش مستقیم آفتاب، مواد شیمیایی روی جاده و گذر زمان همگی میتوانند لاستیک را فرسوده کنند. در خودروهای سنگین این مشکل دوچندان است؛ ترکیدن لاستیک ماشین سنگین نهتنها قدرت کنترل خودرو را از راننده میگیرد، بلکه با توجه به وزن زیاد، خطر واژگونی یا وارد آمدن خسارت به خودروهای مجاور را افزایش میدهد.
هیچ رانندهای انتظار شنیدن صدای انفجار تایر را ندارد؛ اما وقتی چنین اتفاقی میافتد، مهمترین کار حفظ آرامش است. در لحظه ترکیدن لاستیک، خودرو ممکن است بهیک سمت کشیده شود یا لرزش شدیدی در فرمان احساس شود. نخستین واکنش غریزی بسیاری از رانندگان، فشردن پدال ترمز است؛ اما این دقیقا بدترین کاری است که میتوان انجام داد.
ترمز ناگهانی باعث قفل شدن چرخها، از بین رفتن تعادل و لغزش شدید میشود. بهترین واکنش، برداشتن پا از روی گاز و نگه داشتن فرمان با هر دو دست است. در همین حال راننده باید خودرو را به سمت شانه جاده یا ناحیهای امن هدایت کند؛ بدون آنکه فرمان را بهطور ناگهانی بچرخاند.
وقتی سرعت بهحدی رسید که کنترل کامل بر خودرو دارید، میتوانید بهآرامی ترمز گرفته و خودرو را متوقف کنید. در این شرایط باید چراغ خطر را روشن کرده، مثلث هشدار را در فاصلهای مناسب قرار دهید و از خودرو خارج نشوید؛ مگر اینکه محل توقف ایمن باشد. تفاوت زیادی میان ترکیدن لاستیک جلو و عقب وجود دارد، چون هرکدام اثر متفاوتی بر پایداری خودرو میگذارند.
وقتی لاستیک جلو میترکد، فرمانپذیری بهطور ناگهانی کاهش مییابد و جلو خودرو به سمتی منحرف میشود که لاستیک آن سمت ترکیده است. کنترل فرمان سختتر میشود و اگر راننده خونسردی خود را از دست بدهد، احتمال برخورد با مانع یا خروج خودرو از جاده زیاد است.
در مقابل، ترکیدن لاستیک عقب اغلب باعث از دست رفتن تعادل خودرو از قسمت انتهایی میشود. در این حالت ممکن است قسمت عقب خودرو شروع به تاب خوردن یا لغزش کند و اگر سرعت زیاد باشد، خطر چرخش کامل یا واژگونی وجود دارد.
راننده باید در این شرایط نیز بدون ترمز ناگهانی، فرمان را ثابت نگه داشته و با کاهش تدریجی سرعت، خودرو را کنترل کند. ترکیدن لاستیک در سرعت پایین معمولا تنها به توقفی ناگهانی منجر میشود، اما ترکیدن لاستیک خودرو در سرعت بالا میتواند فاجعهآفرین باشد.
در سرعتهای بیش از ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت، نیروی گریز از مرکز و انرژی حرارتی بسیار بالاست و با پاره شدن تایر، وزن خودرو بهصورت ناگهانی بهتایرهای دیگر منتقل میشود.
درچنین شرایطی حتی خودروهای مجهز به سیستمهای پایداری الکترونیکی (ESP) هم ممکن است نتوانند بهسرعت تعادل را بازگردانند.
در بزرگراهها معمولا گرمای سطح آسفالت، بار زیاد خودرو و افزایش دمای تایر باعث میشود احتمال ترکیدن تایر بهطور قابلتوجهی افزایش یابد. درنهایت رانندگانی که با سرعت بالا در هوای گرم حرکت میکنند، باید پیش از سفر حتما فشار باد تایرها را بررسی و از تایرهایی با تاریخ تولید جدید و استاندارد استفاده کنند.
