در روزهای اخیر، هرچند تصاویری از ایستگاه مترو «وکیل‌الرعایا» در شیراز در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شد و بسیاری از غیرشیرازی‌ها نیز از افتتاح این ایستگاه در شهریورماه خبر نداشتند، از حجم تلاش‌ها برای زیباسازی این ایستگاه مترو شوکه شدند. این ایستگاه مترو، آخرین ایستگاه از خط‌یک مترو شیراز و در نزدیکی بازار وکیل واقع شده است. هزینه ساخت این ایستگاه مترو حدود ۱۵۰میلیاردتومان بوده و معماری داخلی آن، الهام گرفته از معماری زندیه است.

بررسی‌های «دنیای‌ خودرو» نشان می‌دهد توجه به حس زیبایی‌شناسانه در طراحی ایستگاه‌های مترو به‌ویژه در شهرهای توریست‌پذیر، اکنون به یک رقابت جهانی بدل شده، این در حالی است که به نظر می‌رسد شبکه‌های مترو در شهرهای ایران با تاخیر به گود این رقابت‌ها وارد شده‌اند.

حسن مرادی، مدیرعامل قطار شهری شیراز، شهریورماه و در مراسم بازگشایی ایستگاه مترو «وکیل ‌الرعایا» در این شهر گفت: «ایستگاه وکیل‌الرعایا بیستمین ایستگاه مترو شهر شیراز است که ۱۵هزار متر مربع مساحت دارد.»

وی افزود: «این ایستگاه سرآغازی برای ساخت ایستگاه‌های باکیفیت در سطح کشور است و می‌توان آن را به‌عنوان‌ یکی از زیباترین ایستگاه‌های کشور معرفی کرد.»

حیدر اسکندرپور، شهردار شیراز در همین مراسم؛ ساخت ایستگاه های زیباتر در خط ۲ مترو شهری شیراز را وعده داد و گفت: «امیدواریم بتوانیم خط ۲ مترو شیراز را تا پایان سال جاری با چهار ایستگاه به بهره‌برداری برسانیم.»

  چرا ایستگاه ‌های مترو ما زیبا نیستند؟

اما برای ما شهروندان ایرانی که گویی ذوق زیبایی‌شناختی‌مان هم کور شده، ساخت ایستگاه مترو با این حجم از زیبایی یک اتفاق محسوب می‌شود. زیباسازی ایستگاه‌های مترو، روندی نه‌چندان جدید در جهان است و جالب آنک‌که با وجود قرارگیری مترو تهران در رده‌بندی بهترین متروهای جهان اما توجه چندانی به زیباسازی ایستگاه‌های مترو در پایتخت نشده است.

مترو «استکهلم»، پایتخت «سوئد»، نخستین مترو در جهان بود که از سال ۱۹۵۶ میلادی، دکوراسیون ایستگاه‌ها را در دستور کار قرار داد. سنجش زیبایی، امری سلیقه‌ای است و نه‌عینی، اما از آن زمان تاکنون ایستگاه‌های مترو «استکهلم»، عمدتا به‌عنوان زیباترین ایستگاه‌های مترو جهان شناخته می‌شوند. رقیب شانه‌به‌شانه «استکلهم» در زیباسازی ایستگاه‌های مترو هم مترو «مسکو»، پایتخت «روسیه» است که قدمتی ۹۰ساله دارد. 

مترو این شهر در سال ۱۹۳۵ افتتاح شد و اکنون ۱۵ خط و بیش‌از ۲۰۰ ایستگاه دارد. معروف است کتابچه‌های راهنمای گردشگری، توصیه می‌کنند دستکم یک روز را برای بازدید از ایستگاه‌های مختلف مترو «مسکو» اختصاص دهید، چرا که هر یک از ایستگاه‌های مترو در این شهر، دکوراسیون داخلی متفاوتی دارند. 

عکاسی از ایستگاه‌های مترو «مسکو» مجاز است و حتی مکان‌هایی تعبیه شده که به بازدیدکننده نشان می‌دهد چگونه می‌تواند بهترین زاویه را  برای عکاسی از فضای ایستگاه پیدا کند.

مترو «لیسبون»، پایتخت «پرتغال»، دیگر مترویی است که کتابچه‌های راهنمای گردشگری، ازجمله در وب‌سایت معروف «Lonely planet»، بازدید از آن را توصیه می‌کنند. در زیباسازی برخی ایستگاه‌  های مترو این شهر، از سنت کاشی‌کاری قرن شانزدهم این کشور استفاده شده و نخستین مورد هم به سال ۱۹۵۹ برمی‌گردد.

از بین کشورهای منطقه نیز ایستگاه‌های مترو «تفلیس» در «گرجستان»، در زمره زیباترین ایستگاه‌ها طبقه‌بندی شده‌اند.

«تفلیس» چهارمین شهری بود که در جغرافیای شوروی سابق و در سال ۱۹۶۶ میلادی صاحب مترو شد. قانون آن زمان شوروی، الزام داشت شهرهایی با جمعیت بیش‌از یک میلیون نفر باید صاحب مترو باشند، این در حالی بود که «تفلیس» و «ایروان»، پایتخت «ارمنستان»، پیش از اینکه به این میزان جمعیت برسند، صاحب مترو شدند.

ایستگاه‌ های «خوشبو»

این در حالی است که لذت‌بخش‌تر کردن تجربه حضور در ایستگاه‌های زیرزمینی مترو، صرفا به زیباسازی بصری خلاصه نمی‌شود. یکی از شکایت‌های نامعمول مسافران مترو در بسیاری از کشورهای جهان، بوی نامطبوعی است که در بسیاری از شبکه‌های مترو استشمام می‌شود. 

بررسی «دنیای‌ خودرو» نشان می‌دهد گزارش‌های گوناگون و مشابهی در این رابطه و در مورد شبکه‌های مترو در شهرهای مختلف جهان وجود دارد. این بو، ظاهرا به‌دلیل عدم تهویه کامل هوا در ایستگاه‌های مترو، تردد صدها هزار مسافر در روز و ایجاد گردوغبار و همچنین سایش فلز هنگام تردد قطارها روی ریل ایجاد می شود. با این همه، دستکم برخی شهرهای جهان، حتی برای این بخش از تجربه حضور در زیر زمین هم فکری کرده‌اند. 

مترو «لندن» به‌عنوان قدیمی‌ترین شبکه مترو جهان که بیش‌از یک و نیم قرن از افتتاح آن می‌گذرد، چندی قبل طرحی را بررسی کرد که براساس آن، هوایِ در جریان در ایستگاه‌های مترو این شهر، با نوعی ماده خوشبوکننده، تهویه شوند. 

به این ترتیب، رقابت میان شبکه‌های مترو در شهرهای مختلف جهان، به‌خصوص شهرهای توریستی، اینک نه در تعداد قطار یا سرفاصله ورود قطار به ایستگاه‌ها بلکه به زیبایی و رایحه ایستگاه‌ها هم کشیده شده است. حال در این مسابقه، شهرهای ایران کجا قرار خواهند گرفت؟