آلودگی هوا، دوباره تهران را فتح کرده است. این البته مختص پایتخت نیست و آن طور که گزارش‌ها نشان می‌دهند، کلانشهرهای دیگر هم در هفته های اخیر وضعیت هوای خوبی را تجربه نکرده‌اند. در مورد پایتخت اما بحث‌ها بر سر اینکه آیا سوزاندن «مازوت» در نیروگاه‌ها مقصر اصلی است یا تردد خودروهای دیزلی، همچنان ادامه دارد.
دراین‌میان، دو تصمیم جدید برای کنترل آلودگی هوای تهران اتخاذ شده است. نخست آنکه براساس توافق میان سازمان محیط‌زیست و سایپا، تولید پیکان‌وانت باید متوقف شود، دوم اینکه با تردد موتورسیکلت‌ها و خودروهای سنگین در استان تهران برخورد خواهد شد. یک فعال محیط‌زیست در گفت‌و گوبا «دنیای خودرو» به این موضوع اشاره می‌کند که چرا آلودگی هوا در شهرهای ایران، با وضعیت عمومی اقتصادی در کشور گره خورده است.
براساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، کیفیت هوای پایتخت روز گذشته در محدوده ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشت. در این روز، شاخص آلودگی هوا در تراز ۱۴۱ قرار گرفت که در این تراز، توصیه می‌شود کودکان، سالمندان و مبتلایان به بیماری‌های قلبی و ریوی از فعالیت‌های طولانی یا سنگین خارج از منزل پرهیز کنند. این در حالی است که روز یکشنبه، اداره کل هواشناسی استان تهران نیز هشدار داد سکون نسبی جو، پایداری هوا و انباشت آلاینده‌ها، تا ظهر پنج‌شنبه ۱۱دی ادامه خواهد داشت.
مازوت یا خودروهای دیزلی؟
در این شرایط بحث بر سر اینکه علت اصلی آلودگی هوای پایتخت به سوخت نیروگاه‌ها برمی‌گردد یا تردد خودروها، همچنان ادامه دارد. چند روز پیش و درپی انتقادات اخیر برخی اعضای شورای شهر نسبت‌به آلودگی هوای تهران و احتمال مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌ها، معاون نظارت و پایش اداره محیط‌زیست استان تهران ضمن تاکید براینکه طی چندماه اخیر هیچ‌یک از نیروگاه‌ها و واحدهای صنعتی بزرگ‌مقیاس اطراف شهر تهران سوخت مازوت مصرف نکرده‌اند، گفت: «گرچه افزایش دی‌اکسید گوگرد اهمیت زیادی دارد، اما عامل اصلی آلودگی هوای پایتخت، ذرات معلق کمتر از ۲.۵میکرون است و خودروهای دیزلی مهم‌ترین نقش را در انتشار آن دارند.»
زهرا نژادبهرام، عضو هیات‌رئیسه شورای شهر تهران هفته گذشته، با اشاره به صحبت‌های سال پیش رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست مدعی شد «چون ظرفیت پالایشگاه‌ها از مازوت پر شده و به واسطه تحریم‌های بین المللی کسی خریدارشان نیست، مجبور هستیم به سوزاندن این مازوت ها در شهرها تن بدهیم.»
محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش اداره محیط‌زیست استان تهران، با اشاره به اینکه افزایش دی‌اکسید گوگرد تنها مربوط به مصرف سوخت مازوت نیست، گفت: «افزایش غلظت آلاینده دی‌اکسید گوگرد در هوا می‌تواند ناشی‌از عوامل مختلف ازجمله برخی فعالیت‌های تولیدی کارخانه‌ها باشد اما علت قطعی افزایش دی‌اکسید گوگرد باید بررسی و مطالعه شود.
او به ایسنا گفت: «طبق مطالعات شهرداری تهران، خودروهای دیزلی نقش اصلی را در انتشار ذرات معلق کمتر از ۲.۵میکرون دارند و یکی از مهم‌ترین و ساده‌ترین راهکارهای کاهش غلظت این آلاینده‌ها، نصب فیلتر دوده برای اتوبوس‌های شرکت واحد است که متاسفانه طی سال‌های گذشته به آن توجه کافی نشد.
دو تصمیم رادیکال برای مقابله با آلودگی هوای تهران
در این میان طی روزهای گذشته، دو تصمیم جدید برای کنترل آلودگی هوای پایتخت اتخاذ شد که به‌نظر می‌رسد شدت عمل بالایی داشته باشند. نخست آنکه بر اساس اعلام دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای خودرویی سازمان محیط‌زیست، قرار است نیسان وانت، به‌عنوان خودرویی با آلایندگی بالا، از چرخه تولید خارج شود.
بهزاد اشجعی، ضمن اشاره به چرایی صدور مجوز برای شماره‌گذاری برخی خودروهای یورو ۴ گفت: «امسال برخی مجوزهای مشروط برای شماره‌گذاری خودروهای یورو ۴ صادر شده که شامل ۵درصد خودروهای تولیدی سال جاری می‌شود. بنابراین مصوبه ارتقای استاندارد خودروها به یورو ۵ در کشور اجرایی شده است.» او ادامه داد: «یکی از خودروهایی که نتوانست به استاندارد آلایندگی یورو۵ برسد، نیسان‌وانت است. شرکت سایپا به سازمان حفاظت محیط‌زیست تعهد داده است تا آخر امسال تولید نیسان وانت را متوقف و طی چند ماه آینده باقیمانده محصولات خود را شماره‌گذاری کند.»
در رویداد دیگر یعنی روز یکشنبه مشاور عالی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران با اشاره به مصوبات کارگروه شرایط اضطرار آلودگی هوا گفت: «پلیس راهور از امروز از تردد موتورسیکلت های دودزا در تهران جلوگیری می‌کند.»
شهریار افندی‌زاده با بیان اینکه خودروهای سنگین نیز از مهم‌ترین وسایط نقلیه آلاینده در سطح شهر تهران هستند، افزود: «ممنوعیت تردد خودروهای سنگین و دیزلی مانند کامیون، تریلی، جرثقیل، حمل مصالح و نخاله‌های ساختمانی در سطح استان تهران تا اطلاع ثانوی از سوی پلیس راهور اعمال می‌شود.»
چرا جسارت برخورد با آلودگی هوا را نداریم؟
رسول کاظم‌پور، فعال محیط‌زیست در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌خودرو» با اشاره به وضعیت آلودگی هوا در تهران و دیگر کلانشهرهای کشور گفت: «ایران یکی از اصلی‌ترین کشورهای تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای در جهان است. متاسفانه از نظر کیفیت هوا شهرهای بزرگ کشور ما در زمره آلوده‌ترین ها قرار دارند.»
او ادامه داد: «یکی از مسائلی که شاید کمتر به آن توجه شده باشد، تاثیر وضعیت کلی اقتصادی و سیاسی کشور بر موضوع آلودگی هوای شهرهاست. به‌عنوان‌مثال در سال‌های پایانی دهه ۱۳۷۰، زمانی‌که آلودگی هوای پایتخت از حدی بالاتر می‌رفت، بلافاصله تعطیلی مدارس اجرا می‌شد. اگر قرار باشد با معیارهای همان زمان جلو برویم، در سال‌های اخیر هم باید بارها مدارس را تعطیل می‌کردیم، اما ظاهرا نظام تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی دیگر نه جسارت اتخاذ چنین تصمیماتی را دارد و نه اراده‌اش را.»
کاظم‌پور ادامه داد: «ارتباط این موضوع با وضعیت اقتصادی کشور تا حدی روشن است. سال‌هاست اتوبوس‌های تهران نوسازی نشده‌اند، هرچند حدود یک‌دهه پیش تصمیم به گازسوز کردن اتوبوس‌ها گرفته شد اما به‌دلیل کمبود بودجه این تصمیم هم کنار گذاشته شد. وضعیت در مورد توسعه خطوط مترو هم که کاملا روشن است. به‌عبارت‌ساده، به نظر می‌رسد تا زمانی که وضعیت کشور به حالت عادی بازنگردد، نمی‌توان به اراده برای مقابله با آلودگی هوا در شهرها هم امیدوار بود.»
