مدیریت زمینه های حقوقی فعالیت شرکت‌ها، به‌ویژه شرکت‌هایی با دامنه وسیع ارائه خدمات، همواره یکی از اصلی‌ترین دشواری‌های راه‌اندازی کسب‌وکارها بوده است. با این همه، در سال‌های اخیر که ماهیت فعالیت شرکت‌های ایجادشده در بستر ایترنت، به سمت سریع تر شدن حرکت کرده است اما معضلات حقوقی تازه‌ای نیز ایجاد شده‌اند که در شرکت‌های فعال در دهه‌های پیشین وجود نداشتند. به‌عنوان‌مثال، در زمینه فعالیت شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تاکسی اینترنتی، گاه موضوعاتی بین مسافر و راننده پیش می‌آید که به نظر می‌رسد در ضوابط حقوقی شرکت به‌درستی پیش‌بینی نشده‌اند.
آیا اپلیکیشن های ایرانی «صراحت حقوقی» دارند؟
شرکت های ارائه دهنده خدمات تاکسی اینترنتی، روزانه به عنوان واسط میان صدها هزار کاربر (راننده و مسافر) فعالیت می‌کنند و غیرممکن است تصور کنیم در این میان، هیچ تنش حقوقی ایجاد نمی‌شود. این در حالی است که بررسی نمونه‌های جهانی شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تاکسی اینترنتی نشان می‌دهد به دلیل حجم تراکنش‌های کاری و مالی میان کاربران در این اپلیکیشن ها، «صراحت حقوقی» در بیان رویکرد شرکت به موضوعات، یکی از مهره‌های کلیدی در فعالیت این دسته از شرکت‌هاست.
طی ماه‌های گذشته، برخی کاربران شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تاکسی اینترنتی مدعی شده بودند در مواردی، رانندگان نسبت‌به آنها بی‌احترامی کرده‌اند که در برخی موارد با کم‌توجهی مرکز پشتیبانی شرکت ارائه‌دهنده خدمات مواجه شده‌اند. رخدادهایی از این دست نشان می‌دهند موضوع کاملا جدی است.
مصطفی مسجدی‌آرانی در ماهنامه پیوست، به این موضوع پرداخته و مقایسه‌ای میان قواعد حقوقی شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تاکسی اینترنتی در ایران و کشورهای دیگر انجام داده است.
به‌عنوان‌مثال در قواعد حقوقی فعالیت «اسنپ» می‌خوانیم: «کاربران متعهد می‌شوند پس از اتمام استفاده از خدمات ارائه‌شده در اپلیکیشن، از اطلاعاتی که در نتیجه استفاده از خدمات اسنپ یا سوپراَپ اسنپ کسب کرده‌اند، هیچ استفاده‌ای نکنند. طبعا ذخیره اطلاعات کاربران در تلفن همراه یا به هر شیوه دیگر، مغایر با قوانین اسنپ و سوپراَپ اسنپ است.»
این در حالی است که در سایت «اوبر» (Uber) به‌عنوان همتای آمریکایی شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تاکسی اینترنتی در ایران، همین موضوع به این شکل آمده است: «تماس گرفتن راننده با مسافر قبلی، بعد از پایان سفر، بدون تمایل طرفین، خلاف قواعد ماست. تماس شامل پیام دادن به شکل‌های متنی، تماس تلفنی یا ملاقات با او است. برای ارتباط با راننده درخصوص شیء گمشده می‌توانید از گزینه اشیای گمشده در وب‌سایت یا اپلیکیشن استفاده کنید.»
مسجدی در این مورد گفت: «موضوع در نحوه به کارگیری کلمات است. اسنپ در قواعد خود از کلمه «استفاده» بهره برده، اما می‌توان پرسید چرا مانند «اوبر»، هرگونه تماس ممنوع نشده است؟ به‌عنوان‌مثال، مسافر پس از پایان سفر به راننده خود زنگ می‌زند و از او درخواست ملاقات دوستانه می‌کند، اما در اینجا «استفاده» رخ نداده است. «اوبر» این مساله را با عبارت «Unwanted Contact»، به معنای تماسی که دریافت‌کننده تمایلی به آن نداشته باشد، حل کرده اما اسنپ هر چند با نیت خیر حفاظت از کاربران خود، این فرض را نادیده گرفته است.
دستورالعمل جامع در راه است
رضا الفت‌نسب، عضو هیات‌مدیره اتحادیه و انجمن صنفی کسب‌وکارهای مجازی در گفت‌وگو با «دنیای خودرو»، در این مورد گفت: «در حوزه شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تاکسی اینترنتی، مواردی که منجر به درگیری حقوقی شده باشند، چندان زیاد نیست. درواقع، با دستورالعمل‌های کلی در مورد رعایت حقوق مسافر و راننده وجود دارد، به‌دلیل اینکه تعداد این موارد زیاد نیسته، این موضوع ابعاد گسترده‌ای هم پیدا نکرده است. علاوه بر این، نزدیک به ۱.۵ سال است که ما ضوابط خاص فعالیت شرکت های ارائه‌دهنده خدمات تاکسی اینترنتی را به اتاق اصناف ارائه داده‌ایم و این موضوع به مرکز اصناف هم ارائه شده است.»
الفت‌نسب ادامه داد: «در این دستورالعمل که البته تا امروز ابلاغ نشده، ضوابط کلی فعالیت شرکت‌ها در بستر آنلاین آورده شده است. همچنین برطبق قوانین کلی کسب‌وکار، به موضوعات خاص همچون شرایط فعالیت خودروها در این شرکت‌ها بر اساس قوانین نظام صنفی نیز اشاره شده است. تا امروز، تنها دستورالعمل شرکت‌های فعال در زمینه خرید و فروش طلا در فضای آنلاین ابلاغ شده است.»
او ادامه داد: «با این همه، آنچه شما به آن اشاره کرده‌اید، یعنی ضوابط حقوقی در موارد خاص، موضوعی است که می‌تواند در ادامه به دستورالعمل فعالیت شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تاکسی اینترنتی اضافه شود اما باتوجه به اینکه اتحادیه صنفی کسب‌وکارهای مجازی در 3 سال و نیم فعالیت خود پس از تاسیس، عمدتا به دنبال تثبیت حوزه اجرایی خود بوده، می‌تواند این قبیل موضوعات را در آینده پیگیری کند.»
