شفافیت تعرفه‌ها و اجرای سیاست‌های پلکانی که در آیین‌نامه جدید دولت مورد تاکید قرار گرفته، به‌عنوان ابزارهایی کلیدی برای ایجاد ثبات بازار، حمایت واقعی از تولیدکنندگان داخلی و حفاظت از قدرت خرید خانوارها مطرح شده‌اند.
سید جواد حسینی‌کیا، نایب‌رئیس کمیسیون صنایع‌ومعادن مجلس در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» توضیح داد: «آیین‌نامه جدید با تعیین سقف واردات، تفکیک تعرفه‌ها بر اساس حجم موتور و کلاس خودرو و الزام به‌رعایت استانداردهای ایمنی و آلایندگی، نه تنها امکان دسترسی مصرف‌کننده به گزینه‌های متنوع و قیمت منطقی را فراهم خواهد کرد، بلکه تولیدکنندگان داخلی را به ارتقای کیفیت، نوآوری و رقابت سالم ترغیب می‌کند.»
او تاکید کرد: «در صورت اعمال تعرفه‌های غیرشفاف یا اتخاذ تصمیمات کوتاه‌مدت، بازار با بی‌ثباتی قیمتی، فشار اقتصادی بر خانوارها و کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری تولیدکنندگان داخلی مواجه خواهد شد.»
به‌گفته وی: «تنها زمانی بازار خودرو پایدار، رقابتی و سالم باقی می‌ماند که سیاست‌های تعرفه‌ای شفاف، برنامه‌ریزی دقیق واردات و نظارت مستمر بر اجرا وجود داشته باشد؛ در غیر این صورت تمامی تلاش‌ها برای تعادل عرضه و تقاضا و ارتقای کیفیت محصولات داخلی بی‌اثر خواهد ماند.»
با توجه به تعرفه‌های پلکانی جدید، چه خودروهایی با چه حجم موتور و کلاس قیمتی مجاز به واردات هستند و این سیاست چگونه بر بازار خودروهای داخلی تاثیر می‌گذارد؟
آیین‌نامه جدید دولت برای واردات خودرو بر اساس حجم موتور، کلاس خودرو و قیمت نهایی مصرف‌کننده طراحی شده است. خودروهای با حجم موتور پایین‌تر، تعرفه کمتری دارند و هدف آن حمایت از ورود خودروهای اقتصادی و پرتقاضا به بازار است؛ درحالی که خودروهای لوکس و با حجم موتور بالا با تعرفه‌های بیشتر مواجه هستند تا رقابت با تولید داخلی حفظ شود. این سیاست به‌تولیدکننده داخلی امکان می‌دهد محصولات خود را در سطح رقابتی ارائه دهد و درعین حال مصرف‌کننده به گزینه‌های متنوع با قیمت منطقی دسترسی پیدا کند. در بلندمدت، تعرفه‌های پلکانی می‌توانند تعادل عرضه و تقاضا را حفظ کنند و از نوسانات شدید بازار جلوگیری کنند.
نقش واردات خودروهای کارکرده در شرایط کمبود عرضه و نوسانات ارزی چیست و چه معیارهایی برای انتخاب آن‌ها باید رعایت شود؟
اولویت واردات همچنان با خودروهای صفرکیلومتر است، اما در شرایط محدودیت عرضه و تقاضای بالا، خودروهای کارکرده می‌توانند به‌عنوان کامل‌کننده بازار عمل کنند. معیارهای انتخاب این خودروها شامل رعایت استانداردهای ایمنی و آلایندگی، میزان کارکرد واقعی، طول عمر باقی‌مانده و اثر بر بازار داخلی است. هدف این است که ورود خودروهای کارکرده باعث کاهش کیفیت بازار یا فشار بر تولید داخلی نشود و مصرف‌کننده از محصولات ایمن و استاندارد بهره‌مند شود.
آیین‌نامه جدید واردات خودرو چه اصلاحات ساختاری در فرآیند ثبت سفارش و تخصیص ارز اعمال کرده و آیا نظارت کافی برای جلوگیری از سوءاستفاده وجود دارد؟
آیین‌نامه جدید دولت، فرآیند ثبت سفارش و تخصیص ارز را با شفافیت و کنترل دقیق طراحی کرده است. واردکنندگان موظف به‌ارائه مدارک کامل، مشخص کردن منبع ارز و رعایت سقف‌های قانونی هستند. علاوه‌بر این، بانک‌مرکزی و سازمان حمایت مصرف‌کننده نقش نظارتی دارند تا از هرگونه سوءاستفاده یا ثبت سفارش خارج از چارچوب جلوگیری شود. این اصلاحات موجب می‌شود واردات خودرو بر اساس نیاز واقعی بازار و با حداقل ریسک انجام شود.
واردات خودرو چگونه می‌تواند بر کیفیت، نوآوری و رقابت تولیدکنندگان داخلی تاثیر بگذارد و چه سازوکارهایی برای مدیریت این اثرات پیشنهاد می‌شود؟
واردات خودرو، اگر به‌صورت مدیریت‌شده و هوشمندانه انجام شود، می‌تواند تولیدکننده داخلی را به ارتقای کیفیت و نوآوری ترغیب کند. اما واردات بی‌رویه و بدون سیاست تعرفه‌ای صحیح، تولیدکننده را با زیان مالی و کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری مواجه می‌کند. برای مدیریت این اثرات، باید سقف واردات مشخص باشد، نوع خودروها بر اساس نیاز بازار انتخاب شود و نظارت مستمر بر عرضه و قیمت‌ها وجود داشته باشد. همچنین حمایت از تحقیق و توسعه، ارتقای استانداردها و ارتقای کیفیت محصولات داخلی ضروری است تا رقابت سالم بین تولید داخلی و خودروهای وارداتی شکل گیرد.
تعرفه‌های پلکانی اگر به‌صورت غیرشفاف یا بدون تحلیل اقتصادی اعمال شوند، چه پیامدهایی بر قیمت خودرو، عرضه و قدرت خرید مصرف‌کننده خواهند داشت؟
تعرفه‌های پلکانی، اگر بدون تحلیل و شفافیت اعمال شوند، باعث افزایش غیرمنطقی قیمت‌ها، کاهش رقابت سالم و نارضایتی مصرف‌کننده می‌شوند. تولیدکننده داخلی نیز در این شرایط نمی‌تواند برنامه‌ریزی بلندمدت انجام دهد و ممکن است سرمایه‌گذاری در بهبود کیفیت کاهش یابد. بنابراین، شفافیت، پیش‌بینی‌پذیری و بر اساس داده‌های اقتصادی بودن تعرفه‌ها، ضروری‌ترین شرط برای حفظ تعادل بازار و رفاه مصرف‌کننده است.
با توجه به محدودیت منابع ارزی، چه راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدتی برای تامین ارز خودروهای وارداتی وجود دارد؟
در کوتاه‌مدت، استفاده از ارز با منشأ خارجی می‌تواند فشار بر منابع داخلی را کاهش دهد. در بلندمدت، ایجاد سازوکارهای هوشمند در ثبت سفارش، پیش‌بینی نیاز بازار و هماهنگی با بانک‌مرکزی و سازمان حمایت مصرف‌کننده برای تخصیص ارز مورد نیاز ضروری است. هدف این است که واردات خودرو بدون بحران ارزی و با شفافیت کامل انجام شود.
چگونه می‌توان از تجربیات کشورهای موفق در تنظیم تعرفه‌ها و سیاست‌های وارداتی برای بهبود وضعیت بازار ایران استفاده کرد؟
کشورهای موفق تعرفه‌ها و سیاست واردات را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کنند که رقابت سالم تولید داخل با خودروهای وارداتی حفظ شود، کیفیت ارتقا یابد و مصرف‌کننده گزینه‌های متنوع و با قیمت منطقی داشته باشد. این کشورها معمولا از تعرفه‌های پلکانی، محدودیت حجم واردات و استانداردهای سختگیرانه ایمنی و آلایندگی استفاده می‌کنند. ایران نیز با بهره‌گیری از این تجربه‌ها می‌تواند بازار رقابتی، شفاف و پایدار ایجاد کند و مانع از وارد آمدن فشار بر مصرف‌کننده و تولیدکننده داخلی شود.
