در ماه‌های اخیر، صنعت تایر به یکی از پرتنش‌ترین دوره‌های خود رسیده است؛ دوره‌ای که نه تنها کاهش تخصیص ارز و کندی تصمیم‌گیری‌های دولتی آن را در لبه توقف قرار داده، بلکه زنجیره‌تامین خودرو را نیز در معرض تهدیدی جدی قرار داده است. آن‌چه امروز در کارخانه‌های تایرسازی کشور جریان دارد، تنها یک بحران مالی یا اداری نیست؛ ترکیبی از فشارهای ارزی، توقف مواداولیه در گمرک، ناتوانی در دسترسی به ارز قابل ‌انتقال، قیمت‌گذاری دستوری، کمبود انرژی و کاهش سودآوری است که در کنار هم پازلی از «بی‌ثباتی تولید» را شکل داده‌اند. در این میان، تعطیلی برخی خطوط تولید در کارخانه‌های بزرگ، هشدارهایی درباره کاهش ۲۵ درصدی تولید در کل صنعت و کاهش ذخایر مواداولیه تا کمتر از سه هفته، نگرانی‌ها را درباره آینده این صنعت بیشتر کرده است.

در طرف دیگر، بازار تایر هنوز آرام است؛ تناقضی که مدیران صنعت آن را «آرامش قبل از توفان» می‌دانند. زیرا ذخیره‌سازی‌های گذشته، تولید ماه‌های پیش و وجود تایرهای وارداتی، مانع از بروز جهش‌های قیمتی شده است؛ اما اگر روند فعلی ادامه یابد، زنجیره به نقطه‌ای خواهد رسید که احیای آن با هزینه‌های سنگین انسانی و سرمایه‌ای همراه خواهد بود. این فشارها تنها بر دوش تایرسازان سنگینی نمی‌کند؛ بلکه صنایع بالادست و پایین‌دست از جمله خودروسازان، قطعه‌سازان و حتی شبکه خدمات پس از فروش نیز تحت‌تاثیر این چرخه قرار گرفته‌اند. هم‌زمان، تولیدکنندگان مواداولیه که ارز رسمی دریافت می‌کنند، تنها حلقه‌ای هستند که در این آشوب، سود تضمین‌شده دارند. همین «عدم‌توازن» یکی از دلایلی است که صنعت تایر را به‌سمت زیان عملیاتی و ناتوانی در اجرای طرح‌های توسعه سوق داده است؛ از همین رو برای بررسی وضعیت صنعت تایر با «محمدرضا گنجی»، رئیس هیات‌مدیره یزدتایر (مجتمع صنایع لاستیک یزد) و یکی از بنیان‌گذاران گروه صنعتی رازی به گفت‌وگو پرداختیم؛

در هفته‌های اخیر بسیاری از تولیدکنندگان تایر گفته‌اند مشکل ارز عملا این صنعت را به‌مرز فروپاشی کشانده؛ در حال حاضر وضعیت تایرسازان چگونه است؟

واقعیت این است که مقدار ارزی که به ما اختصاص یافته، تقریبا هیچ است؛ عددی که داده‌اند با برنامه مورد نیاز صنعت تایر فاصله بسیار زیادی دارد. فعالیت در کارخانه‌های بزرگی مانند بارز هفته گذشته متوقف شد؛ ۵۰ درصد تولید تایر کشور دست بارز است و این توقف تولید، یک زنگ هشدار جدی محسوب می‌شود. مدیرعامل بارز هم فرد توانمندی است؛ اما وقتی ارز اختصاص نیافته نباید انتظار تولید داشت؛ چراکه تامین مواداولیه امکان‌پذیر نیست و طبیعی است که درچنین شرایطی تولید تایر زیانده باشد. حتی برخی مواداولیه نیز به‌دلیل بروز مشکلات ارزی وارد کشور نمی‌شود.

باتوجه به آن‌چه شما در خصوص تامین ارز به آن اشاره کردید، موجودی مواداولیه در صنعت به وضعیت بحرانی رسیده است؟

در انجمن صنفی صنعت تایر، یکی دیگر از تایرسازان نیز گفت فعالیتش را به‌زودی متوقف می‌کند. مواداولیه در «یزدتایر» نیز تنها کفاف ۱۷ روز تولید را می‌دهد. البته مواد جدیدی در راه است و ما به‌عنوان بخش‌خصوصی شاید بتوانیم با هر قیمتی مواداولیه را از بازار آزاد تهیه کنیم؛ اما این مدل نه صرفه دارد و نه می‌توان تداوم آن را در نظر داشت. در چنین وضعی قطعا با زیان روبه‌رو خواهیم شد.

آیا چالش اصلی تایرسازان در تخصیص ارز است یا فرآیند ترخیص کالا از گمرک نیز دچار معضل است؟

بخش بزرگی از مواداولیه مورد نیاز صنعت تایر به‌گمرک رسیده؛ اما ارز مورد نیاز تخصیص نیافته است. تا ارز در اختیار ما قرار نگیرد، امکان ترخیص نداریم. فروشنده خارجی هم معمولا ۹۰ درصد پول را باید نقد دریافت کند تا اسناد را آزاد کند. اگر ما را بشناسد همکاری می‌کند و اگر نشناسد، اقدام به آزادسازی اسناد نمی‌کند. اغلب مواقع هم نمی‌شناسند و این روند مختل می‌شود.

برخی فعالان می‌گویند واردکنندگان از ابتدا تاکنون بیش از ۳۰۰ میلیون‌یورو ارز گرفته‌اند. این موضوع درست است؟

بله؛ «واردکنندگان مواداولیه تایر» ارز گرفته‌اند؛ اما واردکنندگان تایر کامل نتوانسته‌اند. البته واردات تایر تا آخر امسال ممنوع است. سال گذشته بیش از یک‌میلیارددلار ارز به تایر تولیدشده داده‌اند؛ اما امسال تنها تایر سنگین به‌صورت محدود وارد می‌شود و این هم برای تولید مضر است. ای کاش واردات مواداولیه آزاد می‌شد؛ چراکه نیاز واقعی صنعت به‌شمار می‌رود.

آیا تصمیمات سیاست‌گزار صنعتی روند کُندی دارد و بدون حساسیت نسبت به شرایط تولید اتخاذ می‌شود؟

بله؛ دولت خیلی آرام کار می‌کند. انگار برایش فرقی ندارد کارخانه‌ها فعال باشند یا تعطیل؛ هیچ عجله‌ای در تصمیم‌گیری دیده نمی‌شود و این برای صنعتی که با کمبود مواداولیه و ارز مواجه است، واقعا خطرناک است.

چندی پیش شما در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» اعلام کردید که تایرسازان برنامه‌ای برای کاهش ۲۵ درصدی تولید دارند. الان هم چند واحد در آستانه توقف‌ هستند؛ آیا این شرایط روی وضعیت بازار تایر در شب عید تاثیرگذار است؟

در بازار فعلا تایر کافی وجود دارد؛ هم خارجی و هم تولید داخلی؛ فکر نمی‌کنم برای سه ماه پایانی سال اتفاق عجیبی در ارتباط با قیمت بیفتد. اما کارخانه‌ها آسیب می‌بینند؛ اگر تعطیلی ادامه‌دار شود، احتمالا به تعدیل نیرو می‌رسد که برای صنعت تایر آخرین انتخاب است. نیروهای ما متخصص‌ هستند و از دست دادنشان بسیار پرهزینه است.

طی یک سال گذشته بارها از آزادسازی قیمت تایر سخن گفته شد؛ ‌قیمت‌گذاری دستوری در چه وضعی است؟

متاسفانه قیمت‌گذاری دستوری برداشته نشده است، بر اساس قانون، تایر نباید قیمت‌گذاری شود؛ اما گفته‌اند تیرماه بخشنامه‌ای صادر شده که لاستیک دوباره کالای استراتژیک محسوب شده و باید قیمت‌گذاری شود؛ آن هم مصوبه سران قواست. ما هم تابعیم؛ اما باید بگویم قیمت‌گذاری موجود منصفانه نیست.

کمبود انرژی در زمستان چقدر می‌تواند به تایرسازان آسیب بزند؟

هر شرکت تمهیداتی برای خودش در نظر گرفته است؛ ما ۸ مگاوات ژنراتور خریده‌ایم؛ برق که برود، مشکلی ایجاد نمی‌شود؛ چراکه ژنراتورها سنکرونایز هستند. اما درباره گاز نتوانسته‌ایم کاری انجام دهیم؛ اگر گاز قطع شود، دچار مشکل می‌شویم. درباره آب هم چون در یزد هستیم، از پساب و روش‌های تصفیه استفاده کرده‌ای

طرح‌های توسعه که از ابتدای سال اعلام شده بود، تا پایان سال به نتیجه می‌رسد؟

به‌نظر من خیر؛ طرح توسعه منابع ارزی و ریالی می‌خواهد. این منابع یا باید از سود سهام تامین شود یا از محل وام‌ها. حاشیه‌سود ۱۷ درصدی که دولت تعیین کرده، برای ما قابل دستیابی نیست؛ الان بسیار کمتر است. سهامدار هم منطقی است؛ وقتی صنعت سود کم دارد، چرا باید سرمایه‌گذاری کند؟ وام هم که ۴۵ درصد بهره دارد و به معنی خودکشی برای تولیدکنندگان است.

‌یزدتایر صادرات هم دارد؛ ارز حاصل از صادرات نمی‌تواند بخشی از نیاز را تامین کند؟

صادرات داریم و ارز آن را برای واردات مواداولیه استفاده می‌کنیم؛ اما تنها ۱۰ درصد نیاز ما را پوشش می‌دهد. نیاز ارزی ما بسیار بیشتر از درآمد صادراتی است.

با وجود همه فشارها، شما همیشه به آینده امیدوار بوده‌اید. الان چه دیدگاهی دارید؟

همیشه گفته‌ام آینده روشن است. الان هم می‌گویم روشن است؛ اما نه با صلابت گذشته؛ کشوری که ۸۰ میلیون نفر زحمت می‌کشند، خروجی آن نمی‌تواند منفی باشد. در حوزه دفاعی در جمع 5 یا 6 کشور اول جهان هستیم؛ هیچ دلیلی ندارد نتوانیم خودرو و تایر باکیفیت بسازیم. مشکل اصلی «نبود ارز قابل دسترس» است. نفت می‌فروشیم، اما پول آن قابل برداشت نیست. این ثروت وقتی بی‌اثر می‌شود، همه صنایع از جمله خودرو و تایر آسیب می‌بینند.

گفته می‌شود صنعت تایر از خودروسازان طلبکار است؛ این مساله به چه نقطه‌ای رسیده است؟

بله؛ حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان مطالبه صنعت تایر از خودروسازان است. البته با آن‌ها مصالحه کرده‌ایم و چک‌های جدید گرفته‌ایم. هنوز هم به خودروسازها کالا می‌دهیم؛ چراکه کیفیت ما بالاست و اولِ بازاریم؛ بنابراین پرداخت‌هایشان را منظم انجام می‌دهند. سایر تایرسازان هم کم‌وبیش با خودروسازان همکاری دارند.

فشارهای اقتصادی موجود چقدر می‌تواند به کل صنعت خودرو ضربه بزند؟

مشکلات ارز و قیمت‌گذاری برای خودروساز بسیار شدیدتر از تایرساز است. تعداد کارگرانشان چندین برابر ماست. اگر آن‌ها به بن‌بست برسند، موج مشکلات به همه زنجیره تامین می‌رسد؛ از شیشه تا آفتابگیر و همه قطعه‌سازان. درحال حاضر همه این انجمن‌ها زیر فشار هستند. شرکت‌هایی هم که بیشترین سود را می‌برند، واردکنندگان مواداولیه‌ هستند که هر روز قیمت می‌گذارند و سود ثابت دارند. این وسط تولیدکننده واقعی سخت‌ترین شرایط را تحمل می‌کند.