روز گذشته با علل اصلی نقص‌فنی خودرو در تصادفات آشنا شدیم، اما باید اشاره‌ای به این موضوع داشت از عواملی که در خودرو حادثه‌آفرین می‌شود، عملکرد نامناسب سیستم ترمز است.  این سیستم از بخش‌های متعددی تشکیل شده است اما عملکرد آن به یک قطعه به نام لنت‌ترمز منتهی می‌شود. لنت‌ترمز درواقع مهم‌ترین بخش سیستم ترمز است و پارامترهایی چون کیفیت پایین ساخت، عدم از استفاده از مواد باکیفیت و طراحی نامناسب در شرایط چالش‌برانگیز به‌خصوص در هوای گرم موجب می‌شود سیستم ترمز عملکرد مطلوب خود را از دست بدهد و ایمنی خودرو کاهش یابد.

برای بررسی دقیق‌تر و عوامل متعدد آن با محمد ‌محمدی‌دوستدار، نایب‌رئیس هیات‌مدیره شرکت «تجارت پیشگان یاسین» گفت‌وگویی داشتیم که بخش دوم آن را از نظر می‌گذرانیم. 

 آیا آزبست به‌طور کامل از چرخه تولید لنت‌ترمز حذف شده است؟

آزبست یک ماده خنثی بسیار ارزان و در دسترس بوده و منابع آن در کشور بسیار زیاد است. دانش ساخت لنت‌ترمز توسط مرحوم جواد ‌منبتی 55 سال پیش وارد ایران و  کارخانه «ایران‌لنت» توسط ایشان احداث شد. وی در آن زمان از تکنولوژی روز برای تولید استفاده می‌کرد.

کسانی که بعدا راهبری این صنعت را به‌دست گرفتند به‌دنبال به‌روزرسانی تکنولوژی و ارتقای دانش فنی نبودند. در دهه‌های 70 و 80 میلادی تولید لنت‌های ترمز آزبست در آمریکا و سپس در اروپا ممنوع شد و درپی آن مواد و فلزات دیگری را جایگزین آزبست در مواداولیه تولید کردند. هرچند امروزه باتوجه بحث آلودگی محیط‌زیست میزان استفاده از فلزات نیز کاهش یافته است. در کشور ما البته به‌شکل دستورالعمل و قانون در دهه 70 استفاده از آزبست ممنوع  شد. 

اما در اوایل سال 1390 به‌طور کامل آزبست از چرخه تولید لنت‌ترمز کشور حذف شد. از آن زمان تاکنون لنت‌های ترمز تولیدداخل با مشکل مواجه هستند. البته درزمینه استفاده از فلزات مس، روی و.. به‌صورت براده در لنت‌ها مشکلاتی وجود دارد که نشان از عدم به‌روزرسانی این صنعت در امر تولید لنت بدون‌آزبست است. البته هنوز برخی کشورها به‌منظور صادرات، لنت‌ترمز آزبستی تولید می‌کنند، به‌همین‌دلیل امکان ورود آن‌ها به‌صورت قاچاق به کشور نیز وجود دارد. 

 آیا شما فقط واردکننده هستید یا برنامه‌ای برای تولید لنت‌ترمز در کشور دارید؟

قراردادها با ایران‌خودرو به گونه‌ای بود که مکلف به تولیدداخل و انتقال تکنولوژی بودیم. ما با تامین‌کننده مراکشی خود (پلاس‌تکس) به‌گونه‌ای قرارداد بستیم که باید طی 5 سال ماشین‌آلات و تکنولوژی را به کشور وارد و 5 تا 15‌درصد نیز سرمایه‌گذاری کنند. براساس تجربه شخصی به‌صرفه‌ترین کار برای شرکای خارجی، ارائه ماشین‌آلات است اما به بهانه‌های مختلف از انتقال دانش‌فنی خودداری می‌کنند. 

متاسفانه در کشورما تصور بر این است اگر ماشین‌آلات به‌روز شوند، یعنی انتقال تکنولوژی صورت گرفته اما ماشین‌آلات فقط ابزار هستند. دانش‌فنی به معنای استفاده از مواداولیه بومی در کشور است و باید به دنبال این موضوع بود. اگر قرار باشد مواداولیه به کشور وارد شوند، پس چه انتقال تکنولوژی انجام شده است؟ متاسفانه دور اول تحریم‌ها سبب شد دستیابی به این هدف با مشکل و تعلیق مواجه شود، ازاین‌رو توان تولید در کشور را به دست نیاوردیم. 

ازآنجاکه لنت‌ترمز یک قطعه فوق ایمنی است، روند تولید، استاندارد، محیط‌زیست و... آن از اهمیت ویژه‌ای در دنیا برخوردار است درحالی که در کشور ما توجه چندانی به این مسائل نمی‌شود. مثالی می‌زنم، تصور کنید. با خودرویتان با سرعتی بین 80 تا 100 کیلومتر در ساعت درحال حرکت هستید. در این شرایط خودرو با سرنشینان تقریبا یک تن و دویست کیلوگرم وزن دارد، هنگام ترمزگیری خودرو باید در مسافت 25 تا 35‌متری توقف کامل کند. حال به سطح لنت‌ترمز خودرو فکر کنید که با چه فشاری و  با چه قدرتی باید این عمل را انجام دهد. 

ازسوی‌دیگر به این‌ نکته هم توجه داشته باشید شتاب‌منفی که توسط این قطعه و به‌خصوص در قسمت جلو به‌دلیل قدرت بیشتر ترمزگیری ایجاد می‌شود، چه توانایی دارد. حال شرایط دینامیکی، اصطکاکی، حرارت و....را نیز به این موضوع اگر اضافه کنیم با ترمزهای پی‌درپی چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ براین‌اساس حرارتی که در این لنت‌ها ایجاد می‌شود، 280 تا 450درجه است، حال تصور کنید برای تولید آن باید از چه متریالی استفاده شود. 

باتوجه به مشکلاتی که بیان کردید، آیا درشرایط فعلی توانایی واردات لنت‌ترمز به کشور را دارید؟ آیا در تامین این قطعه با مشکل مواجه هستید؟

از مهرماه سال گذشته مجوز واردات را دریافت کردیم اما به‌دلیل مشکلات انتقال ارز و مباحث مالی، خدشه‌دار شدن اعتماد شرکای خارجی و همچنین بحث ارزش‌ گمرکی با مشکل روبه‌رو هستیم. 
در بحث ارزش گمرکی، بهای لنت‌ترمز خودروهای تولیدداخل حدود 4دلار بوده اما برای هیوندای سانتافه 45دلار است. درحالی که 20 تا 30درصد متریال، وزن و... لنت‌ترمز خودروهای داخلی و خودروهای وارداتی با یکدیگر تفاوت دارند. اما گمرک به این مساله توجه ندارد و ظاهرا براساس قیمت لنت‌ترمز در بازار برای خود ارزش گمرکی و حق‌گمرکی بیشتر تعیین می‌کند. ما نیاز بازار را در حد توان مرتفع می‌کنیم.

 در تبلیغات خود به لنت‌کلاچ اشاره کرده‌اید، آیا این قطعه را نیز وارد می‌کنید؟

بله، لنت‌کلاچ را نیز ما تامین می‌کنیم و نسبت‌به سال گذشته درخواست این قطعه سه‌برابر شده است. در کشور برخی تولیدکنندگان اعلام کردند توانایی تولید را دارند اما نتوانستند این قطعه را تامین کنند. لنت‌کلاچ در دوجا بیشترین مصرف را دارد.

نخست نیاز مصرفی کلاچ‌سازهاست. کیت‌کلاچ در داخل ساخته می‌شود اما مابقی قطعات مانند فولاد، خورشیدی، بلبرینگ و لنت‌کلاچ وارد می‌شوند. زمینه مصرف دوم این قطعه که بسیار گسترش یافته، تعمیرات دیسک و صفحه است. از آن‌جاکه لنت‌کلاچ در کشور کم تولید می‌شود، تقلبی آن نیز وجود ندارد. اما لنت‌ترمز به‌دلیل این که تولید آن ساده است، به شکل زیرپله‌ای نیز یافت می‌شود.

 آیا درست است برخی کارشناسان بیان می‌کنند خرابی دیسک‌ترمز به‌دلیل سختی بسیار زیاد لنت‌ترمز است؟

نخستین مورد اینکه لنت‌ترمز از مواد ساینده تولید می‌شود که بستگی فراوانی به ضریب اصطکاک دارد. این مواد باید دارای خوردگی کمتری نسبت‌به خوردگی چدن دیسک باشند. لنت‌ترمز ضمن نرم‌تر بودن باید ضریب اصطکاک مناسب نیروی ترمزگیری را ایجاد کند. برای دستیابی به این هدف از براده‌آهن و سایرفلزات استفاده می‌شود. نکته دوم حرارت است، بنابراین ضمن سایش باید انتقال حرارت نیز انجام شود. 

براین اساس مقدار موادفلزی را بیشتر می‌کنند تا خنک‌کاری بهتر شود. در این حالت به سایش دیسک و لنت می‌رسیم. اگر هنگام تولید، میزان مواد ساینده افزایش یابد، دیسک آسیب می‌بیند. اگر مواد ساینده کاهش یابد و اصطلاحا لنت نرم تولید شود، عمرمفید آن کوتاه خواهد بود. عمرمفید لنت‌ترمز بین 15 تا 60 هزارکیلومتر است بسته به‌نوع متریال و رفتار رانندگی متغیر خواهد بود.

هدف از تولید لنت رسیدن به نقطه‌ای است که انتقال حرارت، اصطکاک و عمرمفید بالا داشته باشد. البته عیوب‌ظاهری مانند سوت کشیدن لنت‌ترمز الزاما نشان از بی‌کیفیت نیست.

 در مورد بازار لوازم یدکی سال 98 چه نظری دارید؟

خودرو یک ابزار روزمره زندگی است و اگر دچار استهلاک ‌شود، نیاز به سرویس دوره‌ای، تعویض قطعات مصرفی و تعمیر و ... پیدا می‌کند. زمانی که یک خودرو راهی خیابان می‌شود تا زمانی که در خیابان‌ها حرکت می‌کند، مشاغل بسیاری ایجاد می‌شوند. 

به‌هرحال این صنعت نباید به حال خود رها شود. آمار و ارقام اصلاح شوند، بازرگان و تولیدکننده همواره باید در تعامل باهم باشند و از دانش یکدیگر بهره ببرند. همچنین ضروری است نسبت‌به افزایش کیفیت قطعات خودروها توجه شود تا میزان تصادفات کاهش یابد. 

باید بیمه‌ها پیگیر شوند و علت تصادفات ریشه‌یابی شود. با اصلاح دستورالعمل‌ها و موارد مذکور می‌توان بازار سال 98 را با تغییرات جدید و چشمگیری روبه‌رو کرد.