به گزارش «اخبار خودرو»،از میان وسائل‌نقلیه مختلف می‌توان گفت موتورسیکلت‌ها به نگهداری دقیق‌تری نیاز دارند. در دفترچه موتورسیکلت‌ها، روش‌های نگهداری در زمستان، عدم استفاده طولانی‌مدت از موتورسیکلت و حتی روش‌های بهتر شست‌وشو بیان شده است. اما با این حال 55درصد تعمیرکاران و موتورسواران هنگام انتخاب روغن مناسب برای موتورسیکلت خود سردرگم می‌شوند. در این مقاله قصد داریم به انتخاب روغن موتور مناسب برای موتورسیکلت بپردازیم.

توصیه کارخانه موتورسازی
اولین گام برای انتخاب روغن مناسب، مراجعه به دفترچه موتورسیکلت است. اگر موتورسیکلت شما صفر بوده و تازه آن را تحویل گرفته‌اید، پیشنهاد می‌شود یک ماه پس از راندن موتور، نسبت به تعویض آن باتوجه به روغن توصیه‌شده در دفترچه اقدام کنید. این کار باعث می‌شود ذرات مختلف که در زمان ساخت موتورسیکلت ایجاد شده‌اند از موتور شما خارج شده و به موتور آسیبی نرسد. در دفترچه موتور برای انتخاب گرانروی مناسب، راهنمای دمایی درج شده است. به‌عنوان‌مثال گرانروی SAE10w30 برای بازده دمایی -12˚C تا +40˚C و برای بازه دمایی حدود 0˚C تا 50˚C گرانروی 20w40 توصیه می‌شود. البته روغن مناسب باید دارای سطح کیفی حداقل API SG و MA مربوط به انجمن استاندارد خودرو ژاپن یا همان JASO باشد. موتورها به دو دسته کلاچ خشک و تر تقسیم می‌شوند. در موتور سیکلت‌های با کلاچ تر یا همان wet clutch روغنی که انتخاب می‌کنید نباید عبارت عملکرد کاهش مصرف سوخت یا Energy Conservin را داشته باشد، چرا که مواد بهبوددهنده اصطکاک استفاده‌شده در این روغن‌ها سبب مشکل زودرس در سیستم کلاچ موتورسیلکت می‌شوند.

گرانروی
پس از سطح کیفی و استاندارد، میزان گرانروی یا مقاومت در برابر جاری شدن در انتخاب آن بسیار مهم است. گرانروی یا ویسکوزیته بالاتر نشان از مقاومت بالاتر در برابر جاری شدن دارد. البته دما در میزان تمایل روغن به جاری شدن بسیار تاثیرگذار است. مثال مناسب این حالت، عسل و آب است. گرانروی عسل از گرانروی آب در دمای یکسان بسیار بیشتر است، اما اگر دمای روغن را افزایش دهیم تمایل به جاری شدن افزایش می‌یابد. گرانروی از اهمیت بسیاری برخوردار است، این ویژگی فیزیکی بسیار مهم بوده زیرا گرانروی مناسب از تماس سطوح فلزی با یکدیگر جلوگیری می‌کند. اگر گرانروی پایین‌تر از میزان مناسب باشد، چرخ دنده‌های سیستم گیربکس با یکدیگر تماس پیدا می‌کنند. این موضوع باعث افزایش اصطکاک و فرسایش و در نهایت با افزایش دما و کاهش خاصیت فشار پذیری سبب تخریب روغن و قطعات خواهد شد. بنابرین انتخاب گرانروی بالاتر سبب می‌شود روغن به زمان بیشتری برای روانکاری سطوح سیلندرها نیاز داشته باشد. بنابراین انتخاب روغن با گرانروی مناسب یکی از با اهمیت‌ترین نکات در انتخاب روغن است.
روی ظروف روغن علاوه‌بر سطح کیفی API یا استاندارد مرتبط، میزان گرانروی یا SAE آن نیز درج می‌شود. روغن‌های کمی با میزان گرانروی تک‌درجه‌ای یا مونوگرید مثل SAE40 توصیه می‌شوند، چراکه گستره دمایی کارکرد این روغن‌ها محدود است. در مقابل، روغن‌های چنددرجه‌ای یا مولتی گرید مانند SAE 20w50 گستره دمایی بیشتری دارند. در این حالت، 20w نشان از گرانروی روغن در لحظه استارت است و در صورت مناسب نبودن با میزان گرانروی توصیه‌شده در دفترچه موتورسیکلت، امکان فرساش قطعات افزایش می‌یابد. همچنین عدد 50 گزارش‌شده در SAE20w50 نشان از گرانروی روغن در دمای 100˚C همان دمای عمومی کارکرد روغن دارد.

روغن موتور خودرو یا روغن موتورسیکلت؟
ازجمله سوالاتی که مطرح می‌شود این است که آیا می‌توان از روغن موتور خودرو به عنوان روغن موتورسیکلت استفاده کرد؟ در جواب باید گفت اگر موتورسیکلت برایتان مهم نیست، این کار را انجام دهید. در این زمینه باید به یک تفاوت اصلی موتور ماشین و موتورسیکلت اشاره کنیم. در موتور خودرو شاهد استفاده از چند نوع روغن هستیم، روغن‌دنده، روغن‌موتور و روغن هیدرولیک فرمان که هر کدام ویژگی‌ها و مخزن‌های متفاوتی دارند. اما در موتورسیکلت از یک روغن برای روانکاری موتور و دنده‌ها استفاده می‌کنید. در روغن‌های موتور خودرو از مواد افزودنی جهت کاهش بیشتر اصطکاک استفاده می‌شود تا سبب کاهش میزان مصرف سوخت و افزایش کارکرد شود. اما این مواد افزودنی در موتورسیکلت‌هایی با کلاچ تر، در عملکرد کلاچ اختلال ایجاد می‌کنند، در نتیجه شاهد فرسایش سریع‌تر کلاچ خواهیم بود. یکی دیگر از تفاوت‌ها، میزان دما و دور موتور است هرچند این موضوع نمی‌تواند دلیل اصلی برای متفاوت بودن روغن آنها باشد. در سال 1998 انجمن استاندارد خودرو ژاپن یا JASO اقدام به معرفی دسته‌بندی روغن‌های موتورسیکلت کرد. امروزه در روغن‌های موتورسیکلت، این دسته‌بندی از سطح کیفی اعلامی API رایج‌تر است. سازندگان روغن‌های موتور خودرو به منظور افزایش راندمان و کاهش میزان مصرف سوخت به استفاده از مواد افزودنی بهبوددهنده اصطکاک روی آوردند زیرا این مواد در سیستم کلاچ تر موتورسیکلت سبب لغزش کلاچ و خوردگی می‌شود. JASO در این حالت نسبت به معرفی JASO MA, JASO MA1, JASO MA2 و JASO MB کرده است. سه دسته اول که به دسته MA معروفند؛ روغن‌های مناسب در موتورسیکلت‌های 4زمانه با روانکاری موتور، کلاچ و دنده با یک نوع روغن هستند که از مواد افزودنی بهبوددهنده اصطکاک استفاده نکرده‌اند. در دسته‌بندی MB، روغن‌های طراحی‌شده برای موتورسیکلت‌های چهارزمانه با مقدار کمتری از خاصیت کاهش اصطکاک قرار دارند. توجه داشته باشید امکان جایگزینی روغن‌های MA با MB وجود ندارد.

روغن معدنی یا سنتتیک
یکی دیگر از نکات قابل‌توجه در انتخاب روغن موتور مناسب، تفاوت در نوع روغن پایه استفاده شده در تولید روغن‌های موتور است که قبلا هم به آن اشاره شده است. بر اساس اعلام API روغن‌های پایه به 5 گروه تقسیم می‌شوند. 3 گروه اول به دلیل تولید از نفت خام به روغن های معدنی و دو گروه بعدی به دلیل استفاده از مواد سنتزی به روغن‌های سنتتیک مشهور هستند. البته به دلیل نوع خاص پالایش و تولید روغن پایه گروه 3، تولیدکنندگان این نوع روغن‌ها می توانند به صورت قانونی از عنوان سنتتیک استفاده کنند.
روغن‌های معدنی و سنتتیک با یکدیگر تفاوت دارند اما باید مصرف‌کنندگان روغن‌های موتور نیز نسبت به آنها اطلاع داشته باشند. این تفاوت‌ها عبارتند از گرانروی، شاخص گرانروی و دما.
تغییرات گرانروی روغن بر اثر تغییرات دما در اصطلاح شاخص گرانروی یا همان Viscosity Index است. هرچه این شاخص بالاتر باشد نشان از تغییرات کمتر گرانروی در اثر تغییرات دماست. روغن‌های سنتتیک در مقایسه با روغن‌های معدنی از شاخص گرانروی بالاتری برخوردارند. البته در روغن‌های معدنی می‌توان با استفاده از مواد افزودنی بهبوددهنده شاخص گرانروی را ارتقا بخشید اما این کار می‌تواند باعث افزایش کارکرد روغن شود اما با اشکلاتی نیز همراه است. در این حالت، زمانی که روغن با دمای بالاتری در تماس باشد، زودتر از روغن های با پایه سنتزی دچار افت گرانروی می‌شود. به‌عنوان‌مثال روغن نو با گرانروی SAE10w40 که از روغن‌های معدنی با مواد افزودنی بهبوددهنده شاخص گرانروی تولید شده است، در زمان کمتری به گرانروی SAE 10w30 تبدیل می‌شود. البته در روغن‌های سنتزی نیز از این مواد افزودنی استفاده می‌شود اما میزان این افزودنی کمتر از روغن‌های معدنی است. البته این نکته را نیز نباید فراموش شود که روغن‌های سنتزی از قیمت بالاتری نسبت‌به روغن‌های معدنی برخوردارند. البته نباید فراموش کرد هزینه و کارایی باید متناسب با یکدیگر باشند. اگر دوره‌های تعویض روغن برای موتورسیکلت شما زود و یا کارکرد آن به صورت عادی است، الزامی به استفاده از روغن‌های سنتزی نیست. اما اگر از موتور خود در پیست‌های موتورسواری و در مسابقات سرعت استفاده می‌کنید حتما به کارایی توجه بیشتری داشته باشید تا قیمت.

منبع مقاله: مجله machinerylubrication(2017) – Vol 119